Туризмге тән трендтер

Жиын барысында коронавирустан кейінгі саланың ахуалы, сондай-ақ ішкі туризмді дамыту мәселелері ашық айтылды. Бірер жыл бойы шетелге саяхаттау мүмкіндігінің шектеліп қалуынан елішілік туризмге назар аударыла бастағаны белгілі. Енді саяхатшылардың беталысын ішкі туризмнің пайдасына бұру ғана қалды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев туризмді экономиканың табысы мол саласына айналдыру үшін кешенді және мазмұнды жұмыс жүргізу қажеттігін, шетел тәжірибесінен үлгі алуға болатынын, көрме-презентация, форумдар мен буклеттер мәселені шешпейтінін жиі айтады.

Дүниежүзілік саяхат және туризм ке­ңесінің болжамы бойынша 2022-2032 жылдар аралығында бұл салада жаңа бетбұрыстар болады. Әлем­дік экономикадағы туризм және сая­хат индустриясы жылына орта есеп­пен 5,8 пайызға өсіп келеді. Халық­аралық ұйымның мәліметтері туризм арқылы 126 млн қосымша жұмыс орны ашылатынын көрсетеді. Мұның бәрі туризм индустриясын қалпына кел­тіру трансформацияның жаңа мүм­кін­діктеріне айналатынын көрсетеді.

Қазақстандағы туризм индустриясы өкілдерінің баяндауынша, жыл басынан бастап елімізге келген туристер саны артқан. Егер 2021 жылы олардың саны 7 млн-ға жуық адамды құраса, жылдың соңына қарай 8 млн-ға жетеді деген болжам бар. Алматы кластері 2022 жылдың бірінші жартыжылдығында елдегі ең танымал туристік бағыт болды. Жыл басынан бері Қазақстанға келген шетелдік туристердің жартысы, ал отандық туристердің үштен бірі Алматыға ат басын бұрды. Екінші орын – Астана қаласы мен Ақмола облысының еншісінде. Бұл өңірлерге елге келген әрбір бесінші турист, яғни Қазақстанға ат ізін салған барша туристің шамамен 22 пайызы келген. Батыс пен шығыс өңірлер бағытында да өткен жылдармен салыстырғанда өсім бар.

Көрші Ресейде ішінара мобилизция жарияланған соң Қазақстанда ішкі-сыртқы бағыттағы пойыз бен ұшақ би­леттері қымбаттап, пәтерақы және қонақ үй жалдау құны да күрт өсті. Елі­мізде осы ретте қонақүйлердің баға­сын тежейтін бақылаушы орган жоқ екені белгілі болып қалды.

Visit Almaty туристік ақпараттық орталығы директорының орынбасары Бауыржан Пазылқайырдың айтуынша, жылдың алғашқы жартысында Алматы мен Астана қалаларындағы қо­нақ үйлердің орташа толу көрсеткіші 38,4 пайыз болса, маусым айында 80 пайыз, ал тамыз айында 90 пайыздан асып жығылған.

«Kazakh Tourism» ұлттық компания­сының жүйелік шараларды жүзеге асыру департаментінің директоры Тимур Қожубеков дәл қазір туристерге арналған жатын-жайларды 205 мыңнан 220 мыңға дейін ұлғайту бойынша жұмыс жүргізіліп жатқанын атап өтті. Бұл бәсе­келестік ортада бағаның деңгейін сұраныс қалыптастырады. Мемлекет ел ішіндегі кейбір бағыт бойынша жолдама құнын субсидия арқылы арзандата алады, ал сыртқы бағыттағы билет бағасына араласуға міндетті емес, оған құзыры да жоқ. Қазір қонақ үй бизнесін барлық өңірде субсидиялаудың қажеті шамалы. Ақтау, Астана, Алматы бағытында біршама өсім бар. Енді шығыс, орталық және солтүстік аймақтардағы қонақ үй бизнесін аяғынан тік тұрғызуға назар аудару керек.

Жиында мемлекеттің қонақ үй бизне­сіне ел ішіндегі инвесторларды тартуға мүдделі болып отырғаны айтылды. Қазақстанда eqonaq ақпараттық жүйесі енгізілді. Соның көмегімен елге келетін туристерді онлайн бақылауға болады. Т.Қожубековтің айтуынша, бұл жүйе шетелдіктерді тіркеуге және бизнес-процестерді оңтайландыруға мүмкіндік берді. Сарапшы мемлекет бұдан өзге де қолдау шараларын көрсетуге дайын екенін жеткізді. Атап айтқанда, қонақ үй құрылысы шығындарын, жеңілдетілген несиелеу және инвестициялық преферен­циялардың 10 пайызын мемлекет төлейді. Инвестор кем дегенде 600 млн теңге салуға дайын болса, мемлекет оған преференциялар беруге дайын.

«Біз әуе-темір жол тасымалдаушыларына ықпал ететін уәкілетті орган емеспіз. Бұл жұмыспен Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі Азаматтық авиация комитеті айналысады. Баға белгілеу әлі де кәсіпкерлердің құзырында. Мемлекет тек субсидия бере алады. Менің білуімше, өткен мау­сымда мемлекет кейбір рейстерді субси­диялауға қаражат бөлді», деді Т.Қожу­беков.

Ішкі туризмді дамытуда мемлекеттік қолдау да маңызды. Елімізде бұл ба­ғытта мемлекеттің субсидиясымен қар­­­жы­ландырылған бірнеше бағдар­лама бар. Бірінші бағдарлама бойынша қарыз алушыға бес жыл мерзімге 6 пайыздық мөлшерлеме болса, екінші «Қарапайым заттар экономикасы» бағ­дар­ламасы бес жылға 7 пайызды ұсынады. Мәдениет және спорт минис­тр­­лігі мен «Kazakh Tourism» ұлт­тық ком­паниясы несиені өтеу мерзімін ұзар­ту бағыты бойынша Үкіметке ұсы­ныс­тар әзірлеп жатыр.

Осы ортада туристік кэшбэк жайлы біраздан бері айтылып жүр. Бірақ кейбір сарапшылар бұл жүйені бүгін-ертең іске қосуға дайын еместігімізді, алдымен туристік қызмет туралы заңға өзгертулер енгізу қажеттігін айтып қалады.

«Үкімет пен Парламенттің қолдауы­мен кэшбэкті енгізе алатынымызға сенімдімін. Бірақ оның қашан енгізілетіні туралы айта алмаймын. Бұл ұсыныс Премьер-Министр Ә.Смайыловтың қаты­­­суымен өткен Үкімет отырысында мақұл­­­данды», деді Т.Қожубеков.

2022 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда «Kids go Free» жүйесі кэшбек жөніндегі бағдарламаның алғы­шарты деген пікір де бар. «Kids go Free» ел ішінде саяхаттау үшін турпакет сатып алған кезде мемлекет кәмелетке толмаған балалардың әуе билеттерінің құнын 100 пайызын субсидиялайды. «Kazakh Tourism» агенттігінің мәліметінше, балалар әуе билеттерінің толық субсидиялануы арқылы қазақстандық отбасыларға ел бойынша турлар үштен біріне жуық бағаға арзандайды.

«Бұл бағыт бойынша отбасы шығы­нының үштен біріне дейін мемлекет есебінен болады. Субсидияланған әуе билеттері арқылы біз отбасылық дема­лысқа қол жеткіземіз. Осы уақытқа дейін 600 отбасы бағдарламаның мүмкіндігін пайдаланды. 19 млн халқы бар Қазақстан үшін бұл көңілге қонымды көрсеткіш емес, бәрі уақыттың еншісінде», деп атап өтті Т.Қожубеков.

Халықаралық сарапшылар да еліміз­дегі туризмді дамытуға қатысты өз пікір­л­е­рімен бөлісті. Мамандар қызмет көрсету саласын ірі қалаларда ғана емес, ауылдық жерлерде де дамыту керек деп есептейді, ішкі бағыттағы әуе-теміржол та­сы­малы, қонақ үй сегментіндегі баға­ның кемінде 10 пайызына мемлекет та­ра­пынан субсидия бөлінгенін жөн көреді.

Қазақстанда ішкі-сыртқы бағыттағы әуе билеттері құнының қымбаттығын Пәкістан қонақ үй қауымдастығы төр­ағасының аға орынбасары Мансур Шах да айтып берді. Ол 30 жыл бұрын әлемнің туристік картасында Түркияға көпшіліктің назары мүлдем аумағанын айта келе, ел билігі әуе-темір жол тасымалы билетін мемлекеттік субсидия есебінен төмендеткенін жеткізді. Теңіз жағасына ел қондырды, іс бастаймын дегендерге кезең-кезеңімен пайызы жеңіл­детілген несие берді. Біріккен Араб Әмірліктерінде де осы сияқты қол­дау көрсетілді. Ірі әуе компаниялары мен трансферттік хаб құру арқылы жыл сайын миллиондаған туристер ат басын бұра бастады. Туризммен бірге қонақ үй бизнесі, отандық жеңіл өнеркәсіп күре тамырына да қан жүгірді. Сондай-ақ келесі мәселе – 3-4 жұлдызды қонақ үйлерді көптеп салу қажеттілігі. «Дәл осы салаға әзірге жеткілікті капитал салын­баған. Элиталық және қымбат емес, бөлмелері таза, сервисі жақсы, бағасы қол­жетімді мейрамханалары бар ор­та­ша қонақүйлер сұранысқа ие», деді спикер.

Ол сондай-ақ ел үкіметі Қазақстанды әлемге тануға бағытталған қадамдар жасап жатқанын, қазақтың мәдениеті, тарихынан әлем құлағдар бола бастағанын да айтып өтті. Бірақ әлі де көп дүние қолға алынуы керек. Инфрақұрылымға инвес­тиция салып, туризм қызметкерлерін оқыту қажет. Бұл фактор келушілерге ел туралы жағымды әсер қалдыру үшін маңызды.

Осы уақытқа дейін сарапшылар қонақ үй бизнесіне ШОБ-тың мүмкіндігін жұмылдыру жайлы талай рет айтты. Яғни туризм қайда болса ШОБ сонда болуы қажеттігін, тіпті бес жұлдызды қонақ үйлердегі төсек жамылғысынан бастап бір рет қолданатын жеңіл аяқ киімдерді дайындауға отандық жеңіл өнеркәсіп өнімдерін дайындау керегін ескертті. Қырғызстан, Өзбекстан қонақ үйлеріндегі төсек жамылғысынан бас­тап, ыдыс аяққа дейін отандық өнімді қолданатынын осы кезге дейін талай рет көргенбіз. Бұл тарапта ұятты екеніміз байқалады.

Грузияның қонақ үй шаруашылығы институты бас директорының орынбасары Ана Абрамишвили елдің туристік тартымдылығының жетістігі қызмет көрсетуде екенін жеткізді. Егер қонақ үй мәзірі отандық өнімдермен толығып жатса, экономиканың күре тамырына қан жүгіреді. Грузия қонақ үйлерінің отандық өнімдермен қамтамасыз етілуі қалыпты жағдай. Өйткені бірінші кезекте отандық өнімдерге назар аударылады. Туризм сегментіндегі тренд – бір рет барған адамдардың қайта оралуына, ұдайы сағынып тұруына басымдық береді, бар мүмкіндігін осы бағытқа жұмылдырады.

«Сала дамуының кілті – жас мамандарды даярлауда. Шетелдік турис­тер ағынын толық ашып, ұлғайту үшін осы саланың мамандарын даярлаудың маңызы зор», деді Грузиядан келген қонақ.

Аты әлемге танылған алпауыт компаниялар біздің туризм сегментіне келуге асығып отырған жоқ. Бұл елімізге ғана емес, жан-жағымызға да ортақ жағдай. Пандемия осы саланың іскерлік белсенділігіне сызат түсірді.

ТМД елдеріндегі Accor қонақ үйлері желісінің бас директоры Алексис Дела­роф­фтың айтуынша, қоғамдық сана пандемияның салдарынан әлі айыққан жоқ. Отандық қонақ үйлер қонақтардың келесі толқынын күзде – көрмелер мен іскер­лік іс-шаралар кезінде күтеді. Бұл жыл біраз адамға осы сала үшін жағым­ды жаңалықтармен жабылады, пандемияға дейінгі деңгейге оралады деп ойлауға мүмкіндік беріп тұр. Ал барынша салқынқанды қазіргі деңгейге миграциялық туризм себеп болып отыр. Оған сеніп қалуға болмайды, біз пан­демияға дейінгі көрсеткішке 2023 жылы жетеміз, дейді А.Деларофф. Яғни қазіргі миграциялық туризм аталған индус­трияға ет пен терінің арасындағы жел тәрізді болмашы ғана әсер етеді. Бұл ке­зең­де табысты әртараптандыруға ба­ғыт­тағандардың ғана бәсі басым болады.

«Біз рекреациялық туристік индус­трияда-ақ бизнесті одан әрі дамыту мүмкіндіктерін көріп отырмыз. Үкімет­тің осы салаға дем бергенін қалай­мыз», деді ол. Шетелдік сарапшы айтып өткендей, осы бағыттағы сұра­нысқа ие бағыттардың бірі – лайфстайл үлгісіндегі қонақ үйлер. Бұл – ең алдымен жергілікті тұрғындарға бағыт­талған инфрақұрылымдық нысандар. Басқа елге келген туристер жер­гілікті тұрғындармен танысқанды ұна­тады. «Бұл бағыт ШОБ пен қонақ үй бизнесінің интеграциясын жылдамдататынын көріп жүрміз. Шығыс Қазақстанның тауларында, Алматы мен Астананың айналасында лайфстайл үлгісіндегі қонақ үйлерге сұраныс басым», деп сөзін түйіндеді А.Деларофф.

АЛМАТЫ