Ұлттық код – тіл мен діл

Елбасы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында «ХХ ғасыр­дағы батыстық жаңғыру үлгісінің бүгінгі заманның болмысына сай келмеуінің сыры неде? Меніңше, басты кемшілігі – олардың өздеріне ғана тән қалыбы мен тәжірибесін басқа халықтар мен өркениеттердің ерекше­ліктерін ескермей, бәріне жаппай еріксіз таңуында. Әжептәуір жаңғырған қоғамның өзінің тамыры тарихының тереңінен бастау алатын рухани коды болады», деп дөп басып жазады. Әрине, дамыған елдердің тәжірибесін ескеру қажет. Өйткені тарихи себептермен біздің біршама кенжелегеніміз рас. Десе де озық тәжірибені ендіру барысында белгілі бір сүзгіден өткізбей тұтастай қабылдаудың салдарын жете түсінген жөн. Бұл елек ұлттық бояу һәм рухани құндылық. Бұл тұрғыда кез келген саладағы жас мамандар тарихы алтын әріптермен жазылған ұлы дала ұрпағы екенін ұмытпағаны дұрыс.

Рухани даму бастауында тіл, дін және діл жатыр. Бұл үшеуі – бір-бірімен біте-қайнас­қан біртұтас дүние. Әрбірі аса маңызды элемент. Құдайға шүкір, Қазақ елі керегесі кең, шаңырағы биік мемлекет. Әрине мәңгілік елдің болашағы ұлт тұтастығында екенінде дау жоқ. Осы тұрғыдағы негізгі мәселе ұлтымыздың үш тірегінің шұбарлануы. Әлемдегі тілдер арасында ең бай тіл өкілінің бірі бола тұра өзге тілде сөйлеуге әуестіктің бары өтірік емес.

Рухани қайта түлеу ана тілсіз мүмкін емес. Ұлы ағартушы, мемлекет және қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынов атамыздың «Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады» деген сөзі де соның бір айғағы. Өйткені тіл ұлттың бар құндылығын тасымалдау­шы құрал. Бұл мәселенің әлі де күрмеуі ше­шілмей келе жатқанына бір кінәлі адам болса, ол да – сіз бен біз. Дәлірек айт­қан­да, біздің немқұрайлығымыз. Ұлт­тық дең­гейдегі маңыз­ды мәселеге атүсті қа­рау­ы­мыз. Жана­шырлықтың жоқтығы. Тіл мен дін ел-жұрт болып шешетін мәселе. Қа­­ра­пайым күнделікті қарым-қатынаста бір-бірімізбен қазақша сөйлеспейміз. От­басы дастарқан басында бір тілде сөй­ле­мейінше және бір ша­ңы­рақ астында мұ­сылманшылық жорал­ғы­сы бірдей болмай­ынша, мемлекеттік деңгейде руха­ният мәселесінің шешімін табуы қиын. «Отбасы – шағын мемлекет» деген осы.

Мақаланың «Ұлттық сана» бөлімінде «Жаңғыру атаулы бұрынғыдай тарихи тәжірибе мен ұлттық дәстүрлерге шекеден қарамауға тиіс. Керісінше, замана сынынан сүрінбей өткен озық дәстүрлерді табысты жаңғырудың маңызды алғышарттарына айналдыра білу қажет. Егер жаңғыру елдің ұлттық-рухани тамырынан нәр ала алмаса, ол адасуға бастайды», деп айтылғандай, қазақы дәстүр сан ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық рухани құндылығымыз. Мағжан Жұмабаев «Мен жастарға сенемін» деп жырлағандай, қазақ жастары сол сенімді ақтауы – перзенттің парызы.

Елбасының бұл идеясы – уақыт талабы. Өйткені тәуелсіздік алған жылдары елдің экономикалық жағдайын жақсарту қажет еді. Нарықтық экономикаға қатысты Шығыс пен Батыстың дамыған елдерінің озық үлгілерін пайдалана отырып, экономикалық тұрақты мемлекет болып келеміз. Хәкім Абай үшінші қара сөзінде айтқандай, «...Әрбір жалқау кісі – қорқақ, қайратсыз тартады, әрбір қайратсыз – қорқақ, мақтанғыш келеді, әрбір мақтаншақ – қорқақ, ақылсыз, надан келеді. Әрбір ақылсыз – надан, арсыз келеді. Әрбір арсыз жалқаудан сұрамсақ, өзі тойымсыз, тыйымсыз, өнерсіз, ешкімге достығы жоқ жандар шығады». Халқымыз ширек ғасырда экономикалық тұрғыда біршама өсті. Отандық өнімдер мен тауарлар бәсекеге қабілетке ие бола бастады. Ендігі кезек ұлттық идеологияны көтеру. Халықтың мүддесі мен мақсатын бір арнаға салу. Әлеуметтік желідегі қоғамымыздағы түрлі жағымсыз, тіпті арсыз келеңсіз құбылыстар біздің ұлттық және отбасылық тәрбие инс­титутын дамыту және жаппай насихаттау уақыт талабы екенін көрсетуде. Дін саласының қызметкерлері – имамдар рухани жаңғыру аясында жастарды Ислам дінінің ең маңызды Отанды сүю, ата-ананы құрметтеу, елге қызмет ету, ауызбіршілік пен ынтымақ, дін және ұлтаралық татулықты нығайту бағытында өзіндік үлесімізді қосудамыз.  

Төлеби қажы ОСПАН,

ҚМДБ-ның Ақтөбе облысы бойынша өкіл имамы