Заң көмегін дамыту жөніндегі тың тәсілдер

Ауқымды іс-шараға құқық қор­­ғау, сот жүйелері, атқарушы және заң шығарушы билік тармақ­та­рының өкілдері, жетекші халық­аралық және ұлттық сарапшылар, сондай-ақ Польша, Ресей, Грузия және отандық адвокатураның өкілдері қатысты. Форумда адво­кат­тық қызметті цифр­ландыру, адвокаттардың тәуелсіздігі, онлайн сот төрелігі кезіндегі жұмысы және жаңа тәсілдер, сондай-ақ елімізде заңгер көмегін алуды дамыту мә­селелері талқыланды.

Форумда Республикалық адвокаттар алқасы төрағасының мін­детін атқарушы Әсел Тоқае­ва мұндай ауқымды іс-шаралар­дың маңыздылығын сөз етті. Ал Нұр-Сұлтандағы ЕҚЫҰ Бағдар­ла­ма­лар офисінің басшысы Фолькер Фробарт қазіргі таңда Қазақ­стан­ның адвокатурасы қарқынды дамып келе жатқанын айтты.

VI қазақстандық адвокаттар форумына қатысқан шетелдік сарап­шылар бүгінде адвокатураның ал­­­дында тұрған негізгі сын-те­геу­­рін­дерге тоқталды. Жиынға Поль­­ша елінен онлайн қосылған Еуропалық Адвокаттар қауымдас­ты­­ғының президенті Мария Слазак Еуропа елдеріндегі адвокатураның институционалдық тәуелсіздігін дамыту перспективалары туралы айта келіп: «Тәуелсіз заң ма­мандығы жоқ елде тәуелсіз сот жүйесі, заңның үстемдігі, әділет­ті­лік, демократия және бостандық болмайды», деді.

М.Слазак қазіргі таңда еуро­па­­лық адвокаттар үшін кәсіби құ­пияны бұзу және «ұлттық қауіп­сіздік» терминін қолдануға байланысты қауіптер бар екенін жеткізді. Сондай-ақ ол: «Адвокатура популизмнен және адвокаттардың құқықтарын шектейтін төтенше жағдайды дұрыс пайдаланбау­дан зардап шегіп отыр. Осы мә­се­лелерді адвокаттар қызметіне ұлт­ты жә­не халықаралық ұйым­дар мен сот­тардың белсенді қа­тысуы, цифр­лы тәуелсіздікті қам­­тамасыз ету және халықаралық ын­ты­мақ­тас­тықты кеңейту арқылы шешуге болады», деді.

Жиында Павлодар облыстық адвокаттар алқасының адвокаты Гүлмира Сұлтанбекова Қа­зақ­стан адвокатурасының инсти­­ту­цио­налдық тәуелсіздігін стра­­те­­гия­лық дамыту және ны­ғай­ту­­ға қатысты баяндама жасаса, Шым­­кент қалалық адвокаттар ал­­қа­сының адвокаты Сапар Әмір­таев елімізде заң көмегін да­мы­ту және оның сапасын арттыру жө­нін­де­гі ұсыныстарын ортаға салды. С.Әмір­таев адвокатураның мем­ле­кет­тік, өкілді, құқық қорғау және сот органдарындағы өкіл­ді­гін кү­шей­ту қажеттігіне ерекше тоқталды.

Форумда осы саладағы басты мәсе­лелерді сөз еткен Алматы қа­­­ла­лық адвокаттар алқасының ад­вока­ты Данияр Қанафин еліміз­де «мемлекеттік» адвокатура құ­ру мүмкіндігі бар екенін айтты.

Сонымен қатар ол қылмыс­тық процестегі адвокаттың рөлі оның қылмыстық сот төрелігіндегі мәртебесіне сәйкес келмейтінін де ашық мәлімдеді. Сарапшы осы мәселелерді шешу үшін ад­во­каттық қоғамдастықтың өзін өзі бас­қару мәселелеріне орынсыз ара­ласуды болдырмауды, олардың кәсіби қызметіне байланысты қол­сұғылмаушылық кепілдіктерін күшейтуді ұсынды. «Адвокатты жедел із­дес­тіру қызметін жүзеге асы­­ра­тын органдармен жасы­­рын ын­ты­мақтастыққа тартуға ты­йым салу керек. Сондай-ақ Қыл­мыс­тық іс жүргізу кодексінде адво­кат­­тардың мемлекеттік құпияларға бай­ланысты істер бойынша қатысу тәр­тібін реттеген жөн», деді.

Форум барысында De Facto ад­вокаттық кеңсесінің басқарушы серіктесі, Қазақстан Республикасы Жоғарғы соты кеңесінің жанын­да­ғы Біліктілік комиссиясының мү­шесі Сергей Сизинцев адвокатура үшін жаппай цифрландырудың артықшылықтары мен қауіпте­рі­не тоқталды.

Өз кезегінде Брюссель адвокаттар алқасының мүшесі Алекс Таллон адвокатураның алдында тұрған сын-қатерлерге талдау жасап, алдағы бес жылда заң көмегінің сапасын арттырудың тиімді шешімдерін ұсынды. Заң көмегін цифрландыру мәселе­ле­ріне баса назар аударған ол: «Цифрландыру заңды платформаларды және жасанды интеллекті пайдалануды көздейді. Құқықтық платформалар дегеніміз – онлайн режімінде ұсынылатын заңгерлік қызметтер, заңгерлік фирмалар ұйымдастырған алаңдар және үшінші тараптың платформалары. Адвокаттық қызметке жа­санды зердені енгізу заң кәсібінің дәстүрлі шеңберінен тыс заң қыз­меттерін көрсетуге мүмкіндік бе­реді», деді.

Сондай-ақ форумда COVID-19 пандемиясы кезінде адвокату­раның институционалдық тұрақ­тылығы туралы сөз сөйлеген Ре­сей Федералдық адвокаттар па­ла­тасының президенті Юрий Пи­липенко адвокаттардың кәсіби тәуелсіздігін қамтамасыз ету бо­йынша өз елінің тәжірибесімен бө­лісті. Ал Грузия адвокаттар қа­уымдастығының экс-президенті Заза Хатиашвили аталған елдегі заң қызметтерінің сапасын қамтама­сыз ету және заң көмегін көрсету жөніндегі жаңа тәсілдерді таныс­тырып өтті. Ал Батыс Қазақстан облыстық адвокаттар алқасының мүшесі Абзал Құспан цифрлы технологияның заң қызметі саласына тигізген әсері және болашақта сөзсіз болатын өзгерістер туралы айтты.

Іс-шара соңында қатысушылар осындай форумның маңызды еке­ніне назар аударып, жиын барысында айтылған ұсыныс-пікірлер адвокат қызметін жетілдіруге тың серпін беретініне сенім білдірді.