• RUB:
    5.06
  • USD:
    522.49
  • EUR:
    547.88
Басты сайтқа өту
Оқиға 13 Тамыз, 2020

Күлтөбеден ежелгі Ханака табылды

522 рет
көрсетілді

Мәдениет және спорт министрлігінің ұйымдастыруымен Eurasian Resources Group (ERG) демеушілігі аясында «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейіне қарасты «Күлтөбе қалажұртының тарихи нысандарын қалпына келтіру» жобасы барысында Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институтының ғалымдары тың жаңалық ашты.

Биылғы археологиялық қазба жұмыс­тары кезінде Түркістан қаласының ежелгі бөлігі Күлтөбе қалажұртынан Ханака деп аталатын ежелгі сопылықтың орны табылды.

Мамандардың пікірінше, бұл нысан XV-XIX ғасырлар аралығында жұмыс істеген ерекше мәдени сәулет ескерткіші көрінеді. Өйткені мұнда үй-жайлар мен ғұрыптық бөлмелер орны және дәруіштік тариқат иелерінің табыттары табылды.

Мұндай ескерткіштер бұған дейін белгілі болған Отырар және Қаялық қалажұрттарындағы екі Ханаканы сана­мағанда, отандық ғылымда іс жүзінде белгісіз және аз зерттелген жұмыстар санатына жатады. Аталған екі орын да көлемі мен ауқымы бойынша күлтөбелік үлгіден едәуір кіші.

Ал Күлтөбе қалажұртындағы Ханака: жылыту пештері мен кішкентай тандыр­лары бар 10 бөлмеден тұратын ке­­шен. Ғимараттың оңтүстік-шығыс бөлі­гін­де 7 жерасты табыты бар тік­бұрыш­­ты пі­шін­­­ді кесене орналасқан. Кесене тік­­бұ­­рышты (8 х 11 м) пішінді. Бар­лық жер­­лен­­ген­­дер­­дің бастары сол­түс­­тік­­ке – Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне бағытталғаны ханак­а­ның Ясауи тари­қаты­на жататындығы туралы болжамды дәлелдейді.

Ханака кесенесінің оңтүстік, солтүстік және шығыс жағында тікбұрышты айналма галереялар аршылған, қабыр­ға­лар­дың бір бөлігі шикі кірпіштен, ал басқа бөлігі күйдірілген кірпіштен және өзен­нің үлкен қиыршық тастарынан жасал­­ған. Кесененің батысында, ұзын мери­дио­нальды қабырға бойында оң­түс­тік­тен солтүстікке қарай батыс­тан кіреберісте бір қатарда орналасқан 8 хужр (кішкене бөлме) орналасқан. Нысанның солтүстік-батыс бөлігінде жерүсті құрылымдары нығайтылмаған, тұрмыстық қажеттіліктер мен ұжымдық рәсімдерге қолданылатын айван-жабық террассасы болғанға ұқсайды.

Ғылыми жобаның жетекшісі, профессор, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Андрей Хазбулатов: «Күл­төбеден табылған бұл нысан – Ясауи тариқатымен тікелей байланысты ежелгі дәуірдің ең қызықты құрылымдарының бірі. Оған дәлел бұл нысан кесенеге жақын, яғни 300 метр қашықтықта орналасуы, мүрделердің басы солтүстік­ке, яғни кесенеге қарай бағытталуы» десе, жобаның бас ғылыми қызметкері Жанерке Шайгозова, бұл нысан «Күлтөбе қалажұрты» ашық аспан астындағы археологиялық паркінің «маржаны» саналатын I-II ғасырлардағы қаңлы дәуірінің кірес тәрізді ордасымен тең дәрежеде бола алады. Бұл ғимараттың бірегейлігі тек сопылық кешеннің архитектуралық тұжырымдамасында немесе шешімінде ғана емес, сонымен қатар Ясауи жолы өкілдерінің өмірі мен жұмысының көптеген аспектілерін ашады, дейді.

Күлтөбе қалажұртын зерттеуші ғалым­дар тарихи орыннан табылған нумиз­матикалық және өзге де материалдармен бірге, антропологтар мен генетиктердің адам сүйегінің қал­дық­тарын зерттеу жұмыстары жаңа ақпа­рат­тарды білуге және Қазақстан тарихының жаңа бір «бетін» ашуға мүмкіндік береді деп үміттенуде.

Айта кетсек, Мәдениет және спорт министрлігінің қолдауымен Күлтөбе қалажұртын ашық аспан астындағы музейге айналдыру ісі 2019-2021 жылдарға жобаланған. Тарихи орындағы 27 гектар аумақты үш жыл ішінде зерттеп, табылған орындарды тарихи қалпына келтіру жұмысы жүргізіледі. Алдағы уақытта Түркістан қаласына келушілер көне қаланың тарихымен тереңдей танысып, археологиялық саябақты аралап көре алатын болады.