Көкшетау ауыз суға қашан жариды?!

Негізінде облыс орталығы Шағалалы және Сергеев су қоймалары арқылы сумен қамтылады. Сондай-ақ Шағалалы жерасты су көздері арқылы 5,5 мың текше метр су келіп тұрған. Қазір қажетті судың біраз мөлшері Шағалалы өзенінің бойындағы су тоспасы арқылы келеді. Оның тәуліктік қуаты – 24 мың текше метр. Яғни секундына 280 литр су қотарылады деген сөз.

– Шағалалы су қоймасының суын көктемде қызыл су жүрген кезде пайдалана алмаймыз, – дейді «Көкшетау су арнасы» кәсіпорнының директоры Ермек Өмірғалиев, – су мүлде лайланып кетеді.

Лайланып кететін себебі де бар. Зеренді ауданының аумағын басып өтетін Шағалалы өзенінің жиегіне әлденеше мал қорасы салынған. Көктемде қар суы еріген сәтте қарғын су жар жиегіндегі бар қоқысты жылғалармен сырғытып, Шағалалы өзеніне құяды. Бар қоқыс өзен арқылы су қоймасына ақтарылады. Осы қоймадан Көкшетау қаласына қажетті ауыз су алынады. Жазда да судың тазалығы күмәнді. Қала халқы жаз айларында Шағалалы өзенінің бойында суға түсіп, демалады. Тіпті, көліктерін жуып, иттерін шомылдырады. Су қоймасына қажетті көлем осы Шағалалы өзенінен жиналады. Енді тазалық туралы тіс жарып бірдеңе айта аласыз ба?

Су қоймасындағы суды тазалайтын стансаның жағдайын жоғарыда айттық. Енді су құрамын станса толық тазарта алмағаннан кейін қосылатын хлор мөлшері көбейтіледі. Ал хлор адам ағзасына қаншалықты қауіпті екені айтпаса да түсінікті. Бәлкім, қала тұрғындарының әртүрлі ауруларға шалдығу себебі де осында жатқан жоқ па екен?! «Ауру – астан» деген сөзді халық тегін айтпаған шығар.      

Екінші су көзі Есіл өзенінің Сергеев тоспа су қоймасы арқылы келеді. Бұл су­ды да жаңағы әбден ескірген станса таза­лайды. 2011 жылы «Су желілерін, тазарту құрылғыларын жаңғыртып, кеңейту ар­қылы тәулігіне 60 мың текше метр су өткі­зуге жеткізу» жобасы бойынша жаңа су таза­лау қондырғысының құрылысы басталды. Тапсырыс беруші – Көкшетау қалалық әкім­дігінің құрылыс бөлімі. Жұмысты «AEGISinc» жауапкершілігі шектеулі серік­тестігі қолға алған. Мемлекеттік сатып алу келісімшарты бойынша 1,623 млрд  тең­ге­нің келісімшарты жасалды. Әйтсе де, 2011 жылы 538,1 млн теңге ғана игерілді. Мер­дігер ұйым құрылыс жұмысын бас­тап, цех­тың, зертхананың бірлі-жарым ғи­ма­рат­тарын жарым-жартылай ғана көтер­ді. Бірақ жұмыс алға баспады. 2012 жылы қала­лық сот аталған конкурс жүзеге асы­рыл­­­­мады деген шешім шығарды. 2012-2013 жыл­дары қайтадан өткізілген конкурс нәти­­жесінде «АП Импекс»  жауапкершілігі шек­теулі серіктестігі жеңімпаз болып таныл­ды. Бұл серіктестік 2013 жылы 181,24 млн теңгені игерді. Осы арада құ­ры­лыс жұмыстарының және құрылғыға қа­жетті техникалық жабдықтардың құны өсіп кетті де, жаңа станса салу жұмысы тоқтап қалды. Бастапқы қаржының 719,390 мың теңгесі ғана игерілді. 2014 жылы «Көкшетау қаласындағы су желілері тазарту құрылғысын тәулігіне 30 мың текше метр қуатқа жететіндей етіп жаңғырту және кеңейту» жобасына сәйкес мемлекеттік сарап­таманың қорытындысы алынды. Жо­ба­ның құны 2014 жылғы бағамен 2 397,7 млн теңге болып белгіленді. Бірақ, бұл жо­ба­дан да нәтиже шықпады.

Қазір облыс орталығындағы 343,90 ша­қы­рымды құрайтын су желілерінің 40,9 па­йызы әбден ескірген. Су құбырлары жиі жарылады. Биыл ақпан айының 5-і кү­ні үлкен апат болып, қаланың біраз бөлі­гі бір тәулік бойы сусыз қалды. Жал­пы көлемі 270 метрді құрайтын су құбыры істен шықты. Себебі 1961 жылы пайда­лануға берілгендіктен, тозығы жеткен 19 көпқабатты тұрғын үй мен «Таңдау» мектеп-гимназиясы сусыз қалды. Мұндай апаттар ауық-ауық орын алып тұрады.

– Біз қазір тұрғындарға су сатудан түскен қаржының есебінен ғана жұмыс істеудеміз, – дейді кәсіпорын директоры Ермек Өмірғалиев, – алдымыздағы бес жылдың ішінде өз қаржымыздың есебі­нен 9,790 шақырым құбырды жөндеу меже­леніп отыр. Бұл учаске су желілері әбден тозып біткендіктен жиі апат алатын жерлер. Түгел жаңғырта алмағанымызбен, ішінара жөндеудің өзіне 192 240 430 теңге қажет.

Ақмола облыстық тауарлар мен көрсеті­летін қызметтердің сапасын бақылау жөніндегі департаментке құбыр арқылы келетін ауыз су ішуге жарамды ма, жоқ па деген сауал жолдадық. Департаменттің бұқаралық ақпарат құралдарымен жұмыс жөніндегі қызметкері Марат Шоқаев сыр­ғытпа жауап жолдады. Онда құбыр ар­қылы келетін судың тәулігіне неше рет тек­­серілетінінен басқа еш мәлімет жоқ. Су сапа­сына күмәнді қала халқы болса қаншама жылдан бері ауыз суды дүкеннен сатып алып ішіп отыр. Әйтеуір орталықтандырылған су жүйесіне күдік көп. Көкшетаудың қолы жеткен көп кісісі ауыз суды қала ішіндегі 2-3 скважинадан, қала сыртындағы қосалқы шаруашылық деп аталатын елді мекеннің іргесіндегі бұлақтан тасымалдап ішеді.

Айтпақшы, Көкшетауда көпшілікке тегін су тарататын отбасы бар. Үй иесі Ли­лия­ның айтуына қарағанда, қайын атасы Хамберд ақсақал өмірден өтерде аманат етсе керек.  Аталары 1944 жылдың дәл 23 ақпан күні ата мекендерінен Көкшетауға күштеп көшірілген. Лилия мен Руслан Тунгоевтар 1995 жылы Қанай би көшесіндегі осы үйді неміс отбасынан сатып алған. Жөндеген, сырлап-сылаған. Скважина қаздырған. Сәтін салғанда 40 метрден астам тереңдіктен шыққан су тап-таза. Сараптамадан өткізген. Содан соң әкенің аманатына орай үй орамынан құбыр арқылы шығарып, келген жұрт алатындай етіп орнатып тастаған. Маңайы көлденең жатқан бір тал бұрау жоқ, айнадай тап-таза. Әуелі иен тегін суды көрші-қолаң алған. Кейін қала жұртшылығы түгелге жуық құлақтанған. Ауыз судың азабын тартып отырған жұрт жаппай келе бастаған. Жай адамдар да, әртүрлі мекемелерден де.

– Су құбыры арқылы келетін су сапасы күмәнді болған соң осы жерден аламыз. Кей­де 2-3 сағаттық кезек пайда болады. Амал жоқ тосамыз, – дейді қала тұрғыны Нұр­лан Алпысбаев, – қыстыгүні үздіксіз ағып ­тұр­маған соң құбыры қатып та қалады. Оны үйге кіргізіп жібітіп әуреге түсіп жатқандары.

Бір отбасының бүкіл қала жұртшы­лығына шарапаты тиіп тұр. Көкшетауда жыл аралатып ауысып жататын әкімдер осындай аманат айтып кетпеген екен деп ойлайсың кейде.

КӨКШЕТАУ