2022 жылғы шілдеде Электронды еңбек биржасында 87 мың бос жұмыс орны және 70,6 мың түйіндеме орналастырылды. Өткен аймен салыстырғанда бос орындар саны 30%-ға төмендеді, ал өзекті түйіндемелер саны 18%-ға артты. Сондай-ақ еңбек нарығының маусымдық ерекшеліктері есебінен біліктілігі төмен кадрларға сұраныс қысқаруда.
Өткен айдың қорытындысы бойынша мамыр айында көрсеткіштерге жақындай отырып, жұмыс берушілер тарапынан белсенділіктің төмендегені байқалады. Бұл құлдырау фермерлер мен ауыл шаруашылығындағы жұмысшыларға (-70%) және біліктілігі жоқ жұмысшыларға (-43%) сұраныстың төмендеуіне байланысты. Бұл үрдіс маусымдық сипатқа ие. Мәселен, өткен жылдың шілде айында бос орындар саны өткен жылдың өткен айымен салыстырғанда 15%-ға төмендеді.
Өңірлер бойынша Жамбыл облысында ұсыныс – 71%-ға, Қызылорда облысында – 55%-ға, Ақтөбе облысында – 52%-ға және Солтүстік Қазақстан облысында 48%-ға төмендеді. Алайда Батыс Қазақстан және Алматы облыстарында кері үрдіс байқалады, ұсыныстың тиісінше 13%-ға және 4%-ға ұлғаюы байқалады.
«Оқу кезеңінің басталуына байланысты орта және мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде кадрларға деген сұраныс жоғары: қазіргі уақытта қажеттілік 10,2 мың бос жұмыс орнын немесе барлық бос жұмыс орындарының 12%-ын құрайды. Бос жұмыс орындарының көпшілігі Қарағанды (899 бос орын), Жамбыл (792 бос орын) және Алматы (737 бос орын) облыстарында орналастырылды. Жалпы, Қазақстан бойынша мұғалімдердің орташа жалақысы 109,4 мың теңгені құрайды», деді «Еңбек ресурстарын дамыту орталығы» АҚ басқарушы директоры Александра Молчановская.
Ең сұранысқа ие рейтингте екінші орында ауыл шаруашылығы және тұрғын үй құрылысы кәсіпорындары (4 мың бос жұмыс орны немесе 5%-дан) тұр. Бұл ретте ауыл шаруашылығы саласындағы бос орындардың 36%-ы Түркістан облысына тиесілі, ал құрылыс саласындағы бос орындардың жартысына жуығы (43%) Нұр-Сұлтан қаласында жарияланған.
Осы жылдың шілде айында біліктілігі төмен қызметкерлерге сұраныс өткен аймен салыстырғанда 2 есеге, 50,6 мыңнан 28,7 мыңға дейін төмендеді, ал ұсыныс 11%-ға, 29,1 мыңнан 25,8 мыңға дейін төмендеді.
«Сонымен қатар еңбек нарығының қажеттіліктері мен орташа білікті мамандарды ұсыну арасындағы теңгерімсіздік күшейе түсті. Мәселен, орта білікті мамандарға арналған бос орындар саны ұсыныстан 1,7 есе асып түсті: 38,9 мың бос орын, 23,6 мың түйіндеме. Ал ЭЕБ-да жұмыс берушілердің жоғары білікті мамандарға деген қажеттілігі – орналастырылған бос жұмыс орындары санының 17%-ы ғана», деп бөлісті А.Молчановская.
Мамандықтар бойынша орта медициналық қызметкерлер – 1,2 мың бос жұмыс орны сұранысқа ие болды. Бос жұмыс орындары мен түйіндемелер арасындағы мамандардың жетіспеушілігіне байланысты ең үлкен алшақтық жоғары оқу орындарының оқытушылары арасында байқалады. Яғни 1 331 бос орын – 945 түйіндеме, дәрігерлер – 1 772 бос орын – 605 түйіндеме, күзетшілер – 1 685 бос орын – 463 түйіндеме және тәрбиешілер – 1 450 бос орын – 990 түйіндеме.
Инфографиканы жасаған Амангелді Қияс, «ЕQ»
Сонымен қатар жұмыс іздеушілер арасында ең үлкен профицит заңгерлерде (1 143 бос орынға 331 түйіндеме), экономистерде (182 бос орынға 457 түйіндеме), фельдшерлерде (174 бос орынға 735 түйіндеме), вахтерлерде (130 бос орынға 864 түйіндеме), курьерлерде (123 бос орынға 465 түйіндеме) және білікті емес жұмысшыларда (1 245 түйіндемеге 644 бос орын).
Өңірлік бөліністе ізденушілер тарапынан белсенділік негізінен Жамбыл (5,5 мың түйіндеме) және Ақтөбе (4,7 мың түйіндеме) облыстарында – 3 есеге жуық, Шымкент қаласында – 2 еседен астам (6 мың түйіндеме), Алматы қаласында – 1,8 есе (3,5 мың түйіндеме) өсті. Өткен аймен салыстырғанда түйіндеменің жалпы саны мұғалімдерден 2,3 есеге (2,8 мыңнан 6,5 мыңға дейін түйіндеме), заңгерлерден – 1,7 есеге (677-ден 1143 түйіндемеге дейін) және тәрбиешілерден 1,6 есеге (609-дан 990 түйіндемеге дейін) өсті.
Сұратылған жалақының ең жоғары мөлшерін көбінесе өз түйіндемелерінде авиация инженерлері арасындағы ізденушілер көрсетеді – 3,3 млн теңге, жоғары буын басшылары – 2 млн теңге, бас аудиторлар, ғарыш инженерлері, бас директорлар – 1 млн теңгеден астам. Ал жұмыс берушілер ұшқыштарға орташа есеппен 900 мың теңге, бас құрылысшыларға – 700 мың теңге, жөндеу – механикалық шеберханасының меңгерушілеріне және бұрғылау жөніндегі супервайзерлерге 600 мың теңге еңбекақы төлеуді ұсынады.
Жұмыс іздеушілер тарапынан белсенділіктің өсуіне және жұмыс берушілерден сұраныстың төмендеуіне қарамастан, кейбір кадрларға жалпы тапшылық айқын. Біліктілігі төмен ізденушілер тарапынан байқалып отырған қызығушылықтың бәсеңдеуі маусымдық жұмыстарға байланысты.