Табиғатқа залал келтіргендерге жауапкершілік күшейеді

Экологиялық залал келтір­гендерге жауап­кершілікті күшей­туді көздеген құ­жат жөнінде Экология, геология және та­биғи ре­сурстар министрі Серікқали Брекешев баяндама жасады. Министрдің айтуынша, заң жобасы бойынша Әкім­шілік құқық бұзушылық туралы кодекске бірқатар өзгеріс енгізілмек.

«Өрт қауіпсіздігі қағидалары мен санитарлық қағидаларды сақтамауы себебінен орман ал­қаптарында орман өрттерінің және зиянкестер ошақтарының пайда болу фактілері жыл са­йын азаймай отыр. Қазақстан орманы аз ел бол­ғандықтан, оны сақтау мақсатында орман пай­даланушылардың жауап­кер­­шілігін күшейту қажет. Заң­­да Әкімшілік кодек­сінің 368-бабының 2-бөлігінде «Кеспе­ағаш қорын пайдаланудың, сүрек дайындау мен әкетудің, шайыр мен ағаш шырындарын, қосалқы орман материалдарын алудың белгіленген тәртібін бұзу» ерекше қорғалатын табиғи аумақта жасалған іс-әрекеттер үшін айыппұл сомасы ұлғайтылады.

Ұлттық парктерді қатты тұр­мыстық қалдықтармен ластаудың өзекті пробле­маға айналуына байланысты орман фау­насын жою немесе бүлдіру, сондай-ақ орманды қалдықтармен, химиялық заттармен бүлдіру, ластау және орман қоры жерлеріне өзге де залал келтіргені үшін айыппұл мөлшері ұлғайтылады», деді С.Брекешов.

Ведомство басшысының айтуынша, кейінгі жылдары ерекше қорғалатын таби­ғи аумақтарда құқық бұзатын жеке тұлғалар саны күрт өскен. Мәселен, 2017 жылы 41 құқық бұзушылық жасалса, 2020 жылы пандемияға қарамастан тоғыз жүзден астам адам жауапкершілікке тартылған. Осыған байланысты айыппұл мөлшерін 2 АЕК-тен 5 АЕК-ке дейін ұлғайту көзделген

«Қазіргі уақытта Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексте ерекше қор­ғалатын та­биғи аумақтардың режі­мін бұзғаны үшін жауапкершілік қа­рас­тырылмаған. Алайда Қыл­мыстық ко­декс­тің 342-бабында көзделген. Осыған байланысты Әкімшілік кодексі жаңа 380-1 «Ерекше қорғалатын табиғи аумақ­тар режімін бұзу» бабымен толықтырылды.

Осы бап бойынша жауапты­лық ерек­ше қорғалатын табиғи аумақтар ре­­жімiн елеулi залал келтiру арқылы бұз­­ған жағ­дайда туындайды. Бұл бапта ерек­­ше қорғалатын табиғи аумақ­тар­­дың ре­жімін (ЕҚТА) бұзу жағдай­ларына, бірақ қылмыстық жазаланатын іс-әрекет белгілері бол­маған жағдайда қолданылады.

Қылмыстық кодексте заңсыз ағаш кесудің тұрақты динамикасын ескере отырып, заң жобасы арқылы мынадай көрсеткішті төмендету ұсынылады. Елеулі залал 100-ден 50 АЕК-ке дейін, ірі залал 1000-нан 500 АЕК-ке дейін азаяды. Бұл ретте аса ірі залал көрсеткіші өзгеріссіз қалады. Оның көлемі 2000 АЕК-ті құрайды», деді С.Брекешев.

Сондай-ақ «Экологиялық залал» термині «залал» деп ауыс­тырылмақ. Өйткені қылмыстық заңнамада бұл терминнің құқық­тық анықтамасы жоқ. Қоғамдық қауіпті зардаптарды анықтауға қатысты ұғымдар Қылмыстық кодексте «ірі залал және iрi мөл­шерде» және «ерекше iрi залал және аса iрi мөлшерде» деп бекітілген. Экологиялық залал келтіргені үшін жауапкершілікті күшейту мақсатында бірқатар өзгеріс енгізілмек.

«Жердi жою» 332-бабында ерекше қорғалатын табиғи аумақта залал келтiргенi үшiн жазаның неғұрлым қа­таң түрi көзделген. Бұл ЕҚТА жері­нің өнеркәсіптік, тұрмыстық немесе өзге де шығарындылармен не­месе қалдықтармен біте­лу, улану, ұзақмерзімді пайдала­нушылардың жерді ластануы немесе өзге де бүліну фактілеріне байланысты. Ұсынылып отырған түзетулер ЕҚТА жерлері мемле­кеттің ерекше қорғауында болуымен, жердің құнарлы қабатының бұзылуы ерекше қоғамдық қауіп тудырумен және экологиялық қауіпсіздікке нұқсан келтірумен байланысты.

«Жер қойнауын өз бетінше пайдалану» 334-бабында жазаның бұлтартпастығын қамтамасыз ету және жер қойнауын заңсыз өндіруге жол бермеу мақсатында 334-баптың 1-бөлігі қылмыстық теріс қылық санатынан қылмысқа ауыстырылып, 3 жылға дейін бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны енгізу арқылы санкция күшейтіледі. Осы баптың 2-бөлігінің санкциясы да 3 жылдан 4 жылға бас бос­тандығынан айыру түріндегі жазаны қатаң­­дату арқылы өзгертілді. Осы баптың 1-бөлігінің диспозиция­сына өзгерістер ен­гізілді. Атап айтқанда, қылмыстық құқық бұзушылықтың құрамын қалып­тастыру үшін келтірілген залал мөлшерінің шегі, яғни ірі мөлшерден елеулі залалға дейін тө­мендетілді. 3-бөлімде ерекше қор­ға­латын табиғи аумақта аса ірі залал келтіргені үшін жазаның неғұрлым қатаң тү­рін қарастыру ұсынылады», деді С.Брекешов.

Министрдің сөзіне сүйен­сек, ағашты заң­сыз кескен адамдарға қоғам­дық жұ­­мыс­тарға тарту немесе аз айып­пұл та­ғайындалған. Бұл әрекетке тағай­ын­дал­ған жаза келтірілген зиян­ға пропор­ционалды емес бола­тын. Осыған бай­ланысты, «Ағаштар мен бұ­та­ларды заңсыз кесу, жою неме­се зақымдау» 340-бабында бұл бұзушылықты теріс қылық санатынан қылмыс санатына ауыстырылмақ.

Сонымен қатар жиында депутаттар асыл тұқымды мал шаруашылығы мәселелері бойынша өзгерістер мен то­лықтырулар енгізу туралы заң жобасын екінші оқылымда мақұлдап, Сенатқа жолдады.

Заң жобасындағы түзету­лер өсіріліп отырған мал тұқым­дарының генетикалық әлеуеті мен өнімділігін арттыру, олар­дың бас санын ұлғайту мақсатында селекциялық-асыл тұқымдық жұмысты дамытумен байланыс­ты. Осы түзетулерге қатысты Мәжілістің жалпы отырысында Аграрлық мәселелер комитетінің мүшесі Асқарбек Үйсімбаев баян­дады.

«Жұмыс тобы асыл тұқымды мал шаруашылығы саласындағы субъектілер: асыл тұқымдық орталық, асыл тұқымды мал­дың ұрығы мен эмбриондарын өт­кі­зу жөніндегі дистрибьютерлік ор­талық, сондай-ақ бонитер, тех­ник-ұрық­тандырушы және эмбрион­дарды транспланттау жөніндегі маман қызметінің хабарлама жасау тәртібін сақтау туралы шешім қабылдады», деді депутат.

Жалпы, отырыс барысында Amanat партиясының фракциясы депутаттар тобының, мүше­лерінің депутаттық сауалына жауап беру үшін Ауыл шаруашылығы министрі арнайы келді. Мәселен, 9 наурызда Мә­жіліс отырысында депутат Альберт Рау Премьер-Министр Әлихан Смайыловқа агро­­өнеркәсіптік кешен саласын мем­­лекеттік қолдау мәселелері тура­лы депутаттық са­уал жол­даған болатын. Депутаттың айтуынша, шаруалар Үкіметтің қолдау жүйесіне жоспарланған өзге­рістеріне алаңдаулы. Де­путат Ауыл шаруашылығы ми­нистрлігі ұсынған субсидия түрлерін қысқарту, кредиттер бойынша мөлшерлемелерді субсидиялау пайдасына тауарлық-спецификалық субсидиялардан бас тарту ұзақ мерзімді инвес­тицияларды талап ететін агро­өнеркәсіптік кешен секторларына зиян келтіретінін атап өтті.

Сәуір айында Үкімет басшысы де­путат­тың сауалына жазбаша жауап бер­ді. Жауап ретінде Ә.Смайылов агро­өнеркәсіптік кешенді мемлекеттік қолдауды жетілдіру жөніндегі жұмыс тобы құрылғанын, оның шеңберінде АӨК субсидиялау жүйесіне жаңа тәсілдер таныстырылғанын хабарлады.

Жалпы айтқанда, мәжіліс­мендер ауыл шаруашылығы ми­нистрі Ербол Қарашөкеевтің жауабына наразы болды. Осы ретте Мәжіліс Төрағасы Ерлан Қошанов депутаттық сауалдарға мем­ле­кеттік органдардың сапасыз жауап беруі жиілеп кеткенін айтты.

«Депутаттық сауалдарға мем­лекеттік органдардың сапасыз жауап беруі жиілеп кетті. Алайда апта сайын күллі үкі­мет мүшелерін шақыра бер­мейміз ғой! Бұған бейжай қа­рауға болмайды. Өйткені ол елді толғандыратын мәселелер, тұр­ғын­дардың өзекті проблемалары. Әрқайсысының артында адам­дардың тағдыры тұр. Бұлай жал­ғаса беретін болса, жекелеген Үкі­мет мүшелеріне тиісті баға беруге немесе шара қолдануға заң жү­зінде мүмкіндігіміз бар», – деді Палата Төрағасы.

Сөз соңында Ерлан Қошанов мемле­кеттік орган басшыларын депутаттар көтер­ген сауал­дарға жауапкершілікпен қа­рау­ға шақырды. Мәжілістің екінші сессиясының жұмысы аяқ­талғанын айтқан Палата Төрағасы Мәжілістегі атқарылған жұмыс нәтижелеріне қысқаша тоқталып өтті. Осы сессия күллі қоғам үшін жауапты әрі күрделі кезеңде өткенін, ел Тәуелсіздігінің 30 жыл­дығы, Парламенттің 25 жыл­дығымен тұспа-тұс келгенін, Конституциялық өзгерістер бо­йынша республикалық референдум өткізілгенін айтты.

«Бұл кезеңде Мәжілістің 42 жалпы отырысы өтіп, онда 271 мәселе қаралды. Палатаның қарауында 127 заң жобасы болды, оның 75-і мақұлданып, Сенат­қа жіберілді. Соның ішінде, депутаттық корпус бастамашылық жасалған 27 заң жобасымен жұмыс істеді, бұл Па­латаның қарауына енгізілген заң жобалары санының 21 пайызын құрайды. Мақұлданған заң жобалары, бірінші кезекте, Мемлекет басшысының тапсырмаларын іске асыруға бағытталған», деді Мәжіліс Төрағасы.

Е.Қошановтың айтуынша, олардың ішінде Омбудсмен ту­ралы, Рақымшылық жасау, Өлім жазасын жою, Сайлау, Рес­публикалық референдум, Сая­си партиялар, сот жүйесі және судьялардың мәртебесі туралы заңдар бар. Сонымен қатар Палата Спикері Мәжіліс депутаттары мемлекеттік органдардағы ла­уазымды тұлғалардың атына 355 депутаттық сауал жолдағанына мән берді. Депутаттық са­уал­дарда кәсіпкерлікті қорғау, банк қызметі, салық саясаты, ден­саулық сақтау және білім беру, халықты әлеуметтік қорғау, ауыл шаруашылығын дамыту, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, көлік, бала құқықтарын қорғау, жастар саясатын іске асыру мәселелері көтерілді.

Сондай-ақ Мәжіліс заңна­малық сипаттағы өзекті мәселе­лерді терең зерттеу мақсатында Палата бірқатар маңызды іс-ша­ра өткізді. Атап айтқанда, Қа­зақ­станның су саласын дамыту мәселелері бойынша парла­мент­тік тыңдау, әртүрлі мәселелер бойынша 10 үкімет сағаты өт­кізілді.

Отырыс соңында Мәжіліс депутаттары мемлекеттік органдар басшыларына депутаттық сауалдар жолдады.