Орталық Азиядағы E-Commerce – игерілмеген алқап

Бұл туралы Алматыда өткен Орталық Азиядағы электрондық коммерция бойынша бірінші халықаралық форумы − «Central Asian E-commerce Forum – 2023»-те айтылды.

Вице-министрдің айтуынша, Орталық Азияның барлық елінде электрондық коммерцияны үдемелі дамыту үшін қағазсыз сауданың қолайлы экожүйесін құру үшін күш-жігерді біріктіру қажет. Бірінші қадам e-сommerce дамыту жөніндегі Орталық Азия елдерінің келісімін әзірлеу және қабылдау болуы мүмкін.

«Бүгін біз бәріміз цифрлық экономиканың қатысушысы болдық. Біз карталар мен смарт­фон­дарды пайдаланамыз, қашық­тан онлайн сатып алулар жасай­мыз, таксилерді пайдаланамыз және үйге жеткізуге тапсырыс береміз. Кейінгі жылдары Ор­талық Азия аймағында элект­рон­дық коммерцияның айтар­лық­тай өсуі байқалғанымен, кә­сіп­­керлер e-commerce ұсына­тын бар­лық мүмкіндіктер мен ар­тық­­шы­лықтарды тиімді пайда­ла­на алатын көптеген бағыт­тар әлі де бос», дейді Master­card Орта­лық және Шығыс Еуро­­па­дағы мемлекеттік сектор жө­ніндегі вице-президенті Энгин Яшар.

Форум 4 панельдік сессияны қамтыды. Оның барысында қатысушылар Орталық Азия өңіріндегі e-commerce алдында тұрған саланы дамыту стратегиясынан және финтех-инновацияларды пайдаланудан бас­тап цифрлық технологиялар дәуіріндегі үздіксіз оқыту мәсе­лелеріне дейін және елдер мен өңірлер арасындағы цифрлық сауда дәлізін дамытуға дейінгі көптеген мәселелер бойынша пікірлерімен бөлісті.

«Әлеуетті ашу: Орталық Ази­я­дағы e-commerce даму стра­те­гиялары» атты бірінші панель­дік сессия барысында қаты­су­шылар аймақ елдерінде e-commerce өсуіне ықпал ететін тәсілдер мен стратегияларды талқылады. Сарапшылардың пікірінше, Орталық Азия өңірінің жаһандық электрондық коммерция нарығындағы үлесі небәрі 0,1 пайызды құрайды, бұл дамудың орасан зор әлеуетін көрсетеді. Маркетплейстердің рөлі артып келе жатқаны және олардың өсуін сақтау маңызды екендігі атап өтілді. Келесі жылы онлайн операциялардың 72 пайызы дәл маркетплейстерде болады деп күтіліп отыр.

Нарық сарапшылары Ор­та­лық Азия өңірінде даму мүм­кіндік­терін тартымды инвестициялық ортамен, деректерді талдаумен, сауда дәліздерін кеңейтумен байланыстырады. Өз кезегінде Сауда және интеграция министрлігі Қазақстан үшін ең үздік заманауи сауда-логистикалық хабтардың бірі болу міндетін белгілеп отыр. Біздің тарап электронды коммерцияның жаһандық нары­ғына кіру үшін Орталық Азия елдерінің күш-жігерін біріктіру мәдени және тарихи тамыры ортақ аймақ үшін тиімдірек болар еді деп есептейді.

«Орталық Азиядағы E-Commerce-тегі финтех инновация» сессиясында отандық және шетелдік финтех-компаниялар мен банктердің өкілдері бүкіл әлем бойынша мемлекеттер мен қоғамдар цифрлық трансформациядан өтіп жатқанын және осыған байланысты тө­лем қызметтерін көрсетудің үз­дік­­сіздігін қамтамасыз етуде және цифрлық төлемдерге көшу үшін ынталандырулар жасау­да нарықтың барлық қатысу­шы­ларының рөлі артып келе жатқанын жеткізді.

Орталық Азия сарапшылары GovTech-ке назар аудару қажет екенін айтып, Қазақстан мысалын алға тартты. Онда мәселен мем­лекеттік сервистердің дамуы нарыққа үлкен серпін берді, күр­делі өнімдер цифрланған кезде e-commerce өнімдерінің инте­г­ра­циясы орын алды, жіксіз авто­р­иза­ция және трафиктің жіксіз ағы­ны жолға қойылды. Инфра­құры­лымды құратын, банктерге кө­мек­тесетін және клиенттік тәжі­ри­бені қалыптастыратын Master­card сияқты халықаралық төлем жүйелерінің болуы да маңызды.

«Upskilling E-commerce: цифрлық технологиялар дәуірін­дегі үздіксіз оқыту» сессия­сы­ның қатысушылары элект­рон­­­дық коммерция саласы үшін кадр­ларды даярлау және олар­­дың біліктілігін арттыру мәсе­лелерін қозғады. Сарап­шы­лар кәсіпкерлердің цифр­лық дағ­дыларын қалай дамыту керектігі, білім беру секторына инвестиция салатын жеке сектордың рөлі, ШОБ үшін қолжетімді білім берудің маңыздылығы туралы пікірлерімен бөлісті.

Mastercard өкілі Қазақстан­дағы сәтті жұмыс істеп тұрған э-коммерция онлайн-мектебін мысалға келтірді (ecommerce.jumysbar.kz). Онда бүкіл ел бо­йынша 3 000-нан астам кәсіпкер оқытылды. Қазан айының ортасына қарай Алматы қаласы әкім­дігі мен цифрландыру басқар­масының қолдауымен ЖОО студенттері үшін MOST Business Intelligence-пен бірлесіп мектеп-инкубаторды іске қосу жоспарлануда, ал жақын арада Өзбекстанда осындай электрондық коммерция мектебі ашылады.

Спикерлер TechnoWomen сияқты әртүрлі ұйымдар арқылы технологиялық саладағы әйел­дерге білім беруге ерекше назар аударды. Қазіргі кәсіпкерлер үшін қажетті дағдылар ретінде спи­керлер өзгерістерге тез бейімделу, үздіксіз оқыту мен эксперименттерге ұмтылу және цифрландыруды табысты бизнес жүргізу үшін негізгі талап ретінде қабылдау сияқты дағдыларды атады.

«Көпірлерді жалғау: цифр­лық сауда дәлізін дамыту» фору­мы­ның қорытынды сессиясы өңір елдері арасындағы көлік және сауда дәліздерінің ағым­д­ағы жай-күйін талқылауға арнал­ды. Дамыған көлік инф­ра­­құ­рылымының болуына қара­мас­тан, одан әрі жақсарту үшін облыстар бар. Мысалы, басқару мен бағдарламалық қам­тамасыз етуді жетілдіру, кей­бір елдер сауда (Қытай және Әзербайжан), трансшекаралық қағазсыз сауда (Қырғызстан) рәсімдерін оңайлату жөніндегі шараларды іске асыру бойынша көрсеткіштерді жақсартты.

Цифрлық дәліздерді дамыту мәселелерінің ішінде спикер­лер сондай-ақ елдер ара­сын­дағы қарым-қатынас­тың сая­си мәселелері, сауда заң­на­ма­­­ларының сәйкес келмеуі, цифр­­ландыру мен инфрақұры­лымның әртүрлі деңгейі сияқты мәсе­лелерге назар аударды. Ең үлкен мәселелердің бірі – ада­ми капитал, мамандарды оқыту, қызметкерлердің дағды­ларын жетілдіру. Сессияға қатысу­шылар барлық дәліздерде логистика, инфрақұрылым, көлік, экспорт-импорт – цифрлық қ­ұ­жат­тамасы болуға тиіс деген қоры­тындыға келді.

Жалпы, Орталық Азиядағы электронды коммерция нарығы кейінгі жылдары тұрақты өсуді көрсетіп отыр және келешектегі перспективасы жағымды. Бұл интернет жылдамдығының артуына, ұялы телефондардың көбірек қолданылуына, халықтың өсуіне және басқа факторларға байланысты. Сондықтан өңір елдері­нің ынтымақтастығы Орта­­лық Азияның e-commerce индус­триясын дамыту үшін өте ма­ңызды.  IMARC Group мәлі­мет­тері бойынша, Орталық Азия­дағы электрондық коммерция на­ры­ғының көлемі 2022 жылы 8 мил­лиард долларға жетті және алдағы бес жылда 25,4 пайызға өседі деп күтіліп отыр.