Цифрлы мемлекет құрудың қарқыны қалай?

3 жылда не істелді?

COVID-19 вирусының таралуына байланысты көктемде елімізде төтенше жағдай жа­рия­ланғанда саладағы олқы­лық­тардың орны ойсырап көрініп қалғаны белгілі. 10 сәуірде Тө­тенше жағдай жөніндегі мем­ле­кеттік комиссияның отыры­сында Президент Қ.Тоқаев пост­пандемиялық кезеңде қалып­тасқан жағдайдан сабақ шығару керектігін айтып, IT-саланы жаңа сапалық деңгейге көшіруді мін­деттегені соған байланысты.

– Ең бастысы, шын мәніндегі цифрлы мемлекетке айналу үшін IT саласын сапалы жаңа дең­гейге шығару жоспарын дайындау қажет. Елімізде келесі жыл тиімді цифрландыру аясында өтуі тиіс, – деген Мемлекет басшы­сы жаңа тәжірибелерді ескере отырып, «Цифрлы Қазақстан» мем­лекеттік бағдарламасын қосымша қаржылық шығындарсыз қайта қарауды, сондай-ақ денсаулық сақтау, білім беру мен ғылымды түбегейлі реформалауды тапсыр­ған-ды.

Президент биылғы Жолда­уын­да да осы салаға ерекше назар аударды.

Жалпы, елді цифрлан­ды­­­рудың маңызы айтылып жүргеніне біраз болды. «Цифр­­­лы Қазақстан» бағ­дар­ла­­масының қолға алынға­ны­на да 3 жылға жуықтап қалды. Осы аралықта не тындырылды? Осы сауалға жауап берген Цифр­­лық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі ми­нис­тр­лігі Цифрландыру депар­таменті директорының орынбасары Раушан Шаухина бірқатар көрсеткіштерді тілге тиек етті.

– Жетекші әлемдік рейтинг­терде Қазақстан жоғары орын­дарға ие. Мысалы, биыл БҰҰ-ның элек­трондық үкіметтің даму ин­дексі жөніндегі рейтингінде елі­міз 29-орынға көтерілді. 2018 жылы 39-орынды иеленген болатынбыз. Осылайша, Қазақ­стан Азия елдерінің Топ-10 көш­басшыларының қатарына кіріп, Орталық Азияда көшбасшы атанды. Қазірдің өзінде электрондық мемлекеттік қызметтер деңгейі 83,7%-ға жетті, биыл 90%-ға қол жет­кізу жоспарланып отыр. Ал халқымыздың цифрлық сауаты өт­кен жылдың қорытындысы бо­­йынша 82,1%-ды құрады, – деді ол.

Комитет төрағасының ай­туын­­ша, Қазақстан интернетке қолжетімділік бойынша көш­бас­шылардың бірі саналады. Бү­гінгі таңда халықты кең жолақ­ты интернетпен қамту 98%-ды құрайды.

Жалпы, елімізде тиісті ақпа­рат­тық-коммуникациялық тех­но­­логиялардың инфра­құры­лы­­мы құрылды деуге болады. Соң­ғы бірнеше жылда сала­да нор­­мативтік-құқықтық не­гіз қа­­­лыптасты, жоғары техно­ло­гия­лық жобаларды іске асыру үшін қажет адам капиталы да жетіліп келеді.

– Осыған байланысты күшей­туді талап ететін келесі кезең – эко­­номика салаларын цифр­лан­­дыру. Өйткені дәл осы жерде цифрландырудан барынша эко­­номикалық нәтиже алуға бо­­лады. Ол үшін Қазақстанда цифр­­­лан­дыруды дамытудың жаңа тә­сілдерін әзірлеу және олар­­­ды «Цифрлы Қазақстан» мем­­лекеттік бағдарламасына ен­­гі­зу мақсатында жұмыс топта­ры құ­рылып, оған мемлекет­тік ор­­ган­дар­дың, биз­нестің және үкіметтік емес ұйымдардың өкіл­­дері кірді. Өткізілген ке­ңес­тер­дің қорытындысы бо­йынша ха­лық­аралық тәжірибе не­гі­зінде түрлі салада «техно­логиялық платформаларды» қа­лып­тас­тыруға бағытталған мем­ле­кет­тік бағдарламаның жаңа тұ­жы­рымдамасы қалыптасты. Тех­нологиялық платформалар де­ректерді талдау, жасанды интеллект, блокчейн, заттар интернеті, бұлтты есептеулер және барлық интернет-қызметтер сияқты жылдам дамып келе жатқан цифрлық технологиялардың негізі болып саналады. Цифрлы деректер мен платформаларды тарату дамудың көптеген жаңа мүмкіндігін жасай алады. Бұл экономикалық және әлеуметтік нәтижелерді жақ­­сартуға ықпал етеді. Иннова­цияларды дамытуға және еңбек өнімділігінің өсуіне ықпал ете­ді. Платформалар ұсынатын инфра­құрылым байланыс, операциялар, ақпарат алмасу және өзара іс-қимыл тиімділігінің өсуін қам­­тамасыз ете алады. Жасанды интеллект, Индустрия 4.0, Smart City, GovTech, Электрондық өнер­­­кәсіп, GeoTech, GreenTech, SpaceTech, AgriTech, FinTech жә­не бас­қаларын ең перспективалы жо­балар деуге болады, – дейді Р.Шаухина.

Цифрландырудың тоғыз бағыты

Жалпы, мемлекеттік бағ­дар­ламаны негізгі тоғыз бағыт бо­йын­ша іске асырады. Олардың әрқай­сысына тоқталар болсақ, бірінші бағыт – әлеуметтік қатынастар саласын цифрландыру. Оның аясында әлеуметтік қорғау, жұ­мыспен қамту, денсаулық сақтау, білім беру мәселелерін цифрландыру көзделген. Екінші бағыт – Ин­­дустрия 4.0, яғни еңбек өнім­­ділігін арттыратын және ка­пи­­талдың өсіміне жол ашатын сер­­пінді технологиялар мен мүм­кіндіктерді пайдалана отырып, экономиканың дәстүрлі салалары қайта құрылады.

AgriTech – цифрлық тех­но­логияларды қолдану, ақылды фер­малар элементтерін енгізу, тұ­қымдық және генетикалық әле­уетті дамыту арқылы ауыл ша­руашылығы саласын қайта құ­ру, сондай-ақ қоршаған орта­ны және табиғи ресурстарды қор­ғау саласын цифрландыру ба­ғыты. Төртіншіден, GovTech тех­но­логиялық платформасын да­мыту арқылы мемлекеттің функ­цияларын халық пен бизнеске қыз­мет көрсету инфрақұрылымы ре­тінде қайта құру жоспарланған. Яғни халық пен бизнестің сұ­ра­нысын болжау, сондай-ақ де­рек­терді беру, сақтау және өң­деудің жоғары жылдамдықты әрі қор­ғалған инфрақұрылымы дамы­тылуға тиіс.

Smart city – қала ортасының сапасын жақсартуға, теңгерімді қала құрылысына және тұрақ­ты қалалық дамуға бағытталған қайта құру бағыты. Алтыншы бағыт – ішкі істер органдарын цифрландыру арқылы бұл құ­рылымның ашықтығын арттырып, цифрлық инфрақұрылыммен қамтамасыз ету.

– FinTech – банк және қар­жы салаларындағы клиенттермен өзара іс-қимыл жасау үшін инновациялық технологиялар мен цифрлық сервистерді қолда­на отырып, қаржылық қызметтер мен электрондық сауданы дамы­ту бағыты. Сегізінші бағыт – жа­санды интеллектіні дамыту. Бү­гінде деректердің қарқынды түр­­де көбейгеніне байланыс­ты оны дәстүрлі аналитикалық құ­­ралдармен тиімді пайдалану мүм­кін емес. Сол үшін шешім қа­былдау мен қызмет көрсетуде жа­санды интеллектінің көмегімен жаңа сапалы деңгейге көшу қа­жет, – дейді Цифрландыру депар­таменті директорының орынбасары.

Тоғызыншы бағыт, иннова­ция­лық экожүйе бойынша тех­но­логиялық кәсіпкерлік пен ин­но­вацияның дамуына жағдай жа­сау үшін бизнес, ғылым сала­сы және мемлекет үшеуінің ара­­сында байланыс орнатылады. Мем­ле­кет инновацияларды ге­нерациялауға, бейімдеуге және өндіріске енгізуге қабілетті эко­жүйенің катализаторы рөлін ат­қарады.

Р.Шаухинаның айтуынша, осы тоғыз бағыт шеңберінде 21 міндет пен 200-ден астам іс-шара жоспарланды, оның қалай жүзеге асып жатқаны, қол жеткізілген алғашқы нәтижелер таяу жылдар ішінде айқын көрінуге тиіс.

Цифрландырудың негізгі ті­регі сапалы интернет екені тү­сінікті. Үкіметтің өткен аптадағы селекторлық отырысында Цифр­лық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Бағдат Мусин баяндама жасаған болатын. Министрдің интернет желісін дамыту үшін елімізде екі ауқымды жоба іске асырылып жатқанын айтты. Бірінші жоба бойынша мемлекет-жекемен­шік әріптестігі арқылы 2,4 млн адам тұратын 1260-қа жуық ауылға оптикалық интернет же­лісі тартылуда. Былтыр 56 ауыл­ға оптикалық желі жеткен болатын, биыл барлығы 944 ауыл қосылады. Бұл жұмысқа 75 млрд теңгеге жуық инвестиция тартылды.

Екінші жоба – 250 адамнан көп тұрғын бар 928 ауылды 3G және 4G, FWA технологиясы ­бо­йынша мобильді интернетке қосу. Оған еліміздегі ұялы операторлар белсене атсалысуда. Жұ­­­­мысты ойдағыдай аяқтау үшін мо­бильді операторларға ар­­найы салық төлемдерін төмендету сияқ­­­ты жеңілдіктер жасалғанын айта кету керек.