Кеше еліміздің Жоғарғы Сотында сот жүйесінің ашықтығы мен қол-жетімділігін қамтамасыз ететін, әрі бюджет қаражатын үнемдеуге әсерін тигізетін халыққа қызмет көрсететін жаңа электронды ақпараттық қызметтің тұсаукесері болды. Онда сот процесіне қатысу үшін электронды қызметтің бірқатар артықшылықтары таныстырылды. Соның ішінде «Сот құжаттарымен танысу», «Соттық кабинет» және аудио-бейне тіркеу түрі сот процесіне қатысушылардың барлығы үшін де қолайлы болмақ көрінеді.
Аталған қызмет түрі ЖСН, пароль және логин енгізу арқылы электронды сот құжаттарын қарауға арналған. Ал логин мен пароль туралы сот процесіне қатысушы өзінің электронды мекенжайына немесе ұялы телефонына SMS хабарлама жіберілуі арқылы электронды түрде ақпарат алады. Мәселен, сотқа әдейі хабарласқан адам, өзінің ұялы телефонына немесе электронды мекенжайына электронды хабарламаларды жіберуге келісімін және арызын бергендігі мен тіркелгендігі туралы талон алады. Бұл жерде сот процесінің екінші тарабы да сот талқылауына дәл осындай талон алуына мүмкіндігі бар. Сөйтіп, жоғарыда аталған «Сот құжаттарымен танысу» ақпараттық қызметі арқасында азаматтар үйлерінен шықпай-ақ, Интернетті пайдалану арқылы қажетті сот құжаттарымен таныса алады.
Сол сияқты www.sud.gov.kz ресми сайтында сот органдары қызметі мен онлайн қызметіне қолжетімді «бір терезе» – «Соттық кабинет» электронды жобасы ашылмақ. Аталған «Соттық кабинет» электронды өзара әрекет арқылы сот өндірісін жеңілдетуге және сот жүйесінің ашықтығы мен қолжетімділігін, жеделдігін арттыруға бағытталған.
Бұл арада айтылған Соттық кабинеттің басымдылығы: арыз бен ұсыныстарды, шағымдарды дайындау мен берудің электронды түрі; Интернет жүйесі арқылы қолжетімділік; мемлекеттік өтемдерді онлайн арқылы төлеу; ақпараттық қолдау; мәліметтер мен қосылудың қауіпсіздігі болып табылады.
Бұдан басқа сот талқылауының сапалы өтуі ерекше ескеріліп отыр. Ол үшін электронды қаулыға түсіру мүмкіндігін қарастыратын қазіргі таңдағы технологиялар негізінде сот процестеріне аудио-бейне тіркеуді енгізу жолдары қамтамасыз етілуде. Ал бұл жүзеге асқан соң қатысушыларға сот процесіне қатысуға жоғарыда аталған «Соттық кабинет» арқылы мүмкін болады. Осылайша, сот процесіне қатысам деушілерге қашанда жасыл шам ашылмақ.
Кейінірек, тіпті, осы айтылған аудио-бейне тіркеу аясында шетелдердің тәжірибесіне сүйене отырып, соттарды бейнеконференцбайланыс жүйесімен жабдықтау арқылы сот талқылауын қашықтықтан өткізу мүмкіндігін одан әрі дамытуға жол ашылады. Сөйтіп, осындай жүйені енгізу арқасында жазаны орындау саласындағы органдарға айдауыл түрінен арылуға, ал сотталушыға қамалған жерінен тікелей бейнеконференцбайланыс жүйесі арқылы түсінік беруіне мүмкіндік туады дегіміз келеді.
Мұндай жоба бүгінгі таңда өте қажет болып отыр. Себебі, аталған жаңа электрондық жобалардың іске қосылуы пошталық шығынға жұмсалатын бюджет қаражатын үнемдеуге мүмкіндік береді екен. Статистикалық деректерге сүйенсек, республика соттары 2012 жылы 580 105 талап-арыз, 2013 жылы 643 683 өтініш қабылдаса, 2014 жылдың өткен 5 айында 282 мыңнан астам арыз қабылдаған. Ал әрбір арыз бойынша жолданатын пошталық хабарландырулар көп қаржыны қажет ететін көрінеді.
Александр ТАСБОЛАТОВ,
«Егемен Қазақстан».