Құрылыс кодексі қандай түйткілді шешеді?

Өнеркәсіп және құрылыс министрі Қанат Шарлапаевтың айтуынша, құ­ры­лыс кодексін әзірлеу эко­но­ми­ка­ның ең сұранысқа ие сала­ла­рының бірі – құрылыс саласын қозғайтын және оның одан әрі дамуын айқындайтын негізгі заңнамалық актілердің бірі болып саналады.

«Бүгінгі форум мемлекет, бизнес-құры­лыс саласының барлық қатысу­шы­лары арасындағы диалогті қамта­ма­сыз етуге арналған. Мұндай іс-ша­ра­лар «Халық үніне құлақ асатын мем­л­екет» тұжырымдамасын пәрменді және тиім­ді іске асырудың негізін нығай­та­ды», деді министр.

Форум барысында қатысушылар құрылыс қызметінің түрлі бағыттары бойынша пленарлық сессиялар мен панельдік пікірталастар өткізді, онда құрылыс саласының өзекті мәселелері талқыланды. Форумның пленарлық отырысында мемлекеттік органдардың басшылары негізгі тақырыптар бойынша (жаңа кодекс, реттеуді жетілдірудегі өзін-өзі реттейтін ұйымдардың рөлі, құрылыс сапасы, қоғамдық бақылау) сөз сөйледі.

Қатысушылар СРО институтын дамыту жайын, заманауи құрылыс ин­дус­триясындағы сараптама және жоба­лау мәселелерін, сондай-ақ құры­лыс­та FIDIC келісімшарт нысанын қол­да­ну тәртібін де сөз етті.

FIDIC – инженерлер мен консуль­тант­тардың халықаралық федерациясы. Сарапшылардың айтуынша, оларда жобаны сүйемелдеу бойынша база бар және ол тапсырыс беруші мен мер­дігердің өзара қарым-қатынасы тү­ріндегі дәстүрлі форматтан өзгеше. Бұл тізбектегі жаңа адам – инженер. Қа­зақ­станда әзірге ондай сертификатқа ие адам саны – екеу.

«Инженер, ол – тәуелсіз, заңды тұлға. Оның міндеті – жобаға келіп, оның сапасын тәуелсіз қадағалау. Ол мердігерге де, тапсырыс берушіге де иілмей, нақты қателіктерді анықтап, сонымен ғана жұмыс істеуге тиіс», дейді форум сарапшылары.

Республикалық жобалаушылар ода­ғының төрағасы Талант Омар­бе­ков­тің айтуынша, кодекс ең бірінші ке­зекте саладағы жауапкершілікті арт­ты­руды қамтамасыз етуі керек.

«Лицензиялау институты өзін-өзі ақтаған жоқ. Бұл кодекс лицензиялауға қатысты аталған қадағалауды ретке келтіруге көмектеседі. 90 мың лицензия беріліпті. Салада тіпті осыншама компанияның жұмыс істемейтіні белгілі. Кодекс адам капиталын арттыру, лицензия мен қадағалауды жақ­­сарту, құрылысшылардың, жобалау­шы­лардың рөлін күшейтуге мүмкіндік беруі керек», дейді Талант Омарбеков.

Қазақстан құрылыс салушылар одағының басшысы Виктор Микрю­ков­тың сөзінше, біз саланы цифрландыру тұрғысынан да тым шабандап тұрмыз.

«Егер өзге елдермен салыстыратын болсақ, құрылыс саласын, құ­ры­­­лыс компанияларын цифрлан­ды­ру тұрғысынан біз алдыңғы қатар­да емес­піз. Бәлкім, цифрландыру әдіс­­терін қолдану тұрғысынан 100 па­­йыз мүмкіндіктің әрі кетсе 2 пайызын пайдаланған шығармыз. Мемлекет «Е-құрылыс» жобасын бас­тады. Оның да жүзеге асу мәселесі өте дау­лы. Өйт­ке­ні бизнес талаптарына жауап беру үшін ол мейлінше же­­дел жұ­мыс істеп тұруы керек», дейді Қа­­зақстан құрылыс салушылар қа­уым­­­дастығының басшысы Виктор Микрюков.

Форумда жария болған жаңалықтың бірі – елімізде лицензиясы бар құрылыс ұйым­дарының бірыңғай реестрі құ­рыл­мақ. Соның арқасында «бос» жүрген компанияларды анықтап, әр­бір профилді фирманың тарихын бас­тан-аяқ бақылау мүмкіндігі пайда болады дейді мамандар. Жаңа құрылыс кодексінің маңызды тармақтарының бірі – міндетті цифрландыру. Бұл сә­ті­мен жүзеге асқан жағдайда архитектура және қала құрылысы саласының өзек­ті проблемаларын шешеді дейді шен­ділер.

«Құрылыс инспекторлары енді лицензия бермейді, ол барлығына ашық болады. Егер компания тіпті жобалаушы болсын, техникалық қадағалаушы болсын, авторлық қадағалау болсын, құрылыс компаниясы болсын заңды ресурстармен расталмаса, демек мұндай компаниялар болмайды деген сөз. Қа­зір жүз мыңдай лицензия бар болса, соның 30-40 мыңдайы – бос компаниялар», дейді Өнеркәсіп және құрылыс вице-министрі Тимур Қарағойшин.

Форум барысында отандық құ­ры­лыс салушылар шетелдік бәсеке­лес­терінен қауіптенетінінен де жасырма­ды.

«Экономиканың негізі іспетті құ­ры­­лыс саласы дәл қазір тізерлеп тұр. Мен мәселен, өзімді елімнің патриоты­мын деп есептеймін. Сондықтан са­лу­ға да белсене араласуымыз керек. Алайда бұл жерден шетелдік компания­лар нәпақа іздемеуі керек, олар тек біздің дамуы­мызға көмектескені жөн», дейді Қа­зақстан құрылыс саласы қауым­дас­тығының вице-президенті Руслан Иманов.

Дегенмен сала өкілдерінің барлығы дерлік жаңа кодекс шетелдіктерге ты­йым салынуы керек деген пікірмен ке­ліс­пейді. Біріншіден, шетелдік ком­па­ниялардың біздің нарыққа келуі бәсе­кені арттырып, дамуға септеседі. Екін­ші­ден, олардың тарапынан толыққанды экспансия болмайды да.

«Көріп отырмыз ғой, шетелдік ком­па­­нияларға біздің нарық қызық емес. Егер кодекске енгізбесек, құры­лыс са­лу­ды жалғастыра береді және еш­қан­дай тәуе­кел көрмейміз. На­рық­тың құлауы мүм­кін емес. Тіпті «алтын» кодекс ен­гізілсе де, ахуал өзгермейді», дейді Виктор Микрюков.