Асан Қайғы аялдаған аяулы мекен

Бүгінгі Шыңғырлау – Батыс Қазақстан облысының солтүстік шығысында Ресей Федерациясының екі ауданымен, Ақтөбе облысымен және өңірдің 3 ауданымен шектесіп жатқан өрісті өлке. Ауданда биылғы қыркүйектегі дерек бойынша 15049 адам тұрады. Кезінде тың игеру науқаны қызу жүрген, бүгінде 22 ұлт өкілі мекендейтін аймақ. Шың­ғы­р­лаулықтар «Біздің 7 кере­мет!» деп мақтанатын Торыат­басы, Қыземшек таулары, «Қо­быланды батыр» жырындағы Ал­шағыр ханның ордасы орна­ған Аққұм, Батыс Қазақстан өңір­ін­дегі жалғыз керемет – Сар­қырама осында. 

– Біздің Шыңғырлау ауданы – ауыл шаруашылығы саласын дамытуға қолайлы өңір ғой. Сондықтан негізгі басымдық осы салада. Жыл басынан бері ғана аудан бойынша 34 шаруа қожа­лығы жаңадан ашылып, оларға жалпы көлемі 18 мың 481 гектар жер берілді. Бұрыннан келе жатқан 15 шаруа қожалығы да өрісін кеңейтіп, қосымша 9 мың 173 гектар жер телімін алды, – дейді Шыңғырлау ауданының әкімі Альберт Есалиев.

Қазір күз, алқаптағы жұ­мыс­тың қорытындыланған шағы ғой. Биыл аудан диқандары 16 916 гектар жерге егіс салып, орта есеппен әр гектардан 12,7 центнер өнім алыпты. Соның ішінде 1846 га күздік дақылдардан 3694 тонна өнім жиналған, орташа шығымдылық – 20 ц/га. Тәп-тәуір нәтиже. Ал «Жарас» шаруа қожалығы 333 га күздік бидай алқабының әр гектарынан 45,2 центнерден 1500 тонна өнім алыпты. Шыңғырлау ауданының тарихында бұл рекордтық көрсеткіш!

Төрт түлік малдың қысқы азығы – шөп шабу науқаны да мерзімінде аяқталған. «Жос­пар­ланған 65 мың 860 тонна шөп артығымен 71 мың 600 тонна болып дайындалып, қысқы мал азығының қоры 108,7%-ды құрады», дейді Альберт Темірболатұлы. 

Ауданда жыл санап мал басы да өсіп келеді. 1 қыркүйектегі жағдай бойынша ірі қара былтырғыдан 8,8%-ға көбейіп, 28,4 мыңға жеткен. Жалпы, өңірде төрт түлік саны да өскен. Жыл басынан бері 2191 тонна ет, 10603 тонна сүт, 2278 мың дана жұмыртқа өндіріліпті.

Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы негізінде ауданда бірқатар шаралар атқарылған. «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ Батыс Қазақстан облыстық филиалы арқылы 156 бас ірі қара аналық мал басы сатып алынды. 

– Ауданда ауыл тұрғындарын жұмыспен қамтамасыз ету және жеке қосалқы шаруа­шы­лықтардың әлеуетін тиімді пай­далану бойынша Үкімет ұсынған «Береке» және «Игілік» бағ­дар­ламаларын аудан тұрғын­дары қызығушылықпен қабыл­дады. Аудан бойынша 14 ауыл­шаруашылық кооперативі қызмет етеді, осы кооператив мүшелерінің тарапынан ниет білдіріп отырған 50 тұрғынымыз 127 млн 150 мың теңге көлемінде несие алып, 686 бас мал сатып алу бойынша жұмыс жүргізуде. Жоғарыда аталған «Игілік» бағдарламасы аясында да 12 адам 56 млн теңге көлемінде несие алып, өз жұмысын бастады, – дейді аудан басшысы. 

Жоғарыда аталған коопера­тив­терде 95 бас асыл тұқымды бұқа мен 2536 бас тауарлы ана­лық тіркелген. Биыл құрыл­ған «Шыңғырлау-Агро» ауылшаруа­шылық кооперативі «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ арқылы жалпы сомасы 19 млн теңге несие алып, модульді мал сою пункт­терін іске қосқалы жатыр. Бо­лашақта осы мал сою пункт­терінің базасында бордақылау алаңдары ашылып, үлкен кешенге айналатын болады.  «Ауданда асылдандыру шаралары да біркелкі жүргізіліп келеді. Биылдың өзінде аудан кәсіпкерлері 127 млн 800 мың теңге көлемінде мемлекет субсидиясын алды. Мұ­ны ауданға келіп жатқан ауқым­ды инвестиция деп айта аламыз. Бір мәселе – ауданда агро­құ­рылым техникаларының дені жаңартуды қажет ететін. Биыл «Қазагроқаржы» АҚ арқылы лизингке жалпы сомасы 98 млн 300 мың теңге болатын 22 ауылшаруашылық техникасы мен құралы сатып алынды. Сөй­тіп қолда бар техниканы 12%-ға жаңарттық», дейді Альберт Есалиев.

Тағы бір атап айта кететін нәрсе, өңірде көлтабандарды қал­пына келтіру бойынша да бі­раз жұмыс қолға алынып­ты. Қазіргі таңда аудан аумағындағы 675 гектар тұрақты суармалы жер учаскелерінің және 2838 гектар көлдетіп суару жер учас­ке­лерінің құжаты жасақ­талып жатыр екен. 

Ауыл тұрғындарының әл-ауқатын көрсететін бір индикатор жекеменшік сектордағы тұрғын үй құрылысы дер едік. Биыл мұнда жеке инвестиция есебінен құны 209 млн теңгеге 766 шаршы метрді құрайтын сауда алаңы, жалпы ауданы 788 шаршы метр 8 жеке тұрғын үй бой көтеріп жатыр екен. Ауданда барлығы 652 шағын және орта кәсіпкерлік нысаны тіркелсе, ол салада 855 адам қызмет етуде. Жыл басынан бері 1 млрд 529 млн теңгенің тауары өндіріліп, қызметі көрсетіліпті.

Шыңғырлау шекарадағы аудан екенін жоғарыда айттық. Елімізде шекаралық аудандарды дамыту бағдарламасы жұмыс істейді. 

Дәл қазір ауданда «Ақбұлақ» бағдарламасы бойынша екі ауылға таза су жүйесі тартылып жатыр. Жобалық құны 240 млн теңге тұратын бұл жұмыстар аяқ­талған кезде 2000 тұрғын таза сумен қамтылады. Жалпы, ау­дан тұрғындарының таза ауыз­сумен қамтылуы 87%-ға жетпек. Бұл Батыс Қазақстан облысындағы ең жоғары көрсеткіштің бірі.

Ауыл адамдары үшін судан кейінгі өзекті мәселе көгіл­дір отын ғой. Астана көре ал­май жатқан осы игілік батысқа­зақстандықтар үшін қолжетімді. Шыңғырлау ауданындағы елді мекендер 95 пайыз табиғи газ тұтынады. Биыл Ақсуат ауы­лына көгілдір отын келсе, аудан толығымен от жағып, күл шығаратын бейнеттен құтылады.

Жыл өткен сайын ауыл мен қаланың арасындағы айыр­ма­шылық азайып келе жатқаны рас. Өткен жылдары Алмаз ауыл­дық округіне 400 млн теңге қар­жы бөлініп, әлеуметтік нысандар күрделі жөндеуден өтті. Кеңес заманынан бері қол тимеген мәдениет үйі, мектеп, фельдшерлік-акушерлік пункт ғимараты жаңартылды. Ауыл­ға газ келді.

Биыл Батыс Қазақстан өңір­інде жол салу ерекше қарқын­ды. Мұны Шыңғырлау ауданы­нан да байқауға болады. 2017 жылдың өзінде облыс бюджетінен бөлінген 235 млн тең­геге жалпы ұзындығы 3,4 ша­қырымдық 8 көше асфальт­талды. Бұған қоса аудан қазы­на­сынан қосымша қаржы қарас­ты­рылып, Шыңғырлау ауылының 4 көшесіне жаяулар жүретін 1300 метрлік тротуар салынды. 

Аудан орталығы Шыңғырлау селосын Сегізсай ауылымен жалғастыратын автокөлік жо­лының облыстық маңызы бар. Өйткені халықаралық Самара-Шымкент жолын, яғни Орал мен Ақтөбе арасындағы күре жолды кесіп өтеді. Сондықтан Шыңғырлау-Сегізсай жолы жөнделсе шыңғырлаулықтар үшін өте қолайлы болатыны сөзсіз еді. Ауданның бес округін басып өтетін, аумағында 5 мың адам тұратын күретамыр жолды жөндеу үшін облыс бюджеті есебінен 29 млн теңге шығарылып, жақында жобалау-сметалық құжат дайын болыпты. 

Жалпы, өңірде жыл басынан бері әртүрлі бағытта 155 спорттық, 571 мәдени шара ұйымдастырылған екен. Елдегі рухани жаңғыру әсері Шыңғырлауды да шарпыған. Халық төл тарихына көп қызығады. Ауданда өлкетану музейін ашу көптен айтылып жүрген ел тілегі еді. Биыл осы мәселе ше­шімін тауып, қазіргі таңда музей ғимаратының жөндеу жұмыстары аяқталып қалған. Бір қуанатын жайт, аудан тұрғындары арасында жаңадан ашылатын музейге жәдігер жинау қызу жүріп жатыр екен.

Соңғы кезде туризм сала­сы­ның әлеуетін жақынырақ танып жатырмыз ғой. Өңірде қай­таланбас ерекше табиғаты бар Шыңғырлау өлкесі Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласын ертерек қолдап, құрамына блогер, журналист, белсенді жастар жиналған тур ұйымдастырып үлгерді. Атақты Аққұм, ауданның борлы таулары, белгілі Торыатбасы мен Қыземшек, теп-тегіс сайын далада сылдырап аққан жұмбақ Сарқырама – бұлардың бәрі қазірдің өзінде «шіркін-ай, бір көрсем» дегізген көркем мүйіске айналған. 

– Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев жариялаған «Туған жер» бағдарламасының тұжырымдамасы жалпыұлттық патриотизмді қалыптастыруға, өзінің туған жеріне, ауылына, қаласына, өңіріне деген сүйіс­пен­шілікке бағытталған ғой. Біз де өз кезегімізде халықтың патриоттық рухын қалып­тас­тыруға, жас буынды туған өл­ке­сіне деген сүйіспеншілікке, та­биғатқа қамқорлықпен, тарих­қа және мәдени-тарихи ескерт­кіштерге құрметпен қарауын барынша насихаттап, еңбек етіп жатырмыз, – дейді Шыңғырлау ауданының әкімі Альберт Еса­лиев.

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ,

«Егемен Қазақстан»

Батыс Қазақстан облысы