Бірінші кредиттік бюро 1 162 038 қарыз алушыға тиесілі 1 262 720 келісімшартқа «оңалтылған» мәртебесі берілгенін хабарлады. 2021 жылғы 9 сәуірде Қаржы нарықтарын реттеу және дамыту агенттігінің несиелерді оңалту туралы №53 қаулысына түзетулер күшіне енді. Қаулыға сәйкес несиелік келісімшартты оңалту мәртебесін несиелік бюро есептейді және Бірінші кредиттік бюроның несиелік есебінде көрсетіледі. Бірінші кредиттік бюро «оңалтылған» мәртебесі жеке тұлғаға емес, несиелік келісімшартқа берілетінін атап өтті.
Несие тарихы қалай «оңалады»?
Несиелерді оңалту мәртебесін беру процесі 2021 жылғы 9 сәуірде 2005 жылдан бастап жабық барлық қарыздар бойынша жүргізілді және енді күн сайын жаңартылып, қарыз алушылардың несиелік тарихында көрсетілетін болады. Бірінші кредиттік бюрода «оңалтылған» мәртебесі қаулыға сәйкес қарыз алушының несиелік келісімшартында барлық шарттар бір уақытта сақталған кезде ғана беріледі деп нақтыланды. Яғни несие 90+ күн кешіктіріліп жабылғанда, несие толығымен өтелгенде және оңалтылатын несиені өтеу күнінен бастап басқа қарыздар бойынша 12 ай ішінде 30 күннен артық кешіктіруге жол берілмегенде немесе осы кезеңде басқа несиелер мүлдем болмаған жағдайда беріледі.
ЕДБ және микроқаржы қызметін жүзеге асыратын ұйымдар алдындағы берешегі бар несиелер оңалтуға жатады. Егер несие өтелген (жабылған) болмаса немесе оны өтегеннен кейін 12 ай өтпесе немесе осы 12 ай ішінде басқа қарыздар бойынша 30 күннен көп кешіктіруге жол берілсе бұл мәртебе берілмейді.
Сондай-ақ Бірінші несие бюросында бүкіл деректер қорынан 9 миллионнан астам қарыз алушы бойынша талдау жүргізілген. Оның ішінде 32 857 896 келісімшарт
7 052 248 қазақстандық оңалтуды қажет етпейді (яғни келісімшарттар кешіктірілмей немесе 90 күннен аз кешіктірумен жабылды), 710 247 келісімшарт 509 913 қарыз алушы оңалтуға жатпайды (яғни келісімшарттар 90 күннен көп кешіктірумен жабылды, бірақ 12 ай ішінде қарыз алушылар басқа қарыздар бойынша кешіктіруге жол берді, бұл оңалту мүмкіндігін жоққа шығарады).
Оңалту мәртебесі несиені өтегеннен кейін күнтізбелік 12 ай өткен соң бір рет беріледі және одан әрі өзгермейді. Сондай-ақ БКБ оңалту мәртебесі несиені есептен шығару, кешіктіруді жою құқығын бермейтінін атап өтті. Оңалтылған несиелері бар қарыз алушылар үшін жаңа қарыз беру туралы шешімді қаржы ұйымдары өздері жеке қабылдайды.
Бүгінгі таңда несие берушілер қарыз, несие карталары мен бөліп төлеу карталарын беру кезінде Бірінші несие бюросының несиелік есептерін пайдаланады, онда оңалтылған келісімшарттардың мәртебесі көрсетілген.
Қазақстандықтар осы мәртебенің бар-жоғын өзінің жеке несиелік есебінен тексере алады. Оны www.egov.kz электронды үкімет порталынан, 1cb.kz БКБ мобильді қосымшасында, ЦентрКредит банкінің интернет-банкінде және www.1cb.kz веб-сайтынан, сондай-ақ ХҚКО мен Қазпошта офлайн бөлімшелерінен алуға болады. Оңалту мәртебесі бойынша кеңестерді Бірінші кредиттік бюроның чат-ботында +7 708 971 3934 нөмірі бойынша WhatsApp мессенджері арқылы алуға болады.
Онлайн несие алу оңай, төлеу қиын
Жалпы, соңғы бір жылда қазақстандықтар қарызды баламалы несиелеу компанияларынан да көптеп ала бастады. Бұл туралы Robocash Group халықаралық қаржы холдингі мамандарының зерттеуінде айтылады.
Компания мамандары 13 мың адам арасында сауалдама жүргізіп, олардың қаржы мәселелерін қалай шешетіндерін және банк несиесін ала алмаған жағдайда не істейтіндерін сұрастырды. Сауалдамаға қатысқан азаматтардың 73,8%-ы онлайн несиелеу сервистерін қолданатынын айтқан. Мұндай сервистер-локдаун кезінде банкке бармай-ақ қажетті соманы алуға болатын бірден-бір орын. Сондықтан болар, онлайн несиелеу сервистерін қолданбайтындардың саны бар-жоғы – 6,2%.
Айта кетерлігі, қазақстандықтардың 10%-ы 2020-2021 жылдары несие алудан мүлде бас тартқан. Олар несие алудың орнына ақшаны үнемдеп, шығынды азайтуды жөн көрген. Ал сауалдамаға қатысқан азаматтардың 3,1%-ы ломбардқа жүгінеді, 0,8%-ы несие одақтары мен кооперативтерге барады,
0,7%-ы азамат амалдың жоқтығынан заңсыз несие беретіндермен байланысады. Сауалдамаға жауап берген азаматтардың 5,4%-ы басқа да несие беретін ұйымдарды атаған.
«Қашықтан несие алу – қазақстандықтар үшін ең қолайлы әрі қауіпсіз болып отыр. Қазақстанда да Ресейдегідей қазіргі таңда онлайн несиелеу ғана емес, ритейлдер мен жеткізу қызметі де өте маңызды екенін айта кеткен жөн. Оған бірден-бір себеп, әрине карантиндік шектеулер. Сауалдаманың нәтижесіне сенсек, қазақстандықтар мұны жақсы қабылдап жатыр. Өйткені біз бір жағынан Қазақстандағы қаржы технологиясын дамытуға қосымша ынталандыру алып отырмыз», дейді «Займер» сервисінің мамандары.