Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру» атты Қазақстан халқына арнаған жаңа Жолдауында, еліміздің қазіргі жаһандық дамуда әлем елдерінің көшінен дамыған 30 елдің қатарынан көсіліп орын алуын қамтамасыз ететін ең маңызды алты бағытты нақты белгілеп берді.
Ғылым мен инновациялық технологияның дамуы – халықтың тұрмыс жағдайының жоғары деңгейге көтерілуімен тікелей байланысты әрі ел экономикасының дамуы және қоғамның тұрмыс жағдайының артуы тұрғысынан да стратегиялдық маңызы зор. Елімізде жүргізіп келе жатқан ғылым мен жаңа технологияны дамыту саясаты осы бағытта қолға алынып келеді. Нақты айтар болсақ, ІЖӨ-нің ғылымға бөлініп отырған 0,13 проценттік қаржы көлемін, Ел дамуының 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған стратегиялық бағдарламасы бойынша, 2020 жылы 2%-ке жеткізу көзделіп отыр. Бұл – жоспарлы түрде кезең-кезеңмен жүзеге асатын шаруа. Елбасы Үкіметке алдағы 3 жыл ішінде жыл сайын қосымша кемінде 100 миллиард теңге қаражат бөле отырып, 5 жыл ішінде ғылым, білім, денсаулық сақтау салаларына барлық көздерден жұмсалатын қаражатты ІЖӨ-нің 10%-не дейін жеткізу керектігін тапсырды.
Жолдауда ел экономикасын көтеру мақсатында жасалған осындай маңызды қадамдардың бірі – индустрияландыру мәселесі. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бері, Елбасы мемлекеттің индустрия саласын дамытуды әрдайым назарда ұстап келеді. Қазіргі уақытта қандай ел болса да, ғылым мен технология саласында қол жеткізген жетістіктерін жаңа технология арқылы (инновация) көрсете алады. Олардың жаңа табыстарын білім мен жаңа технология арқылы үнемі қуаттап, демеп отырса ғана әлем нарығында басымдыққа ие болады. Сөйтіп ел экономикасын күшейтіп-қуаттандыруға қол жеткізеді.
Дамыған Батыс елдерінде мұны «Scientific support» («ғылыми демеу, қуаттау») деп атайды. Яғни, өндірісті ғылыми тұрғыдан демеу, ғылыми тұрғыдан сүйемелдеу деген сөз. Сатып алынған (трансферт) қандай да ең жаңа технология өнімі болса да, әрі кетсе 5 жылда ғылым мен технологияның тез дамуына байланысты тиімділік үстемдігінен айырылады. Сондықтан кез келген зауытты немесе фабриканы ғылыми тұрғыдан демеп сүйемелдеу арқылы өнімділігін жоғары деңгейде ұстап тұруға болады. Мысалы, АҚШ, Батыс Еуропа, Жапония, Оңтүстік Корея сияқты мемлекеттерде өңдеу, тауар шығару өндірісі осындай жүйеге негізделген. Ал керісінше, Оңтүстік-Шығыс Азия елдері ауылшаруашылық дақылдарынан жыл сайын 4-5 рет өнім алатынына қарамастан, кедейшілікте өмір кешуде. Себебі ол елдерде индустрия дамымаған, ал ол жағдай өз кезегінде жоғары техникалық білім мен ғылымның жетілмегендігіне байланысты орын алып отыр.
Индустрияның кенжелеп артта қалуы, өз кезегінде, жоғары техникалық білім мен ғылымның кері кетуіне әкеліп соғуы мүмкін. Технология және оның негізін қалайтын білімнің өндіруші күш халіне келуі қазіргі кезеңнің басты айырмашылығы әрі басымдығы болып отыр. Сондықтан «Ғылымсыз даму (прогресс) болмайды» – деген аксиоманы әрдайым естен шығармаған жөн.
Елімізде ғылым арқылы ең соңғы жетілдірілген технологияның берік тұғырын қалыптастырып, қарқындап дамуға жан-жақты алғышарттар жеткілікті. Соның бірі және бірегейі ретінде Қазақстанның Еуропа мен Азия арасындағы «Алтын көпір» болу мүмкіндігін атап өткенді жөн көреміз.
Алдағы басым мақсаттардан бірі – 2050 жылға дейін дамыған 30 елдің қатарына кіру екені белгілі. Бұл – оңай алынатын асу емес. Осы тұрғыдан жаңа Жолдау Қазақстанның әлемдік экономикалық және әлеуметтік, мәдени салалардағы түбірлі өзгерістерге бейімделуіне жол көрсетеді. Бұл құжат «Мәңгілік ел» атану жолында жүктелген міндеттерді орындауға бағыттап, болашағымызды жарқын етуге негіз болмақ. Жолдауда белгіленіп берілген маңызды тапсырмаларды жүзеге асыру – Қазақстанның әлемдік аренадағы орнын биіктетіп, жолын айқындап берері даусыз. Тек сонда ғана өркениетті елдер қатарында ілгерілеп дамуға мүмкіндік аламыз.
Алға ұмтылмайтын ел болмайды. Елбасы Жолдауын Ұлттық ғылым академиясының академиктері мен корреспондент-мүшелері, жалпы, барлық ұжым толығымен қолдайтынына және оны жүзеге асыру барысында аянбай еңбек ететініне сеніміміз мол.
Мұрат ЖҰРЫНОВ,
Ұлттық ғылым академиясының президенті, академик, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты