Ақтау қаласындағы «ҚазАзот» АҚ – өңірдегі іргелі, қалыптасқан өндіріс орындарының бірі. Жарты ғасырдан астам уақыттан бері өнімді еңбек етіп келе жатқан кәсіпорынның әлеуметтік-экономикалық әлеуетті арттырудағы орны мен маңызы зор. 55 жылдан бері азот тыңайтқыштарының жетекші өндірушісі болып келе жатқан зауыт өнімдерін еліміздің әр өңірі тұтынады.
Мерейтой қарсаңында әрі облыс тұрғындарының кәсіпорын жұмысына ашық көзқарасын қалыптастыру мақсатында зауыт басшылығы бұқаралық ақпарат құралдары өкілдеріне баспасөз турын ұйымдастырып, кәсіпорын жұмысымен таныстырды. Таныстырылым зауыттың қалыпты жағдайдағы жұмысы, аммиак, азот қышқылы өндірістері, сары түтін шығатын құбырды көруден басталды. Журналистер кәсіпорынның негізгі нысандарын аралап, Орталық Азиядағы ең ірі химиялық зауыттың бірі саналатын «ҚазАзот» АҚ-ның жұмыс ырғағымен жан-жақты танысты.
Өндірістік цехтарда кәсіпорынның өнім шығару кезіндегі негізгі өндірістік үдерістері үздіксіз жүріп жатты. Өнімді бақылаудың автоматтандырылған жүйесінің стансасында болып, онда қоршаған ортаға әсерді азайтуға көмектесетін өнімдерді бақылаудың озық технологияларымен таныстық. Ал әлсіз азот қышқылы цехында бас директордың өндіріс жөніндегі орынбасары Дауржан Жұмабеков пен бас эколог Ирина Сюникова әлсіз азот қышқылын өндіру технологиясы және оның өндірістегі маңызы туралы ақпарат берді. Сондай-ақ газпоршеньді электр стансасында станса мүмкіндіктері көрсетіліп, кәсіпорынды үздіксіз электрмен жабдықтау қамтамасыз етілетіні айтылды.
Аммиак өндіру цехында компания қызметкерлері зауыт өнімінің негізгі құрамдас бөліктерінің бірі табиғи газдан аммиак алу үдерісінің технологиясы туралы егжей-тегжей айтып берді.
Кәсіпорын зертханасында өнімдердің сапасын бақылаудың соңғы әдістері мен технологиялары ұсынылып, демонстрациялық тәжірибе жүргізілді, оның барысында азот қышқылының мысқа әсерінен азотты газдардың түзілуі зертханалық жағдайда көрсетілді. Тәжірибе нәтижесінде мыс нитраты түзіліп, халық арасында «түлкі құйрығы» деп аталатын газдар бөлінді. Эксперимент секрециялардың адамдар үшін салыстырмалы қауіпсіздігін және осы химиялық үдеріс кезінде басқа иістердің жоқтығын көрсету үшін ұйымдастырылды. Бұл азотты газдар адам үшін шекті рұқсат етілген нормативтер асып кеткен жағдайда улы болып саналады екен.
Биіктігі 100 метрден асатын сору құбырының арқасында ауадағы дисперсия адам денсаулығы үшін қауіпсіз мәндерге дейін қамтамасыз етіледі. Әрбір қондырғыда қалдық газдан азот оксиді шығарындыларын 0,006%-дан аспайтын NOx мөлшеріне дейін төмендететін арнайы катализаторларды пайдалана отырып, қалдық газдарды каталитикалық тазарту жүйесі жұмысы таныстырылды. Бұл Еуроодақ елдерінің ұқсас қондырғыларына қарағанда салыстырмалы түрде өте төмен.
Бас директордың өндіріс жөніндегі орынбасары Дауржан Жұмабеков, Экология департаментінің директоры Ирина Сюникова, ғылыми зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың бас технологі Фарход Салаватов, Тұрақты даму департаментінің директоры Дәулет Қали және Заң департаментінің директоры Дмитрий Квон зауыт туралы деректерді ортаға салып, «ҚазАзот» АҚ-ның қазіргі экологиялық бастамалары, ауқымды жобалары мен алдағы жоспарлары туралы айтты.
«Зауыттың алға қойған мақсаты зор, экономикалық және әлеуметтік бағытта жоспары көп. Біз қондырғыларымыздың үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету және қоршаған ортаны қорғауды күшейту үшін өндірісімізді ауқымды жаңғыртуға ерекше көңіл бөлдік. Электр қуатын жеткізуші тарапынан кернеу төмендеген жағдайда біз қауіпсіз жағында болып, энергия көздерінде жұмыс істей аламыз. Басты мақсатымыз – шығарындыларды азайтып, өндірісті дамыту», деді «ҚазАзот» АҚ директорының орынбасары Дауржан Жұмабеков.
Зауыт елімізде алғаш болып француздық «ENVEA Group» компаниясымен бірге нақты уақыт режімінде шығарындылар деректерін бақылауға мүмкіндік беретін ластануды автоматты бақылау жүйесін енгізген. Деректер Экология министрлігіне беріледі екен. Ал санитарлық-қорғау аймағында зиянды шығарындылар болған жағдайда кәсіпорын периметрін бақылайтын екі нысан салынған. Ауа ластанған жағдайда олар автоматты түрде министрлікке және барлық мүдделі қызметтерге деректерді жібереді.
Дауржан Саттарұлы отандық ауыл шаруашылығын сапалы отандық тыңайтқыштармен қамтамасыз етіп отырған кәсіпорынның еліміздегі аммиак пен аммиак селитрасын өндіретін жалғыз кәсіпорын екенін де тілге тиек етті. Бұл жергілікті ауылшаруашылық кәсіпорындарына шетелдік тыңайтқыштарды сатып алмауға және көкөніс, жеміс-жидек, ет, бидай, жарма сияқты азық-түлік өнімдерінің құнын ұстап тұруға мүмкіндік береді. Сәйкесінше, азық-түлік тәуелсіздігін қамтамасыз етеді.
«ҚазАзот» АҚ-ның отандық тау-кен металлургия өнеркәсібін дамытудағы рөлі зор. Кәсіпорын өнімдері тау-кен өнеркәсібінде бұрғылау-жару жұмыстары кезінде кеңінен қолданылады. Африка, Латын Америкасы, Еуропа, Қырғызстан және Өзбекстан сияқты алыс-жақын жақын шетелдерге белсенді экспорт жасайды. Тоқырау жылдарындағы түрлі қиындықты артқа тастап, жарты ғасырдан астам уақыт бойы тұрақты жұмысын жолға қойған кәсіпорын жұмысы ұжым үшін мақтаныш. Конструктивті диалогке ашықтық, өндірістік үдерістерді үнемі жетілдіру мен қоршаған ортаға әсерді барынша азайту – зауыт басшылығы мен ұжымның негізгі ұстанымының бірі.
Маңғыстау облысы