Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Хабар» арнасына берген сұхбатында көп мәселе көтерілді. Әңгіме барысында Мемлекет басшысы қаңтардағы қаралы оқиғаға қатысты ойларымен бөлісті.
Содырлардың әрекеті берекені бірліктен, табысты еңбектен іздейтін халқымыз үшін күтпеген жай, ауыр соққы болғанын, оның зардабы бүгін де, ертең де сезілетінін, жарасы тез жазыла қоймайтынын айтты. Бірақ Мемлекет басшысы бұл қиындықты еңсеру үшін жұдырықтай жұмылудың қажеттігіне ерекше тоқталды. Еліміздің іші даудан, сырты жаудан аман болуы, қалыпты бейбіт өмірге тезірек оралу үшін қолдан келгеннің бәрін жасауға тиіс екенімізді айтты. Халықтың қалауы да осы. Бәріміз де еліміз тыныш болса екен, сан ғасырлық тарихында мың өліп, мың тірілген, ел басына күн туған сын сағаттарда ерлігімен, өрлігімен тұтастығын сақтап, талай қатерлерден аман өтіп келе жатқан қазақтың басына үйірілген қара бұлт тезірек сейілсе екен дейміз. Солай боларына сенеміз.
Мемлекет басшысы жауапкершіліктен жалтарған жоқ, ашығын айтты, өзін бейбіт шерушілерді атуға бұйрық берді деп сынап жатқандарға жауап қайтарды. Шынында, ел іші аяқастынан осылай ала тайдай бүлінеді деп кім ойлаған?! Қазір белгілі болып отырғанындай, арам ниетті адамдар қалыптасқан жағдайды өз мақсаттарына пайдаланбақ болды. Ақыл-ойдан озбырлық озып, жалдамалы жаналғыштар халық игілігіне қол көтерді – адам өлтіріп, мекемелерді қиратты, өртеді, дүкендерді тонады. Бейбіт өмірге қарсы соғыс ашты. Өкінішке қарай, қанқұйлы «қаңтар оқиғасында» талай боздақ қаза тапты. Ұлттық қауіпсіздігіміз бен мемлекеттігімізге қауіп төнді. Тәуелсіздік былай тұрсын, елден, жерден айырылып қала жаздадық. Міне, осындай аса күрделі жағдайда Президент қалыптасқан ахуалды дұрыс бағалап, тығырыққа тірелген елді, халықты қорғаудың пәрменді шараларын қабылдап, жедел жүзеге асырмағанда алдын ала жан-жақты ойластырылған, мұздай қаруланған содырлардың сойқаны неге әкеліп соқтыратынын болжаудың өзі қиын еді. Осы ретте Мемлекет басшысының елде төтенше жағдай жариялауы бірден-бір ұтқыр шешім болғанын айтуға тиіспіз. Президенттің табандылығының, ерік-жігерінің, батыл қадамының арқасында арнайы дайындықтан өткен, іс-қимылдары шебер үйлестірілген, араларында түрлі қарулы қақтығыстарға қатысу тәжірибесі бар лаңкестердің шабуылына тойтарыс беріліп, қалыпты өмірімізге оралдық.
Президенттің «Мәжілісте бірнеше мықты партия болуға тиіс» деген сөздері көңілімнен шықты. Сөз жоқ, осындай өзгерістер саяси мәдениет деңгейін көтеріп, саяси тұлғаларды тәрбиелеуге жол ашады. Мен өзім де сол ортада болдым, жағдайға қанықпын. Алдағы уақытта Парламентті түбегейлі реформалау керек. Менің ойымша, Мәжілісті тек партиялардың өкілдерінен ғана жасақтау дұрыс емес. Жеке азаматтардың округтерден дауысқа түсуіне мүмкіндік берілгені жөн. Сонда ғана бәсекелестік болады. Әйтпесе, біздегі «қуыршақ партиялардың» балалығы тым ұзаққа созылып кетті.
«Қалай дегенмен де, мен Қазақстан Президенті ретінде қаншалықты ұзақ болатынымды білмеймін. Бірақ Конституция бойынша екі мерзімнен артық отырмайтынымды нақты білемін. Яғни ешқандай заңды, әсіресе Конституцияны қолдан өзгерту болмайды», деді Мемлекет басшысы. Президент айтты, сөзінде тұруы керек. Тек ертең уақыты келгенде «жоқ, сіз кетпеңіз, сізсіз біз ел бола алмаймыз» деп шығатындардың табылуы ғажап емес. Осы ретте Қасым-Жомарт Кемелұлы сөздің бір ұшын қоғамдағы ахуалды сауықтыруға әркез оң әсер ете бермейтін қазақ зиялыларына тигізіп өтті. Өте орынды айтылған сөз. Бұл өзі қазақтың бойына сіңген жаман қасиет. Президент былай тұрсын, кәдімгі ауыл-аймақта өтіп жататын кішігірім тойлардың өзінде бір-бірімізді асыра мақтап, жарысқа түсіп кететініміз өтірік емес.
Тарихта уақыт көмескілей алмайтын оқиғалар болады. «Қасіретті қаңтарда» Қазақстан тарихына да осындай дақ түсті. Осылай отыз жыл бойы «Қазақстан – бірлік пен тыныштықтың бесігі!» деп келген мақтанышымыздың күлі көкке ұшты. Күндердің күнінде осы сойқаннан келген залал мен зардаптың есебі шығарылар, кінәлілер табылып, жазаланар. Бірақ онымен мәселе шешілмейді. Осы қанды оқиғадан сабақ алуымыз, болашақта оның қайталанбауына кепілдік беретіндей қорытынды, қадамдар жасауымыз керек. Мұның елдің әрбір азаматына – жасына да, кәрісіне де қатысы бар.
Жарасбай СҮЛЕЙМЕНОВ,
қоғам қайраткері, журналист
ПЕТРОПАВЛ