Жақында ҚМДБ-ның ұйымдастырумен «Қазақстандағы «Дін дүрбелеңі»: Кеңестік биліктің дінге қарсы репрессиялық шаралары» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы өтті.
Шараға Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің профессоры, тарих ғылымдарының докторы, ҰҒА академигі Мәмбет Қойгелді онлайн қатысып, «Азаттық қозғалыстағы дін мен дін қызметкерлерінің орны» тақырыбында баяндама жасап: «Дін – кез келген ұлттың мәдениетінің қалқаны, қорғаны. Патшалық Ресей де, большевиктер де мұны жақсы білді. Сөйтіп дінге қарсы жұмыс істеді. Өйткені дін жайған имамдардың халық арасындағы беделі өте жоғары болды. Имамдар Алаш қозғалысына да дем берді. Мәселен, Міржақып Дулатовтың «Оян, қазақ» кітабына тыйым салынғанда имамдар оны мешіттерде қолдан көшіртіп, таратты. Сол үшін де олар қудаланды» деді ол. Сондай-ақ өткен ғасырдың 30-жылдары большевиктер Шаянда мешіт-медресе ұстаған Аппақ ишанды қолға түсіріп, түрмеге қамап, ғұмырын қиғанын, тіпті ишанның үрім бұтағына дейін қудалағанын айта келіп, көптеген дін қызметкері аяусыз жазалағанын атап өтті.
Сонымен қатар жиында Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің профессоры, тарих ғылымдарының докторы, Талас Омарбеков «ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы кеңестік биліктің дін қайраткерлеріне ұстанымы: қасіретті сипаты мен салдарлары» тақырыбында баяндама жасап, Ахмет Әділбаев атты молданың Сталинге жазған хатынан үзінді оқып, қудаланған дін қайраткерлерін ақтау жолында тізе қосып еңбектену керегін алға тартты.
Одан кейін философия, саясаттану және дінтану институты дінтану бөлімінің меңгерушісі Бақытжан Сатершинов «Қазақстандағы дінге қарсы саяси қуғын-сүргіннің өзекті мәселелері» тақырыбына тоқталды. «Негізінде діндарларға қарсы саясат Патшалық Ресей кезінде басталды. Осы саясатты большевиктер жалғастырды. Оның дүниетанымдық негізі төркінін марксизмнен алған ленинизмнен басталды. Билікті Сталин өз қолына алғаннан кейін сталинизм идеологиясына негізделген дінге қарсы саясат жүргізілді. Бұл саясаттың түпкі негізі, істеген қылмыстары барынша адамшылыққа қарсы антигуманистік сипатта болды» деді ол.
Бас қосу барысында пікір білдірген басқа да маман, архив деректеріне сүйене отырып, дін қайраткерлері мен ұлт зиялылары арасында рухани байланыс болғанын алға тартты. Сол себепті дін қайраткерлеріне антикеңестік агитация жасады, контрреволюциялық әрекетке барды, шпионажбен айналысты дегендей айыптар тағылып, қуғын-сүргінге ұшырағанын жеткізді.