Біз бір топ қазақстандық ғалымдармен кездесулер барысында олардың өтініштерін талдап, төмендегідей қорытындыға келдік.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 19 қаңтардағы Қаулысымен бекітілген Жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгілік қағидаларына жүргізілген талдау нәтижесінде докторантураға кемінде 3 жыл еңбек өтілі бар үміткерлер қабылданатыны туралы талап – білімнің халықаралық талаптарына сәйкес келмейтініне көз жеткіздік. PhD докторантураға түсуге үміткерлердің еңбек өтілінің міндетті болу талабы ықтимал үміткерлердің еңбек жолын университеттен басқа жерде бастауға мәжбүр етеді. Нәтижесінде олардың көбісі докторантура базасында оқуды жалғастыруға қызығушылығын жоғалтады немесе кейбір бөлігі аталғандай шектеулері жоқ шет елдердің жоғары оқу орындарына докторантураға түсуге мәжбүр болады. Нәтижесінде, еліміздің дарынды жастарынан айырылып қалу қаупі туындайды.
Үміткерлердің теориялық білім деңгейлері үш жылдық үзілістен кейін магистратурадағы оқуын бітірген кезбен салыстырғанда әлдеқайда төмен болады. Оны Мемлекеттік аттестациялық комиссиялардың басшылары мемлекеттік аттестациялау нәтижелері және олардың диссертацияларын қорғағандары бойынша растайды.
ЮНЕСКО қабылдаған қолданыстағы Білім берудің халықаралық стандарттық жіктеліміне сәйкес, докторантура білім алудың жалпы үздіксіз процесінің тікелей бөлігі болып табылады. Докторантураға түсудің негізгі талабы – алдыңғы білім беру деңгейін (магистратураны) игеру болып айқындалған, сондай-ақ білім беру процесін үзуге, ажыратуға әкелетін ешқандай жасанды шектеулер қарастырылмаған.
Жоғарыда айтылғанды ескере отырып, біз «Докторантураға кемінде 3 жыл еңбек өтілі және «магистр» дәрежесі бар немесе медицина мамандықтары бойынша резидентурада оқуын бітірген адамдар қабылданады» деген 11-тармағындағы талапты алып тастауды ұсынып, Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаевтың атына депутаттық сауал жолдадық.
Динар НӨКЕТАЕВА,
Сенат депутаты