Ұлттық валюталармен есеп айырысу тиімді

Биылғы мамырда Қазақ­станның астанасында Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартқа қол қойылғанына бес жыл толды. ЕАЭО – валюта-қаржы саласындағы ынтымақтастықты дамытуға арналған тауарлар, қызметтер, капитал мен жұмыс күші қозғалысының еркіндігі, экономиканың түрлі салаларында үйлестірілген, келісілген және біртұтас саясатты жүргізу қамтамасыз етілетін өңірлік экономикалық ықпалдасудың халықаралық ұйымы саналады. ЕАЭО шеңберінде ынты­мақтастықты нығайту осы ықпалдасқан бірлестікке мүше әрбір мемлекеттің ұлттық мүд­­делеріне жауап береді. Соны­мен қоса ЕАЭО табысты жұмысының негізгі құрамдас бөліктерінің бірі – сыртқы әріп­тестермен экономикалық қарым-қатынастарды жан-жақты дамыту.

ЕАЭО-ға қатысушы елдер ын­­тымақтастығының басым ба­ғыттарының бірі өзара сауда-саттықта ұлттық валюталардың үлесін ұлғайту болып отыр. ЕАЭО елдерінің ұлттық валюталарын өзара мәмілелерде пайдалану көп­теген кәсіпкерлер үшін ва­люталық тәуекелдерді жоя­ды, сыртқы экономикалық операцияларға қатысу үшін экономикалық жә­не рет­теушілік кедергілерді қыс­­қартады, сондай-ақ ұлттық қаржы нарықтарын дамытуға мүм­кіндік береді.

Қазақстан Ұлттық Банкінің деректеріне сәйкес, 2019 жылғы 8 айдың қорытындысы бойынша Қазақстан мен ЕАЭО-ға мүше мемлекеттер арасында тауарлар мен қызметтердің айналымына байланысты 12 468,7 млн АҚШ доллары сомасына 531,8 мың операция жүргізілді.

Оның негізгі бөлігі Қа­зақ­стан­ның тауарлар мен қыз­меттер импорты үшін шығыс төлем­деріне төлемдердің жалпы санының 87,2%-ы және жалпы сома­сының 73,6%-ы тиесілі. Қа­­зақстан экспорттайтын тауарлар мен қызметтер үшін кіріс төлемдерінің үлесіне тиі­­­сінше төлемдердің жалпы саны­ның 12,8%-ы және жалпы сома­сының 26,4%-ы тиесілі.

Тауарлар мен қызметтердің экспорты мен импорты үшін операциялардың басым бөлігі Қазақстан мен Ресей арасында жүргізілді. Мәселен, Ресейден импортталатын тауарлар мен қызметтер үшін төлемдер үле­сіне жалпы көрсеткіштің 91,5%-ы және ЕАЭО-ға мүше мемлекеттерден импортталатын тауарлар мен қызметтер үшін төлемдердің жалпы сомасынан 93,9%-ы тиесілі. Ал Ресейге экс­порт­талатын тауарлар мен қызметтер үшін төлемдер үлесіне жалпы санның 92,3%-ы және ЕАЭО елдеріне экспортталатын тауарлар мен қызметтер үшін төлемдердің жалпы сомасынан 90,3%-ы тиесілі екенін айта кетелік.

Ресей Федерациясымен есеп айырысудың негізгі бөлігі Ресей рублімен жүзеге асырыл­ды, оның үлесіне импортталатын және экспортталатын тауар­лар мен қызметтер үшін төлем­дердің жалпы көлемінен тиісінше 62%-ы (жіберілген төлемдер) және 54,3%-ы (алын­ған төлемдер) тиесілі. АҚШ дол­ларының үлесіне тиісінше 32,4% және 43,9%-ы тиесілі. Өзара есеп айырысудағы қалған валюталардың үлесі импортталатын және экспортталатын тауарлар мен қызметтер үшін төлемдердің жалпы көлемінен тиісінше 5,6% және 1,9% болды.

ЕАЭО ішінде мәмілелердің басым бөлігі Ресей Федера­ция­сының қатысуымен жү­зеге асы­рылғандықтан одақ ішін­дегі саудада Ресей рублінің үле­сі де жо­ғары. Сонымен қа­тар Қазақстан, Беларусь, Қыр­ғызстан, Тәжікстан мен Армения ара­сындағы есеп айырысулар көбіне АҚШ долларымен жүзеге асырылады.

Сауда-экономикалық ынты­мақтастық шеңберінде ЕАЭО елдері арасындағы есеп айырысуларда ұлттық валюталарды пайдалануды кеңейту ұлттық валюталар үлесінің ұлғаюына және нығаюына, оларды айырбас­тау шығыстарының қысқаруына және комиссияның азаюына табиғи түрде ықпал етуі ықтимал.

Қазіргі таңда ЕАЭО елдері өзара есеп айырысуда ұлттық валюталарды пайдалануды жандандыру бойынша жұмыстар жүргізуді жалғастыруда. Қазақ­стан Ұлттық Банкінің бағалауы бойынша, ұлттық валюталарды пайдалануды ынталандыру шаралары ЕАЭО елдерінің экономикасын нығайтуы және көпжақты сауданың дамуына, сонымен қатар ЕАЭО елдерінің инвестициялық тартымдылығын арттыруға ықпал ете отырып, ұлттық ақша жүйелерін қауіп­сіздендіруі ықтимал.