Жаңа ұрпақ қолына қалам ұстаған сол шақтарда ердің сойы, жігіттің сұлтаны шыдайтын мемлекет құру деген ұлы істе Елбасының жанынан табылған тұлғалардың арасынан Сарыбай Қалмырзаевтың есімі ерекше естілетініне кәміл сенімдіміз. Тәуелсіздіктің алғашқы күндерінен бастап мемлекет және қоғам қайраткері Сарыбай Қалмырзаев Елбасы командасындағы ең тәжірибелі әрі салиқалы саясаткер ретінде өзін жаңа қырынан танытты.
Тәуелсіздіктің ғасырға бергісіз осы кезеңіндегі оның мемлекеттік қызметтегі мерейлі жылдары туған халқымен бірге өсіп-өрледі. Қайраткер қай лауазымның орынтағына жайғасса да әрдайым қоғамдық қабылдаулар жасап, ел-жұртпен етене араласты. Қалтарыстағыны өткір жанарымен қағып түсіретін қырағы журналистер бірде Сарыбай Сұлтанұлына «Сіз қашанда еліміздің стратегиялық жауапты орындарында жүресіз. Осындай керемет табыстарыңыздың сыры неде?», – деп сұрақ қойғаны есімізде. Сол кезде ол: «Мен барлық қызметтік жолдарымды өмірдегі тамаша табысым ретінде емес, өзіме жүктелген үлкен жауапкершіліктің ауыр жүгі ретінде қабылдап келемін. Қай кезде де аса ауыр учаскелерде жүруімнің басты себебі, мен қиындықтардан ешқашан қорыққан емеспін», деген еді.
Біздің замандастар Сәкеңнің еңбекқорлығы мен уәдеге беріктігі жағынан өзгелерден оқшауланып тұратынын сағынышпен еске алады. Естеліктерді парақтағанда белгілі қайраткердің мінезін дөп басып айтатын мына жолдар көзіңе оттай басылады: «Сөзге сараң. Орынсыз жалпылдай қоймайды. Бірақ, тым кекірейіп те кетпеген. Тәрбиелілігі таңғалтады. Үлкенді-кішінің аражігін біледі. Үйлесімді тілдеседі. Бірақ, аузына берік. Бір сөзбен айтсақ, аса құнды құжаттар сақтайтын болат сейфтер секілді. Күрмеуі мол қиын жылдары Елбасының оң қолы бола білді».
Осы жолдардан-ақ Сарыбай Қалмырзаевтың елдік жолындағы үлкен істерді үндемей атқарған нағыз мемлекетшіл тұлғасын көреміз. Оның қайсар мінезі мен ақиқаттан аттамайтын турашылдығын, қиын сәттерде жол табатын шешімталдығын бірге аралас-құралас болған жылдары өзім де көріп, көзім жетті.
Өткенге көз жүгіртіп көрейік. Естеріңізде болса, қос ғасыр түйісіп, қоғамдық формация алмасып, дүние шіркіннің дүрбелеңі шығып жатқан жиырмасыншы жүзжылдықтың соңғы кезеңдері еді. Бұрын жер-көкке сыйғызбай мақтап келген жоспарлы экономика күйреп, жас мемлекеттің сол кездегі он тоғыз облысы мен қырықтан астам қаласындағы зауыт-фабрикалар жаппай тоқтап, кезекпе-кезек жабылып жатқан тірліктің кетеуі кете бастаған шақ болатын. Сол күрделі кезеңде мемлекеттің табанына тік тұрып кетуі үшін әуелі қолдағы бардан айырылып қалмау аса қажет болды. Осындай қиын-қыстау кезде Елбасының таңдауы талантты тұлға Сарыбай Қалмырзаевқа түсті. Сөйтіп, егемендіктің алғашқы жылдарындағы осы ауқымды реформалар кезінде ол кез келгеннің батылы бара бермейтін, қыры мен қияметі көп қызмет орны Мемлекеттік мүлік жөніндегі комитетті басқарды. Бұл міндетті ол өзінің білімпаздығы мен мол тәжірибесінің арқасында ойдағыдай орындап, ширақ шешімдері арқылы істің бетін іскерлікпен бері бұра алды. Бұл кезең тәуелсіздік тарихының жарқын беттеріне айналды. Мысалы, араға ондаған жылдар сала отырып, сол кезде атқарылған айтулы істерді қазіргі көзқараспен қайта сараласақ, жекешелендіру процесінің нәтижелері ел экономикасының қазіргі табыстарына үлкен ықпал еткенін байқаймыз. Елбасының айқын бағыт беруі арқылы республикамызды орталықтанған мемлекеттік меншіктен нарықтық экономикаға жүйелі әрі тиімді өткізе алдық. Соның арқасында бүгінде біз өз жетістіктерімізді көрші мемлекеттермен салыстырып қана қоймай, қуатты реформалардың арқасында аса ірі және серпінді бизнес құрылымдар қалыптастырдық. Елімізге іргелі шет мемлекеттерден инвестиция ағыны тасыды. Өнеркәсіптер жанданып, еліміздің мұнай, газ, көмір, темір және басқа да көптеген стратегиялық салалары қарқын алды.
Ел экономикасы қалыпты даму ырғағына түсе бастаған жылдары Президент қайраткер азаматқа тағы бір маңызды міндет жүктеді. Мемлекет басқару құрылымының діңгегін нықтап, керегесін кеңейту мақсатында Сарыбай Сұлтанұлын Президент Әкімшілігінің басшысы лауазымына бекітті.
Саяси тұлға бұл жауапты жұмыста Мемлекет басшысының ел тағдырына, ертеңгі ұрпақ келешегіне қатысты маңызды шешімдерінің лайықты орындалуын қадағалап, әкімшілік реформаларды жолға қоюда уақытпен санаспай, тынымсыз еңбек етті. Атап өтер жайт, Елбасы Президент Әкімшілігінің басшысы лауазымына Сарыбай Қалмырзаевтай қайраткерді қатарынан екі рет тағайындауының өзі оған деген биік сенімнің өлшемі еді.
Ел Президенті өңірлерді өркендету ісінде өзінің үзеңгілес серігіне тағы да сенім білдіріп, 1998 жылы өндірісті өлке, аграрлы аймақ Жамбыл облысының әкімі қызметіне тағайындады. Ел үміті мен тау тұлғалы Елбасы сенімін арқалаған нар тұлғалы азамат сол жылдары туған өңірінің өркенін өсірсем деген асыл мұрат, асқақ арманын ақиқатқа айналдыру үшін көп тер төкті. Ол облыс басшылығында болған жылдары өңірдегі химия өнеркәсібін тұйықтан шығаруға көп күш салды. Әкіммін деп әкіреңдемей, басшымен деп басынбай, ұдайы халықтың ортасында болды. Тығырыққа тірелген Жаңатас қаласында арнайы болып, жұмысшылармен тікелей кездесулер өткізді. Аймақтағы ауыл шаруашылығын реформалауға, мәдени және тарихи мұраларды қайта жаңғыртуға зор үлес қосты. Тұлғалы азаматтың туған жер төріндегі төрт жүз күні ел есінде қалған осындай іргелі істермен, елеулі оқиғалармен тарихқа енді.
Қоғамның жегіқұртына айналған жемқорлық дерті − ең қауіпты кеселдердің бірі. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін ТМД елдері ішінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті пәрменділікпен қолға алды. Мемлекет басшысы ел дамуындағы талай сынақтардан еңсесін биік ұстап, зор еңбек сіңіріп келе жатқан қайраткердің қолына осындай жауапты істің тізгінін кезекті рет ұсынды. Жемқорлыққа қарсы күресте ол қоғам ағзасын дендей бастаған дертті жоюға бар күш-жігерін салды. Сол арқылы қоғамымызда парасыз қарым-қатынас жасаудың өркениеттік өнегесін, менталитетін қалыптастыруға барынша еңбек сіңірді.
«Нар жолында жүк қалмас», дейді қазақ. Сарыбай Сұлтанұлының бұдан кейін Президенттің Іс басқарушысы қызметіне келуі Елбасының өзінің үзеңгілес серігіне білдірген үлкен сенімі еді. Осындай жоғары қызметінде ол Тәуелсіздігіміздің тірегіне, Отанымыздың жүрегіне айналған Астананың бой көтеріп, ажарлы шаһарға айналуына еңбек сіңірді. Әсіресе, Сәкең бұл лауазымында Тұңғыш Президенттің ел тағдырына қатысты қауырт жиындары мен маңызды кездесулерін жоғары деңгейде ұйымдастыру жұмысын кәсіби тұрғыда барынша жолға қоя білді.
Өрекпіген өмір ағысында біз мемлекет тағдырына тікелей атсалысқан көптеген көрнекті тұлғаларымыздың жеке өміріне жете үңіліп, терең зерделей бермейтініміз шындық. Шын мәнінде Сарыбай Сұлтанұлы жан дүниесі бай, адами қасиеттері биік, көргені мол үлкен жүректі азамат ретінде замандастарының есінде қалды.
Отбасында ардақты ата, мейірлі әке, ақылман отағасы болса, туған жеріне табаны тигенде ата жұртын қастерлеген аяулы перзент ретінде сәбише шаттана білді. Сарыбай Сұлтанұлы елін қалай сүйсе, отбасын да солай қастерей білді. Асыл жары, өмірлік серігі Үмітай Қасқатайқызымен бірге перзенттерін тәрбиелеп, немере сүйді. Қат-қабат қауырт тірліктен бір босай қалса өмірінің жалғасы немерелерін алдына алып, ата-бабадан қалған асыл өсиеттер мен ертедегі ертегі-аңыздарды құлақтарына сіңіріп, елін сүйіп, жерін қастерлеуге тәрбиеледі.
Сырлы аяқтың сынындай мұқалмаған тұлға сырқаты меңдеген қиын шақтарда жанына жұбаныш іздеп, өзімен сырлас дос болған еліміздің белгілі қайраткерлерімен ел жайында еркін әңгімелесіп жүргенін білеміз. Сондай соңғы жүздесулердің бірінде Сәкең: «Нұрсұлтан Әбішұлының көңіліне қаяу салмаңдар», деген аманат сөзін арнаған екен.
Осылайша жансарайынан сәуле төгілген рухани діңгегі берік тұлға өлшемді ғұмырының соңғы сәтіне дейін еліміздің Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевқа және туған еліне деген адалдығы мен азаматтық пейілін мәңгілікке дәлелдеп кетті.
Өмірге деген құштарлығын жылы жымиысымен, нұрлы жанарымен сездіретін сардаланың саңлақ перзенті Сарыбай Қалмырзаевтың арамыздан кеткеніне бес жылдан асып бара жатса да оның жарқын бейнесі мен жасампаз істері жадымызда сайрап тұр. Сондықтан да бүгінде оның егемендік жылдарындағы елеулі еңбегін бағалау мақсатында өзі дүниеге келген және қызмет еткен өңірлер мен қалаларда көше, мектеп аттарын беру жөнінде жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Бүгінде онымен қатарлас қызмет еткен әріптестері, дос-жараны, іні-бауырлары әрдайым қайраткерді ерекше сағынышпен еске алып, рухына құран бағыштап, оның өнегелі ісін елге жеткізуде, естелік кітабын шығарып, деректі фильмдер түсіруге ұйытқы болып келеді. Өйткені қазақтың сардаласында бауырын жазып көсіле шапқан тұлпардай, тұңғиық аспанда қанатын жайып самғаған сұңқардай болған ертұлғалы Сарыбай Қалмырзаевтың еліміздің тарихында қашанда ерекше орын алатыны ақиқат.
Бақытжан ЕРТАЕВ, Парламент Мәжілісінің депутаты, Халық қаһарманы