Масылдың жүгі мың батпан

Орталық басшысы Уақыт Бей­сем­баевтың айтуына қара­ған­да, бүгінгі таңда жұмыс орны дегеніңіз жетіп артылады. Жо­ға­ры, орта білімдіге де, тіпті маман­дығы жоқтарға да тәп-тәуір табыс табатын мүмкіндік туып отыр. Дәл қазір күніне 300 адамды жұмысқа орналастыруға болады. Бұл орайда, Мемлекет тара­пынан зор қам­қор­лық көр­се­тілуде. Бір ғана «Ең­бек» бағ­дар­ламасының шарапаты ше? Одан өзге де ел қамын ойлап, жұрт жағ­дайын жақсартуға бағыт­тал­ған бағдарламалар мен жаңа жобалар жұмыс істеймін деген адамның алдынан кең жол ашып отыр. Қандай жұмысты қалай­сың, қалауың білсін. Бірақ соның өзінде ұмтылып тұрған адам аз. Жоғары білімі бар адамдар нақ өз мамандығы бойынша жұмыс табыл­мағанның өзінде кәсіби сала­сы­на жақын жұмысқа орналаса алады. Тек әттегенайы, қарап отыр­ғаннан қарын тоймайтындығын қа­пер­ге ілмеу басым.

Орталық мамандары жұмыс іс­т­ейтін адам іздеп күні-түні шарқ ұрып жүр. Орталық базарға шатыр тігіп, сол жерге мамандарын орна­ластырып, бос жұмыс орында­рын жарнамалайды. Арнайы көлікпен қала шетіндегі шағын аудандарды, Краснояр, Нұрлыкөш ауылдарын әлденеше мәрте сүзіп шыққан. Жергілікті теледидарда жүгіртпе жол тоқтаусыз жүріп жатыр. Адам аяғы көп жүретін орталық көше­лерге баннерлер ілінген. Жер­гілікті баспасөз бетінде құ­лақ­қағыс айтылып, хабарлама жа­са­лып отырады. Сонда да жанын жалдап жұмыс істеймін деген адам жоқ.

– Көпке топырақ шашқандық емес, ақиқатын айтқанда, жал­қау­лық­тың, еріншектіктің кесірінен осындай көрініс қалыптасып отыр, – дейді орталық директо­ры Уақыт Бекайдарұлы, – «Жұ­мыс­­пен қамтудың жол карта­сы» бағдарламасы аясында 11 мыңнан астам адамды жұ­мыс­пен қамту жоспарланып отыр. Қаржы да бөлінген. Бір ғана облыс орталығында 33 жоба жүзеге асырылмақ. Бұл жо­ба­лар жаңадан 2,5 мыңнан астам жұмыс орнының ашыл­уы­на мүмкіндік береді. Бірақ өкі­нішке қарай, осы күні жұ­мыс­сыз жүрген адамдардың өзімді-өзім асырайыншы, отбасым тарықпасыншы дейтұғын ниетін көре алмай отырмыз. Ха­лық­ты жұмысқа тарту ісі тепсе темір үзетін жастармен ғана емес, егде адамдармен де жүргізілуде. Ондағы ой ата-аналары естіп, үйде жұмыс жоқ деп сылтаура­тып бос отырған балаларын жұ­мысқа орналастырса екен деген­дік.

Бірақ сол еңбектің бәрі зая кеткен тәрізді. Бос жұмыс орындары бар екенін естіп-біліп, орта­лық­қа келіп жатқан адам аз. Кей-кейде жұ­мыс таба алмай отырмыз деген әң­гі­мені де құлақ шалады. Бірақ шын мәнінде мәселенің мәнісі басқа.

– Бұл ең алдымен қазіргі жас толқынның тәрбиесіндегі кем­шілік, – дейді Көкшетау қала­лық ардагерлер кеңесінің төра­ғасы Шияп Әлиев, – ата-аналар ба­уыр еті балаларының басынан құс ұшырғылары кел­мей­ді. Желге, күнге тигізбей әлпештеп бақпақ. Сөйтіп, тұтас бір ұрпақты ақсаусақ қылып тәрбиелеп жатырмыз. Бұрын қала балаларына қарағанда ауыл балалары қара жұмысқа пісіп-жетілген, шыныққан, шымыр, ықыласты, ынталы болушы еді. Қазір қаланың да, даланың да баласы саусағын қимылдатқысы келмейді. Ең алдымен білім оша­ғында еңбекке тәрбиелеу мәсе­лесін ширату керек. Баланы қойып, ата-аналардың өздерін тәрбие­леу керек болып тұр-ау.

Орталық басшысының уәжіне қарағанда, арагідік екі қолға бір күрек таба алмай жұмыс іздеп келгендер жалақысы аз деп бұ­ры­ла қоймайды екен. Бірақ бұл жерде мынаны ескеру керек, ең тө­менгі жалақы 85 мың теңге көлемінде. Жұмыс іздеген адам жұмысқа орналасқаннан кейін өзінің атқарған шаруасының көлеміне орай тәп-тәуір табыс табатыны белгілі. Қазір құрылыс, күрделі жөндеу, жол салумен айналысатын ұжымдарға қол күші өте қажет болып тұр.

Уақыт Бекайдарұлының ай­ту­ы­­на қарағанда, уақытша жұ­мыс­қа ғана емес, тұрақты жұмыс іс­тей­тін де адам табылмай отыр. Егер жақсы жұмыс істесе, айына 300 мың теңгеге дейін табыс табуға мүмкіндік бар. Жол құ­ры­лысымен а­йналысатын мекемелер жұмысшы табылса, күніне жеті мың теңгеден қолма-қол ақы төлеуге дайын. Қоғамдық жұмыспен айналысу үшін еш­қан­дай дипломның, білімнің қажеті жоқ. Бұрын 200 адамды еңбекпен қамту қарастырылса, коро­навирус карантині кезінде тағы да 200 орын қосылып отыр. Халық тарығып қалмасын деген қам­қорлық қой.

Дәмханалар мен мейрамха­на­лар аспаз бен даяшы таба алмай күндіз қолдарына шырақ алып іздеп жүр. Бұл арада да орталық көмекке келуге дайын. Ынтасы бар жастарды 15-20-дан топтап арнайы курстар ашуға болады. Әйтсе де, біздің жұмыс істегіміз келеді деп ұм­ты­лып тұрғандар көрінбейді. Енді кімге өкпе айтарсың. Мә­селен, тігінші және қоғамдық та­мақтану орнына мамандар даярлау үшін қысқамерзімді кәсі­би оқытуды ұйымдастыру қарас­тырылған. Бұл – Нәтижелі жұ­мыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған «Еңбек» мем­лекеттік бағдарламасының шара­паты. Оқытады әрі оқыған уақы­тыңа стипендия төлейді. Былайша айтқанда, екі жеп биге шығасың.

– Бұдан артық не қажет екен­ді­гін түсіне алмай отырмыз, – дейді Уақыт Бекайдарұлы, – шын мә­нінде барлық жағдай жасалып отыр емес пе?

«Жұмыспен қамтудың жол кар­тасы» бағдарламасы аясында жалпы көлемі 104 млрд теңге болатын бірнеше жоба жүзеге асы­рылмақ. Осы жобаларды жүзеге асыру барысында 1300 адам жұмыспен қамтылуы тиісті болса, әзірге бар болғаны 26 адам ғана жұмысқа орналасқан.

Он екі мүшесі сау адамдар еңбек дегенде бетін басып, айна­ла қашып жүргенде, ор­та­лық­қа мүмкіндігі шектеулі адамдар жұ­мыс істеймін деп жиі ке­леді. 2019 жылы Нәтижелі жұ­мыс­пен қамтуды және жаппай кә­сіп­­кер­лікті дамытудың 2017-2021 жыл­дар­ға арналған «Еңбек» мем­ле­кет­тік бағдарламасы шең­бе­рін­­де жұмыс істемек болған 136 өтініш түсті. Олардың 57-сі тұ­рақты жұмыс орнына орна­лас­­­тырылған, 23 мүмкіндігі шек­­теулі адам квота бойынша қо­ғам­­дық жұмысқа жіберілген, төр­теуі шағын несиеге ие бо­лып­­­ты, 15-і «Бастау Бизнес» кә­сіп­­­кер­лік негіздерін оқыту жо­­ба­сы бойынша білім алған. Ол­ар­дың бірі – ІІ топтағы мү­ге­дек Ахат Самигуллин. Қазір са­ғат жөндеумен айналысады. Қай­та­рымсыз грант алған. Қо­лы­на тиген қаржыға қажетті құ­рал-сай­­ман­дарын сатып алып, ісін бас­тап ке­тіпті.

– Олар ең алдымен өздерінің бизнес-жобаларын ұсынады. Ке­йін құжаттар түгенделген соң ко­мис­сия­да қаралады. Комиссия ма­құл­даса, грантқа қол жеткізеді. Біз бір жыл жұмысын қадағалаймыз, қа­жет кезінде көмек көрсетеміз, – дейді орталық маманы Нарқыз Сәдуа­қа­со­ва.

Масылдықтың жүгі ауыр екені белгілі. Сол жүкті бүгінгі таңда қоғам мен мемлекет көтеріп тұр.

Ақмола облысы