Ағы бардың, бағы бар

Әрине, қарапайым халық үшін қымбаттау. 2000 жыл­дар­дың орта тұсында үй аралап айран-сүт сататын апа­ларымыз көп еді. Қазір де таң бозарып атқан­нан «Айран, молоко» деп айғай­лап жүретіндер баршы­лық. Кейінгі жылдары дүкен сөрелерінде сүт өнім­дері тіптен көбейіп, апа­лары­мыздың литрлеп саты­латын ағарғанын сағы­нышпен еске алатын болдық.

Ғалымдар өңделмеген сүт өнімін тұтыну мәселе­сінде әлі күнге дейін дауласады. Бір жағы мұның зия­ны көп десе, керісінше екінші жақ пакеттелген сүт өнімдерінен қауіп көп дейді. Мың­даған сиырдан сауылған сүт зауыттарында жалпы ыдыстарға құйы­лады. Мәселен, шыбынның сілемейлі шырыны­нан бір қасық балдың өзі бүлініп кетеді. Байқаусызда ыдыс­та беті ашық тұрған мол сүтке тамып кетсе, оның тигізер зияны айтарлықтай болады.

Сүттен көптеген сусын және тағам түрі әзірлене­ді. Солардың ішінде уыз­дың адам ағзасына пайдасы мол. Уыз құра­мын­да антиоксиданттар өте көп. Ол ағза­ның қорғаныш қасиетін арттырып, ас қорыту жүйе­сін ретке келтіреді. Бұл − жасарудың бірден-бір ке­пілі. Сондай-ақ антиоксидант жүрек ауруына, қа­тер­­­лі ісікке, ерте қартаюға жол беретін химия­лық эле­­мент­­тердің әсерін жоятын күшке ие деседі.

Уыз­дың бір­неше түрі бар: малдың бүйенінен жасал­ғаны, кеп­тірілген түрі, балғын реңдісі болады. Жал­пы, уыз сөзінің мағынасы кең. Мәселен, кедей адамды уы­­зға жарымаған деп айтып жатады. «Қаш­­паған қара сиырдың уызынан дәметіп» деген де бар.

Халқымыз «ағы бардың, бағы бар» деп бекер айтпаған. Қорасында сиыры бар үйдің берекесі бар. Әттең, қазір ауылдағы ағайынның өзі де сиыр ұстап, сүт сауып, одан әртүрлі тағамдар жасауға ерінеді. Аққа жарып отыратын жағдайы бар болса да, ай­ран-сүтті дүкеннен сатып алып ішеді. «Берекені көк­тен тілеме, еткен еңбектен тіле» деуші еді. Ауыл адам­дарының заман ағымына ілескені жақсы, бірақ қолдағы бар нәрсені ұқсата білу де берекеге бастайтынын түсінетіндер азайып бара жатқан сияқты. Ендеше, таң бозарып атқаннан сүт сатып жүрген апалардың еңбегі еңбек-ақ қой, шіркін...