ПИК пен МИБ-тің «шайқасы»

Негізі осы жылдың 1 шілдесіне дейін ПИК-терден біржола құтылып, олардың орнына мүлік иелері бірлестігі (МИБ) мен жай серіктестіктер (ЖС) орнауы керек еді. Алайда тұрғын үйлер басқарудың жаңа формасына толық өтіп болған жоқ. Әсіресе өңірлердегі жұмыс сылбыр жүріп жатыр. Сондықтан 16 маусымда Сенат депутаттары МИБ пен ЖС-ға көшу мерзімін 2023 жылдың 1 шілдесіне дейін ұзарту туралы ұсыныс енгізілген заң жобасын Мәжіліске қайтарды. Мұндай норма «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне электр энергетикасы, энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру, жер қойнауын пайдалану, жергілікті мемлекеттік басқару және мемлекеттік шекара мәселелері бо­йынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасына енгізілді.

Мәжіліс депутаты Екатерина Смыш­ляеваның пікірінше, МИБ пен ЖС-ға көшу мәселесі өңірлерде өзекті болып тұр. Бұған объективті жағ­дайлардан бөлек, ұйымдастыру жұмыстары кезінде жіберілген қате­ліктер себеп. Депутат бұл жерде объек­тивті жағдай деп екі жылға созыл­ған пандемияны айтып отыр. Өкі­нішке қарай, шектеу шараларының сал­­дарынан тұрғын үйлерде жиналыс­тар өткізу қиынға түсті. Сол себепті бұл жұмыс бертін ғана нақты қолға алы­на бастады.

– Десе де, мәселенің дені ұйым­дастырушылық жұмыстағы қателік­терден туындады. Үйлерді басқару­дың қалыптасқан нысандарының, сондай-ақ тұрғындардың өздерінің реформаларға қарсы тұру күші дұрыс бағаланбады. Пәтер иелері коо­пера­тивтері жұмысының оң тәжірибесі де назарға алынбады. Реформаның заңға тәуелді нормативтік құқықтық базасы жүре қалыптасты. Соның салдарынан әрбір құжат жылдар бойы жинақталған күрделі мәселелерге толы болды. Цифрлы шешімдер мен әдістемелік орталықтар мәселе туындаған кезде ғана құрылып, қа­былданды. «Е-Шаңырақ» жүйесі туралы айтылғанымен, ол іске қосылма­ды. Сонымен қатар оның виртуалды­лы­ғы лайықты цифрлы өнімдерді қалыптастырудың нарықтық про­цес­терін баяулатты. Тұрғын үй-ком­муналдық шаруашылығын жаңғырту және дамыту орталығының жұмысы күн сайын емес, сағат сайын өзгерді. Жауапкершілік те бөліске түсті. Түп­теп келгенде осының бәріне жер­гілікті жерлердегі тұрғын үй-ком­му­налдық шаруашылық бөлімінің ма­мандары кінәлі болып шықты. Оларға нақты нұсқаулық берілмеген. Сондықтан оларға кінә артудың реті жоқ. Ең қызығы, реформаға жергілік­ті атқарушы органдар жауапты болып, басқарды. Ендеше мұны өзін-өзі басқару реформасы деп шулатудың не қажеті бар еді?! – дейді Екатерина Смышляева.

Енді мына қызықты қараңыз. Орталық коммуникациялар қыз­метінде өткен брифингте Индустрия және инфрақұрылымдық даму ми­нистрлігі Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының орынбасары Бауыржан Қабдол республикадағы көппәтерлі тұрғын үйлердің 90 па­йыздан астамы үйді басқарудың жаңа формасына көшкенін айтты. Аталған дерек шындыққа сәйкес келсе, реформаны бір жылға созудың қажеті де жоқ еді ғой.

Бауыржан Қабдолдың айтуынша, республикадағы 46 522 көппәтерлі тұрғын үйдің 90,4 пайызы немесе 42 037-сі басқарудың жаңа нысаны­на көшкен. Оның ішінде 4 135 мүлік иелері бірлестігі, 37  902 жай серіктес­тік құрылған. Кондоминиум объекті­сін басқарудың жаңа нысанына то­лық көшу Ақмола, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Қостанай, Қызылорда, Сол­түстік Қазақстан, Түркістан облыс­тарында және Шымкент қаласында қамтамасыз етіліпті.

– Кондоминиум объектісін бас­қару­дың жаңа нысандары «бір үй – бір бірлестік» немесе «жай серіктестік – бір шот» қағидаты бойынша жұмыс істеуге арналған. Меншік иелерінің әрбір бірлестігі немесе жай серіктестік өзінің жинақ шотын ашады. Бас­қа­рудың бұл принципі пәтер иелері кооперативтерінің басым бөлігінің көп үйлерді басқара бастағанына және барлық үйге бір шот ашқанымен байланысты болды. Сонымен қатар олар күрделі жөндеу үшін жинақ шоттарын ашпаған. Нәтижесінде, пәтер иелері қаражатының мақсатты пайдаланылуын бақылау мүмкін болмады. 2020 жылғы қаңтардан бастап реформаны іске асыру барысында оның тиімді іске асырылуына әсер ететін бірқатар мәселе болды. Осыған байланысты Индустрия және инфрақұрылым­дық даму министрлігі қолданыстағы тұр­ғын үй заңнамасына түзетулер топтамасын дайындады. Заң жобасы көп­пәтерлі тұрғын үйлерді басқару тетігін жақсартуға бағытталған және тұр­ғын үй қатынастары субъектілерінің кейбір функцияларын нақтылайды, – деді Бауыржан Қабдол.

Сондай-ақ ол әр өңірде МИБ төр­ағалары үшін оқыту орталықтарын ашу жоспарланғанын жеткізді.

– Қазіргі уақытта МИБ төрағала­рын, қарапайым серіктестіктердің се­німді тұлғаларын және осы салада­ғы басқа да мамандарды даярлау, қай­та даярлау және біліктілігін арттыру­мен 4 ұйым айналысады. Олар астана­дағы Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлт­тық университеті, Шымкентте­гі М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қа­зақ­стан университеті, елордадағы INVEST оқу орталығы және Ал­маты қаласындағы «ТКШ-Инфо» се­рік­тестігі. Басқарудың жаңа форма­сы­на көшу реформасын іске асыру кезе­ңінде аталған оқу орталықтарын­да 780 тыңдаушы оқытылды, пәтер иелері кооперативтерінің 350-ден ас­там басқарушысы өз біліктілігін растады. Сонымен қатар республиканың бар­лық өңірінде осыларға ұқсас оқу орталықтарын ашу бойынша жұ­мыс жүргізілуде. Басқарудың ескі ны­сандары арасындағы шиеленісті төмендету және жаңаларының санын арттыру мақсатында Ұлттық кооперативтер және экономикалық қоғам­дас­тықтардың басқа да нысан­дары қауымдастығы қоғамдық ұйы­мымен диалог орнату бойынша жұмыс басталды, – деді ведомство өкілі.

«Тұрғын үй-коммуналдық шаруа­шылығын жаңғырту мен дамытудың қазақстандық орталығы» АҚ төр­ағасының орынбасары Марғұлан Әбді­кәрімов тұрғын үй саласындағы реформа басталғаннан бері біраз қиын­дық туындағанын мойындады.

– Көппәтерлі тұрғын үй нысандарын басқарудың ескі нысандарынан жаңасына көшкен кезде қажетті техникалық құжаттарды бұрынғы бас­қарушы компаниялар, басқарушы органдар беруден бас тартты. Бұл жаңа құрылған мүлік иелері бірлестіктерін сотқа жүгінуге итермеледі. Бұл жа­уап­кершіліктің болмауынан орын алған мәселе. Осыған байланысты Индустрия және инфрақұрылымдық министрлігі атынан заңға қосымша өзгерістер дайындалды. Оның ішінде Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодекске енгізілетін өзгерістер әзірленді. Бүгінде уәкілетті орган Әді­лет министрлігі атынан заң жобасы дайындалып, регламент бойынша екі рет мүдделі мемлекеттік органдарда, Үкіметте қаралып, Президент әкім­шілігіне ұсынылды. Одан әрі құжат Мәжілісте қабылданатын болса, онда бұрынғы басқарушы ком­пания, басқарушы орган немесе ПИК әкімшілік жазаға тартылады. Сонымен қатар реформа жүргізіліп жатқан екі жылдың ішінде заңда да олқылықтар бары байқалды. Осыған орай министрлік атынан заң жобасына қосымша ұсыныстар жасалды, – деді Марғұлан Әбдікәрімов.

Орталық басшысы МИБ және ЖС құру бойынша ақпараттық жұмыс қарқынды жүріп жатыр деп сендірді.

– Тұрғын үй-коммуналдық ша­руашылығын жаңғырту мен дамы­тудың қазақстандық орталығының сайты жаңартылып, өзгерістер енгі­зілді. Оның ішінде МИБ картасы, өңір­лерде жүргізіліп жатқан жұмыстар, инфографикалар, видеороликтер ұсы­­нылған. Сайтта тұрғындарға қа­жет­ті барлық ақпарат бар. Сондай-ақ кез келген азамат Телеграм-бот арқылы сұрақ қойып, жауап ала алады. Сайтта тұрғын үйге қатысты заңдар, қаулылар, министрліктің бұйрықтары, МИБ құру үшін қажетті нысандар, шаблондар орналастырылған. Әр азамат керекті құжатты тауып, басып шығара алады. Бұдан бө­лек, өңір­лерде халықпен кездесулер өт­кізіледі. Жергілікті атқарушы орган­дармен бірлесіп семинарлар ұйым­дастырылады. «Азаматтарға арналған үкімет» қызметкерлері оқытылды, – деді ол.

Өзін-өзі реттейтін Ұлттық коопе­ративтер және экономикалық қоғам­дастықтардың басқа да нысандары қауымдастығының президенті Қазыбек Шайхтың пікірінше, рефор­маның мақсаты – ПИК-тен МИБ-ке көшу емес. Мақсат – халықтың әл-ауқатын арттыруға жағдай жасау.

– Халыққа осыны жеткізу ма­ңыз­ды. Тұрғындар өз өмірінің қан­ша­лықты жақсарғанын сезінуі керек. Халықтың жаппай шағымдары, орын алған үрдіске наразылығы осындай реформаның басталуына түрткі болды. Кондоминиумды басқарудың жаңа нысандарына көшу мерзімін ұзарту дұрыс қадам болды деп ойлаймын. Өйткені пандемия көп уақытты «ұрлап» алды. Халықпен кездесулер өткізу, жедел қарқынмен жұмыс істеу мүмкін болмады. Соған қарамастан, реформа тоқтаған жоқ. Халықпен үздіксіз байланыс орнатылды. На­рықта болып жатқан оқиғалар туралы, ел халқын алаңдатқан мәселелер, қызмет көрсету және басқару компанияларын мазалаған сұрақтар бойын­ша материалдар жиналды. Барлық өңір бұл процеске белсенді қатысты. Бірақ проблемалар да жоқ емес. Мә­селен, үйді басқару саласындағы ма­мандарды қашықтан сертификат­тау нысандарын енгізу қажет. Өйткені бұл процессіз біз нарықты қа­жетті ма­мандармен толтыра алмаймыз. Үйлер­ді сертификатталма­ған, тиісті түрде оқытылмаған маман басқарса, бұл тұрғындарға тікелей қауіп төндіреді. Бұл ретте дамыған елдердегідей өзін-өзі реттейтін ұйымдар арқылы мамандарды сертификаттаудың негізін қалау керек. Жұмысты кімнің орындай алатынын болмаса орындай алмайтынын кәсіби қауымдастық анықтай алады, – дейді Қазыбек Шайх.