Солтүстік Қазақстанның Есіл ауданында Тауағаш деген ауыл бар. Бұл ауыл өзге елді мекендердей емес, орнынан жылжымай, ешқайда көшпей отырған, діңгегі берік, іргелі қазақ ауылы. Басқа жердің бәрі көшіп жатқанда тауағаштықтардың көшпегеніне жұрттың бәрі таңғалады. Көшпейтін себебі – ауылдықтар еңбекқор. Қиындықтан қашпай мал, құс өсіріп, тіпті ауласында көкөністі көкмайсадай құлпыртып отыр.
Ауыл тұрғындары тегіс қаракөздер. Бәрі де ата-бабасының ежелгі қонысында отырған жандар. Аула сайын бір-бір трактордан бар. Қыстық отын-шөбін, жем-азығын ала жаздай тыпырлап, бір-бірінен қалмай, өздері дайындап алады. Ешкімнен ештеңе сұрап, телмірмейді. Жалғыз-ақ сұрайтындары – өкімет бір дұрыс жол салып берсе екен дейді. Өйткені көктем мен жаздың лайсаңында, қыстың қысталаңында бұл ауылға жету немесе ауылдан шығу қиын. Ауырып, сырқамайтын адам жоқ, жолдың қиындығы әсіресе сырқаттанғандарға ауыр тиеді. Шиеттей балалар тиісті медициналық жәрдем алатын жерге уақытында жете алмай, шетінеп те кетеді. Ал аяғы ауыр келіншектер жол үстінде босанып, әбден әбігерге түсіп жатқаны.
Ауылда «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы бойынша заманауи мектеп ғимараты салынған. Бала саны сексеннің төңірегінде, тым азаймайды, көбейіп те кетпейді. Оңтүстіктен жеткен ағайындар мен оралмандар осынау қалың қазақ ортасына келгісі бар-ақ, бірақ жолдың қиындығын естігенде ат-тондарын ала қашады.
Таза ауыз суға ауыл тұрғындары 2006 жылдан бері қол жеткізген. Тереңдегі жерасты су қорынан сорғыш арқылы тартылып алынған су тұрғындарға тазаланып беріледі. Алайда көптен қолданған соң ескірген тазалағыш сүзгілер мен су сорғыш құрал жиі істен шығып жатады. Оны жөндеуге тиісті «Қамқор Есіл» ЖШС бригадасы да оңайлықпен келе қоймай, тұрғындар бірнеше күн тазаланбаған су ішуге мәжбүр болып қалатын кездер жиі болып тұрады.
Міне, осындай қиындықтан шығудың жолы биыл табылғандай, ауыл тұрғындары мәз болып қалған екен. Мәселе мынада. Аймақты тұтастай ауыз сумен қамтитын Есіл өзенінен су тартатын «Преснов топтық су құбыры» Тауағаштан он шақырым жердегі Спасовка ауылы арқылы Жамбыл ауданының аумағына құбыр тартатын-ды. Олардың құбырының бір тармағы Тауағашқа да тартылады деп белгіленіп, 23 млн теңгеге қысыммен реттегіш құрылыс (ҚРҚ) салынған. Бұл осыдан екі жыл бұрын болған оқиға. Ауыл тұрғындары бұған қуанып, енді Есілдің суын ішетін болдық деп мәз болып жүреді.
Алайда ҚРҚ құрылысын «Кимаки» ЖШС негізінен аяқтаған, бірақ жеріне жеткізбеген. Негізгі шаруаға қажетті қосалқы бөлшектер салынбаған, электр қуатына қосылмаған. Мердігердің өзі мемлекеттік Су ресурстары жөніндегі комитетінің маңындағы дауларға ілігіп, бұл арадан табанын жалтыратқан. Өйткені оларды жалдаған аталған комитет болатын.
Содан бері әдемі басталып, абыройсыз тасталған құрылыс тауағаштықтардың көзін қызықтырып, ауылдың басында әлі тұр. Желге шашылған миллиондардың да сұрауы жоқ, не қаржы бақылау басқармасы, не құқық қорғау органдары іздеу салмайды.
Осындай жағдайда биылғы көктемге ауыл тұрғындарымен кездесуге келген аудан әкімі үміт отын жағып кетеді. Ол суды ауылға ғана емес, көшеге енгізіп береміз деген уәдені үйіп-төгеді. Тек көшеге тартатын құбырдың орнын ақша жинап, қаздырыңдар дейді ол. Бұған қуанып қалған тұрғындар орталарынан ақша жинап, экскаватор жалдап, траншеяны қаздырып тастайды. Ол бұрын су тартылған құбырдың бойымен оңай қазылады.
Алайда... сол әкім екі-үш айдан соң бір себептермен орнынан түсіп қалады. Ал жаңа келген әкім Алтынбек Абдуллаев бұл шаруаның оңай шешілмейтінін айтады. Өйткені бәрі қаражатқа келіп тіреледі. Бұл шығынға арналған қаражат бюджетте қарастырылмаған. Өзі облыс әкімдігіне де, облысқа келген Ауыл шаруашылығы министрінің су ресурстарын бақылайтын орынбасарына да мәселені түсіндіргенін айтты. «Вице-министр бұл мәселеге түсіністікпен қарады. Ол қажетті қаражат облысқа аударылып, аймақтық су тарату шығындарын ендігі жерде өңірлердің өзі басқаратынын айтты», дейді әкім. Солай болғаны дұрыс қой, әрине. Бірақ бәрі жай сөз болып қалмаса игі еді дейді тұрғындар.
Ал әзірге тауағаштықтар, «өздерің қаздырыңдар» деген дігерге құлақ асып, құлшына кірісіп қазған терең орларына түсіп кеткен қозы-лақтарын, құлын-тайларын, тоқты-торымдарын, тіпті үлкен малдарын шығара алмай, әлекке түсіп жатады. Қарғысты кімге айтарларын да білмейді, қазған өздері...
Ауданға келгеніне екі-үш ай ғана болған жаңа әкім Алтынбек Абдуллаев әзірге бұл мәселені шешпесе де тауағаштықтарға басқа қырынан бір жақсылық жасағалы отыр. Оны да айтпай кетуге болмайды. Облыс басшыларына түсіндіре жүріп, ол Тауағашқа жол салу қажеттігін дәлелдеп беріпті. Қазір сол жолдың жобалық-сметалық құжаттары жасалуда екен. «Алла қаласа, алдағы көктемде құрылыс жұмыстары да басталып кетер деген үміттеміз», дейді аудан басшысы.
Егер ең басты проблемасы болып отырған жол салынса, тауағаштықтар бөркін аспанға атып, қуанар еді. Тіпті орға түсіп өлген малдарын да садақа деп санар еді.
Терістіктің түкпірінде жатқан бір ауылдың тыныс-тіршілігі осылай өрбуде.