Шамамен жыл сайын елімізде 36 мыңға жуық адамнан қатерлі ісік табылады. Бүгінгі таңда диспансерлік есепте 190 мыңнан аса адам тұр. Жыл сайын онкологиялық аурулардан шамамен 14 150 адам көз жұмады.
Дегенмен бұл жағдайды мына мәселемен де байланыстырған жөн. Дәрігерлердің айтуынша, 2020 жылы коронавирус пандемиясы салдарынан алты айға жуық емханалар жабық болды. Пациенттер келе алмады. 2021 жылы бүкіл емханалық қызмет жұмыс істеген соң ауруды анықтау көрсеткіші көбейді. Мәселен, биыл 36 140 жаңа жағдай тіркелді. Былтыр 32 490 дерек анықталған еді.
Әйтпесе Қазақстанда жатыр мойны, сүт безі және тік ішектің қатерлі ісігін ерте анықтаудың ұлттық скринингтік бағдарламалары ақысыз жүргізіліп келеді. Елімізде онкологиялық ауруларды диагностикалау және емдеу тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлеміне кіреді және мемлекеттік бюджеттен толығымен қамтылған. Бірақ осының бәріне қарамастан қатерлі ісіктерге тегін тексерілуге, скринингтерден өтуге үндеу жасалып жатса да халық белсенділік танытып отырған жоқ. Көпшілігі ішкі үрейін жеңе алмаса, тұрғындардың енді бір бөлігі денсаулығына салғырт қарайды. Сондықтан отандастарымыздың сүт безі, өкпе, асқазан, жатыр мойны, тоқ ішек обырына жиі шалдығатыны бұрыннан да айтылып жүр.
«Өкінішке қарай, 2021 жылы онкологиялық кеселге шалдыққандар 9,3%-ға артты. Жыл өткен сайын сүт безі, жатыр мойны обырына шалдығатындар көбейіп барады. Былтыр осы уақыттағы көрсеткіш 1 700 болса, биыл 1 806 жағдай тіркелді. Бірінші орында сүт безі қатерлі ісігі тұр. Биылдың өзінде 5 мыңға жуық жаңа жағдай тіркелді. Екінші орында өкпе қатерлі ісігі – 3 500 жағдай. Ал үшінші орында – ішек қатерлі ісігі. Биыл 3 200 адамнан осындай обыр анықталды», дейді ҚР ДСМ штаттан тыс бас онкологы, «Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты» АҚ басқарма төрайымы Диляра Қайдарова.
Осы мәселеге орай, еліміздің бас онкологы баспасөз мәслихатында былай деді: «Біріншіден, халықтың бұл ауруға деген үрейін сейілту қажет. Сол үшін Ашық есік күнін ұйымдастырып, қатерлі ісікті ерте кезінде анықтаса, оны емдеу оңай болатынын түсіндіруге тырысып отырмыз. Мәселен, халықты скринингтен өткізуге мемлекеттен жыл сайын 4 млрд теңге бөлінеді. Өкінішке қарай, жұртшылықтың кейбірі қорқақтап келмейді. Ал келгендер арасында қатерлі ісіктің асқынып кеткені анықталып жатады. Сондықтан әр адам өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауы керек. Қазір барлық емханада скринингті бөлмелер бар, онда адамның сілекейінен талдау алынады, оған қоса теріні, ағзадағы ісік болатын жерлердің барлығы тексеріледі».
Сол сияқты еліміздің барлық өңірі қатерлі ісіктің алдын алуда қарап отырған жоқ. 2019 жылы Павлодар қаласында жоғары технологиялық желілік үдеткіші бар жаңа онкологиялық орталық іске қосылды. Қазіргі уақытта аппаратта сәулелік терапия қызметтері көрсетіледі. 2020 жылы жаңа Маңғыстау облыстық орталығы іске қосылды. Онда заманауи жабдықтар (КТ, МРТ, желілік үдеткіш) орнатылды. 2019 жылдан бері ҰҒМО мамандандырылған көмек көрсетеді. Бүгінде Протон орталығын және басқа да жоғары технологиялық бөлімшелерді ұйымдастыру ісі жалғасуда. 2021 жылы Өскемен қаласында желілік үдеткіш іске қосылды. Сондай-ақ өткен жылдың қазан айында ҚазОжРҒЗИ базасында Томотерапия орталығы ашылды.
Республикалық ұйымдарда қашықтан жоғары технологиялық сәулелік терапия (Томотерапия, стереотаксис, IMRT, IGRT), интраоперациялық сәулелік терапия, ағзалар мен тіндердің биотрансплантациясы, жарақаты аз хирургия дамып келеді. Клиникалық практикада әртүрлі биологиялық маркерлерді (иммуногистохимия, молекулярлық-генетикалық зерттеулер) айқындау қызметтері бар. Бұл онкологиялық науқастарға жеке ем жүргізу және ҚІ молекулярлық-биологиялық ерекшеліктерін неғұрлым егжей-тегжейлі зерделеу мүмкіндіктерін арттырады.
Кешенді жоспарда Нұр-Сұлтан, Семей, Шымкент және Ақтөбе облыстарында қосымша ПЭТ-орталықтарын ашу жоспарланған. 2021 жылдың сәуір айында Семей қаласында радиоизотопты диагностика мен радионуклидті терапияны қолдана отырып, Қазақстандағы алғашқы ядролық медицина орталығы ашылды. Онда радиойод терапиясы жасалады.
Қазақстан халқы үшін онкологиялық скринингтің 3 түрі; сүт безі, жатыр мойны колоректальды қатерлі ісіктеріне тегін жүргізіледі. Қорқынышты болса да қаперге сала кету керек: қатерлі ісіктен болатын өлім-жітім құрылымында бірінші орында – өкпе обыры (2 081 жағдай), екінші орында – асқазан обыры (1 610 жағдай), үшінші орында – колоректальды қатерлі ісік (1 422 жағдай), төртінші орында – сүт безі обыры (8,7%, 1 189 жағдай), бесінші орында – ұйқы безі обыры (744 жағдай) тұр.
Өткен жылы жылғы алғашқы сатылардағы онкологиялық ауруларын ерте диагностикалау 6,3%-ға ұлғайды.
АЛМАТЫ