Тарбағатай тауларында тасқа қашалған мың жылдық петроглифтер сайрап жатыр. Туристер мен жергілікті этнографтар қызықтап қана жүргені болмаса, әлі күнге дейін ғылыми тұрғыда толық зерттеле қойған жоқ. Жартастардағы сурет сырына терең үңілмек болып, «Тарбағатай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің қызметкерлері де суретке түсіріп, орналасқан тұстарын қойын дәптерлеріне түртіп алып жүр.
Тасбұлақ ауылына апарар жолдың бойында таңғаларлық табиғаттың тылсымы көп. Сонадайдан менмұндалап тұратын шоғыр тасты тау Тасбақатау аталып кеткен. «Бұл – қолмен қашап, әсемдеп жасаған тас емес, табиғи жаратылыс. Ден қоя қарасаңыз, бір тасбақа жоғары өрлеп барады, екіншісі төмен құлдилап келеді», дейді әуесқой этнограф Бекембай Аққалақов.
Шоғыр төбеде тасбақаға ғана емес, асыққа, бүркітке, шөккен түйеге ұқсас тастар көп. Тіпті петроглифтер де бар. Тарихшылардың пікірінше, тасқа қашалған суреттерде жан-жануарлар бейнесі көп болса, жоғарғы палеолит дәуіріне жатады. Бұл жердегі тастарда негізінен бұғы, марал, тау ешкі суреттері өте көп кездеседі. Соған қарай тұрғындар Тасбұлақ ауылының оңтүстік-шығысындағы таңбалы тастарды Маралтас деседі.
Теп-тегіс тас беттеріндегі бедерлі суреттер күнге шағылысқанда, «тайға таңба басқандай» ағарып көрінеді. Бетін лактап қойғандай жып-жылтыр. Базальт тастар ма, кім білсін?! Зерттей қойған ешкім жоқ-ау.
Сонымен қатар осы маңдағы Суық бұлақ тауында да таңбалы тастар аз емес. Мұндағы тастардың ерекшелігі – әр-әр жерде жусаған қойға ұқсас тастар, әрбіреуінің бетінде қашалған петроглифтер. Мұндай суреттер Қытаймен екі ортадағы шекара шебіндегі Қарабас тауынан да кездеседі. Петроглифтер ежелгі адамдардың тұрмыс-тіршілігінен хабар беретін деректі сурет, тарихи таңба десек те болады. Тек, оқи біліңіз.
– Туған жеріміздің әрбір сайы мен қырқасы, тауы мен өзені тарихтан сыр шертеді. Жер атауының төркіні туралы талай-талай аңыз-әңгімелер бар. Өлкеміздегі əр жердің, судың, елді мекендер мен мәдени орындардың атауларын қағазға түсіріп, кейінгі ұрпаққа қалдыру бүгінгі азаматтардың міндеті, – дейді «Тарбағатай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің Экологиялық ағарту инженері Әсем Көбенова.
Ұлттық табиғи парк қызметкерлерінің тау-тастардағы тарихи, мәдени орындарды тізімдеп жүргені де сондықтан. Ертеңгі ұрпақ кешегісін білсін деген ниет.
Абай облысы,
Үржар ауданы