Газ саудасы делдалдардан тазартылады

«Газ және газбен жабдықтау туралы» заң жобасының дүниеге келуіне сұйытылған мұнай газ нарығындағы ахуал себеп болып отыр. Өйткені еліміздің тауарлық газбен газдандырылмаған өңір­леріндегі тұрғындар мен кәсіп­орындар тұтынатын, сондай-ақ көлік құралдарына пай­дала­нылатын көгілдір отын нары­ғында өндіруші мен тұты­ну­шы мүддесіне сай емес ке­лең­сіз­діктер қалыптасқан.

– Біздің елімізде сұйытылған газдың бекітілген шекті көтерме сауда бағасы бүгінгі күні, қо­сыл­ған құн салығын есепке алма­ғанда, тоннасы 38437 тең­ге­ні құрайды. Ұсынылып отыр­ған заң жобасының мақса­ты – сұйытылған мұнай газын шығару көлемін артты­руға өнді­рушілердің қызығу­шы­лығын тудыру арқылы сұйы­тыл­­ған мұнай-газ тапшылығын бол­ғызбау. Ол үшін цифрландыру және бизнес үшін әкімшілік ке­дергілерді қысқарту бойын­ша жүргізіліп жатқан саясат шең­берінде шығынмен жұмыс істеп отырған зауыттарға сұйытылған мұнай газын ішкі нарыққа беруді енгізгеннен кейін электронды сау­да алаңдары арқылы олардың кірістілігін қамтамасыз ету көзделген, – деді заң жобасын таныстырған Мәжіліс депутаты Бақтықожа Ізмұхамбетов.

Баяндамашы еліміздің әр өңірінде ауық-ауық байқалып тұратын газ тапшылығының се­беп­терін де атап өтті. Мәселен, қазір сұйытылған газдың бөлшек саудадағы бағасы көтерме сау­дадағы бағадан едәуір жоғары болғандықтан, бұл сала дел­дал­дардың майлы шелпегіне айналған. Тіпті бөлшек сау­да­­дағы бағаның өзі көрші ел­дер­дегі көтерме бағадан да тө­мен бол­ған­дықтан, газды заң­сыз экс­порттауға құлшынып отыр­ғандар да аз емес.

Б.Ізмұхамбетов газ өндіретін зауыттар бағаның төмендігіне байланысты ішкі нарықта шы­ғын­ға ұшырап отырғандығын да жеткізді.

– Қазақстандық сұйытылған газды өндірушілердің тек 2017 жылы ғана ала алмаған кірісінің көлемі 38 млрд теңгеден астам соманы құрайды. Ал енді негізгі кіріс зауыттан тұтынушыға дейін жеткізетін делдалдар тіз­бегінің қалталарына түсіп отыр. Мұндай жағдайда зауыттарға сұйытылған газды ішкі нарыққа беру, әсіресе оны өндіру көлемін арттыру мүлде тиімсіз, – деді депутат.

Оның айтуынша, елімізде өндірілетін газдың 72 пайызы ішкі нарықтың сұранысын жауып отыр. Бұл қалып сақталар бол­са 2019 жылы елімізде газ­дың тапшылығы сезіле бастауы мүмкін.

Сондықтан да сұйытылған газдың шығару көлемін арттыру, өндірушілердің қызы­ғу­шылығын тудыру арқылы сұйы­тылған мұнай-газ тапшылығын болдырмау мақсатын көздейтін заң жобасы өндіруші мен тұтынушының мүддесіне сай келетіндігін атап өтті.

Депутаттардың пайымдау­ынша, газ нарығын тәртіпке келтірудің бірден-бір жолы – зауыттарға сұйытылған мұнай-газды ішкі нарыққа электронды сауда алаңдары арқылы беруді енгізу. Бұл жаңашылдық келесі жылдан бастап 2021 жылға дейін кезең-кезеңмен енгізілмек. Бастапқыда электронды алаң­ға газдың 10-20 пайызы шыға­рылып, кейін толықтай сандық жүйеге көшіріледі. Демек, болашақта қазіргі Энергетика министрлігі бекітіп отырған шектік баға түсінігі жойылады.

Өнеркәсіп кәсіпорындары, автокөліктік газ құю стансалары, газ толтыру бекеттері газды қазіргідей делдалдардың кө­мегіне жүгінбей-ақ электронды сауда алаңдарында сатып ала­тын­дықтан, көгілдір отын баға­сының төмендеуі де жоққа шығарылмайды.

Депутаттар аталған «Газ және газбен жабдықтау туралы» заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдады.

Жалпы отырыста халық қалаулылары «Қазақстан Рес­пуб­ликасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңға түзе­тулер енгізуге қатысты Конституциялық заң жобасын жұ­мысқа қабылдады. Құжат жаңа институттарды енгізуге, құқық­тық олқылықтар мен қайшы­лықтарды жою арқылы сайлау заңнамасын жетілдіруге бағыт­талған. Конституциялық заңға ұсынылып отырған түзе­тулер барынша ашық әрі демократиялық сайлау процесін қамтамасыз етуге ықпал етпек. Бұл ретте сайлау мәселелері бойынша түзетулерге қатысты заң жобасы да жұмысқа алынды.

Осы күні Мәжілісте бір­қатар заңнамалық актілер екін­ші оқылымда мақұлданды. Оның ішінде, коммерциялық емес ұйымдардың қызметіне қатысты заң жобасын екінші оқылымға дайындау барысында қолданыстағы заңнамаға, заң техникасы қағидаларына сәй­кес келтіруге бағытталған редак­циялық-нақтылау сипатындағы түзетулер енгізілген.

Айта кетерлігі, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палата­сының құрылуын және жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін осы заң қолданысқа енгізілген күн­нен бастап 5 жылға дейінгі өтпелі кезең аталған заңмен белгіленді, бұл кезең өткеннен кейін Үкімет ҰКП қатысушыларының құ­рамынан шығады. Осыған байланысты Мәжіліс депутаттары ҰКП-ның Үкіметпен және мемлекеттік органдармен өзара іс-қимылының жаңа нысанын енгізуге, өңірлік палаталарда аудандық кеңестер, салалық кеңестер қалыптастыру үшін құқықтық негіз құруға, Үкімет өкілдерінің ұлттық кә­сіп­керлер палатасының басқару органдары – съезд және төралқа жұмысына қатысуы туралы норманы алып тастауға қатысты түзетулер ұсынды.

Сондай-ақ осы күні Мәжіліс сақтандыру және сақтандыру қызметіне түзетулерді, сонымен қатар валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы және оған ілеспе заң жобаларын екінші оқылымда мақұлдады.

Жалпы отырыста 1992 жылғы 6 шілдедегі ТМД Эко­но­микалық сотының мәртебесі туралы келісімге өзгерістер енгі­зу туралы хаттама депутат­тар тарапынан қолдауға ие болып, Қазақстан мен Қытай үкі­меттері арасындағы біздің елге тікелей инвестициялар салуды жүзеге асыратын Қазақстан-Қытай өндірістік қуаттарының ынтымақтастығы қоры кірісінің жекелеген түрлерін салық салудан босату туралы келісімді ратификациялау бойынша бейінді комитеттерге қорытынды әзірлеу мерзімі белгіленді.

Серік ӘБДІБЕК,

«Егемен Қазақстан»