• RUB:
    5.06
  • USD:
    522.49
  • EUR:
    547.88
Басты сайтқа өту
Қазақстан 24 Қаңтар, 2022

Өмір сүру сапасын арттыру бойынша ұсыныстар берді

2657 рет
көрсетілді

Премьер-Министрдің орынбасары Ералы Тоғжановтың төрағалығымен бейнеконференц байланысы арқылы Әлеуметтік әріптестік және әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық үшжақты комиссияның отырысы өтті.

Кездесу барысында әлеу­меттік әріп­тестер еңбек қа­тынастарын реттеу мәсе­лелерін, «Теңізшевройл» ЖШС-ның жұ­мыс­тан босатылған жұ­мысшыларын жұмысқа орналастыруды қамтамасыз ету шараларын талқылады, сондай-ақ Қазақстан Рес­пуб­ликасында 2030 жылға дейінгі Қауіп­сіз еңбек тұжырымдамасының жобасы қаралды.

Отырыс барысында Қа­зақстан Респуб­ликасы Кәсіп­одақтар федера­ция­сының төр­ағасы Сатыбалды Дәулеталин еңбекақы жүйесін заңнамалық деңгейде сапалық жағынан жетілдіру бойынша бірқатар ұсы­ныс айтып, еліміздегі 154 635 ұжымдық шарт­тың тек 25-30 мыңға жуы­ғына кәсіп­одақтар қол қойғанын еске салды, қал­ған 129 мың келісімшарттың маз­мұны сұрақ тудырады. Ол жұмыс беруші еңбек­ақыны төлеу бойынша өз міндет­теме­лерін орындамаған жағдайда жұмыс­шы­ның өз жұмысын тоқтата тұру құқығын заң­намалық деңгейде қарастыруды ұсынды.

«Еңбекке ақы алу құқығының конс­ти­туциялық қамтамасыз етілуіне қара­мастан, жалақы бойынша берешек мәсе­лесі әлі де өзекті болып отыр. Еңбек кодек­сінің 113-бабына сәйкес жұмыс беруші жалақыны толық көлемде және белгі­ленген мерзімдерде төлемеген кезде әкім­шілік жауапкершілікке тартылады және жұмыскерге берешек және төлем кідіртілген кезең үшін өсімпұл төлеуге міндетті. Бұл ретте жұмыскерге жұмыс берушіге қандай да бір ықпал ету мүм­кіндігінсіз тек уақтылы және толық көлемде жалақысын алу құқығы ғана қам­тамасыз етіледі. Осыған байланысты жұмысшыға кешіктірілген сома мен өсімпұлды төлегенге дейін жұмысты тоқтата тұру және бүкіл мерзімге жұмыс орнында болмау құқығын заңмен бекіту ұсынылады. Бұл нормадан ерекшелік ретінде соғыс жағдайы мен төтенше жағдай енгізу, халықтың өмірін қамтамасыз етуді ұйымдасты­ру және т.б. жағдайларды қарастыру қажет», деп атап өтті ҚРКФ төраға­- сы.

Сонымен қатар ол ХЕҰ-ның №173 «Жұмыс берушінің төлем қабілетсіздігі жағдайында еңбеккерлердің талаптарын қорғау туралы» конвенциясын толық көлемде ратификациялауды ұсынды. «Яғ­ни кезектілік басымдығын белгілеу нормасынан ғана емес, сонымен қатар жұмыс берушінің төлем қабілетсіздігі жағдайында қызметкерлерді жалақысын жоғалтудан сақтандыру арқылы да», деп нақтылады.

Кәсіподақтар федерациясының төрағасы жалақыны индекстеу бойынша шаралар кешенін де атап өтті. Кәсіподақтар ең төменгі жалақыны жыл сайынғы міндетті индекстеуді енгізуді, сондай-ақ экономикада жалақыны индекстеу тәртібі мен мерзімдерін реттеуді ұсынып отыр.

«Ең төменгі жалақы 42 500 теңгеге дейін көтерілгеннен кейін және қазір оның 60 мың теңгеге дейін көтерілуімен ең төменгі жалақыны индекстеу мәселесі шешілген жоқ. Сондай-ақ көп жағдайда жалпы экономикада  жалақыны индекстеу мәселесі ашық күйінде қалып отыр. Еңбек кодексінің 157-бабының 2-тармағы 2) тармақшасына сәйкес ұжымдық шартқа жалақыны индекстеу тәртібін енгізу міндетті ереже емес, тек мүмкіндік болып табылады. Осыған байланысты Кәсіп­одақтар федерациясы ағымдағы күнтізбелік жыл бойынша тұтыну бағасының жылдық индексінің есептік мәні бойынша ең тө­менгі жалақыны жыл сайынғы индекс­теу нормасын қарастыруды ұсынады», деді ҚРКФ төрағасы.

С.Дәулеталин атап өткендей, басшы мен жұмысшы арасындағы табыстың теңсіздігі – өзекті мәселелердің бірі. «Елімізде жалақы көлемінде негізсіз айырмашылық байқалады. Кейбір жағдайларда жұмыс беруші мен жұмысшының табысы 50 және одан да көп есеге ерекшеленеді. Ал бұл айырмашылықты ешбір еңбекке қатысу коэффициентімен және жауапкершілік деңгейімен түсіндіруге болмайды. Әлемдік тәжірибе тұрғысынан мұндай теңсіздіктер еңбек нарығындағы қиыншылықтарды көрсетеді», деді ҚРКФ басшысы.

Бұл әділетсіздікті жою үшін басшы мен қатардағы жұмысшылар жалақысының арақатынасының шекті деңгейін 1 еселік және 10-нан аспайтындай етіп белгілейтін заңнамалық норманы енгізуді ұсынды. ҚРКФ ұсыныстарының бір бөлігі ең төменгі жалақыны, азық-түлік себетінің құнын және ең төменгі күнкөріс деңгейін анықтау жүйесіндегі құқықтық олқылықтарды жоюға бағытталған. С.Дәулеталин бұл көрсеткіштер қазақстандықтардың нақты қажеттіліктеріне сәйкес келмейтінін атап өтті және әлеуметтік әріптестерді тиісті тәсілдерді әзірлеу бойынша шұғыл шаралар қабылдауға, сондай-ақ ХЕҰ-ның №131 «Дамушы елдерді ерекше ескеру арқылы ең төменгі жалақыны белгілеу туралы» конвенциясын ратификациялауға шақырды.

«Әлемдік тәжірибеде ең төменгі жалақы орташа айлық жалақының 50% деңгейінде болуы керек деп қабылданған, бұл өз кезегінде Қазақстанды қарастырғанда, шамамен 125 мың теңгені құрайды. Сондай-ақ бірқатар елдерде ең төменгі жалақыны анықтау үшін «ең төменгі тұтыну бюджеті» деп аталатын – ең төменгі күнкөріс дең­гейімен салыстырғанда жоғары деңгейдегі игіліктер мен қызметтерді бағалауды сипаттайтын есептік шама қолданылады»,  деді ҚРКФ төрағасы.

Сондай-ақ кәсіподақтар еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша төленетін әлеуметтік төлемдердің мөлшерін қыз­меткердің соңғы он екі айдағы орташа жалақысының жүз пайызы деңгейінде белгілеу арқылы қайта қарауды ұсынады. Жұмысшылардың еңбегіне ақы төлеудің тең жағдайын жасау тұрғысынан салалық арттырушы коэффициенттерді белгілеу және қолдану мәселелеріне ерекше назар аударды. Қолданыстағы заңнамада жұмысшылардың кәсіпорынды басқаруға қатысу мәселелері реттелмеген. Жұмыс берушінің шешімдері көбіне олардың пікірін ескерусіз қабылданады, көбінесе жұмысшылар мен жұмыс беруші арасында коммуникациялық вакуум пайда болады. Бұл жағдай екі жақтың ұстанымдарының сәйкес келмеуіне алып келеді, яғни жаппай ереуілдер мен қоғамды тұрақсыздандыру сияқты жағымсыз салдарлар орын алуы мүмкін.

Кәсіподақтар федерациясының төр­ағасы өз сөзін қорытындылай келе, Мем­лекет басшысының бастамаларын, оның ішінде халықтың табысын арттыру бағ­дар­ламасын әзірлеуді қолдайтынын жеткізді.

Премьер-Министрдің орынбасары Ералы Тоғжанов РҮК мүшелеріне Қазақ­стан Республикасы Президентінің тапсыр­маларын ескере отырып, Кәсіподақтар федерациясының ұсыныстарын бірлесе қарастыруды және азаматтарды әлеу­меттік-экономикалық қолдаудың тиімді механизмін әзірлеуді тапсырды.