Украинадағы гуманитарлық ахуал күрделі

Ресей тарапы Киевті басып алуға барын салып жатыр. Қала маңындағы Бучанский, Боварский аудандарында және Ирпень қаласы маңында қатты қақтығыс болды. Сонымен қатар ресейлік сарбаздар Квитневое ауылындағы мұздатылған өнім­дер тоңазытылған қойма­ларды снарядпен атқылаған. Соның салдарынан қойма өртеніп кетті.

Пентагон келтірген деректерге сүйенсек, Ресей әскері Киевтен 15 шақырым жерде тұр. Украина тарапының пайым­дауынша, Ресей Киевтің батыс және сол­түстік жағына қарай өтіп, ша­һарды қоршауға алуды жос­парлаған. Қазіргі таңда олар үлкен қалаларға ба­сып кіруге жүрегі дауаламай тұр. Өйткені бұған дейін жасаған шаб­уылдары сәтсіздікке ұшы­рап, ора­сан шығынға ұшыраған еді. Сон­дықтан елді мекендерді артиллериямен атқылап, әбден қиратқысы келеді.

Ресейдің соғыс техникасын өзгерткенін Украина қарулы күш­терінің өкілдері де айтып отыр. Олар демалыс күндері ел­дің сол­түстігіндегі Чернигов жә­не оң­түс­тігіндегі Николаев қала­ларын «Смерч» көп реттік зымы­рандық жүйесі арқылы атқылаған.

Николаев облысы әкімі Вита­лий Ким телеграм каналында қалаға снаряд түскенін, бірнеше жер өртеніп, бірқатар инфра­құрылым қирап, екі адамның зардап шеккенін мәлімдеді. Сондай-ақ орыс солдаттары қалаға тікелей шабуыл жасауға талпынған. Алайда олар мінген танктер мен броньдалған көліктер минаға түсіп, шегінуіне тура келген көрі­неді. Ресей әскері қоршауға алған Чернигов қаласының орта­лы­ғындағы «Украина» қонақ үйі қираған.

Украина сыртқы істер ми­нистрлігі 12 наурызда Ресей әскері Мариупольдегі мешітті атқылады деп мәлімдеді. Мешітте 80-нен астам адам болған, арасында балалар да бар. Кейбірі – Түркия азаматтары. Министрлік адам шығыны бар ма, жоқ па, ол жағын айтпады.

БҰҰ Адам құқығы жөніндегі жоғарғы комиссарының кеңсесі таратқан ақпаратқа қарағанда, кейінгі бірнеше күнде Харьков облысында 170 бейбіт тұрғын қаза тапқан. Соның ішінде бес бала бар. Ал аталған мекеме жал­пы әскери қақтығыс басталғалы 1 546 адам­ның зардап шеккенін хабарлады. Соның 564-і бақиға аттан­ған. Дегенмен Украина тарапы келтірген деректерге сүйенсек, қаза тапқан бейбіт тұрғындар саны бұдан әлдеқайда көп. Қор­шауда қалған Мариуполь қала­сының өзінде қазіргі таңда мың ж­арым­ға жуық адам қайтыс болған.

Сенбі күні шетелдік журна­лис­терге сұхбат берген Володи­мир Зеленский атыс басталғалы 1 300-ден астам украин сарбазы шейіт кеткенін мәлімдеді. Қаза тапқан орыс солдаттарының санында есеп жоқ. Украин тарапы олардың саны 12 мыңнан асып кеткенін айтады. Халықаралық сарапшылардың пайымдауынша, Ресейдің өлген сарбаздарының саны жеті мыңға жуықтаған. Кремль қайтыс болғандар туралы жаңа мәлімет бермеді. Бұған дейін 500-ге жуық сарбазынан айырылғанын хабарла­ған еді. Әйтсе де, Ресейдің түкпір-түк­пірінде өлгендер туралы ақ­парат көбейді.

Бұған дейін Украина мен Ресейдің делегациялары кезде­сіп, бірнеше рет келіссөз өткіз­гені белгілі. Соған сәйкес, атыс ай­ма­ғында қалған өңірлер­де гума­нитарлық дәліздер ашыл­ған. Бірақ жиі-жиі оқ жау­­дыру салдарынан атылған дәліз­дер толыққанды ашыл­май тұр. Келісілген 14 гу­ма­нитар­лық дәліздің 9-ы ғана қауіп­сіз. Қалғанын ресейлік сарбаздар артиллериямен, минометпен атқылауда. Мәселен, сенбі күні Киев маңындағы осындай дәліз­дердің бірінде қарсы тарап эвакуациялық көліктерге өлім оғын себелеген. Салдарынан 7 тұрғын бақиға аттанды.

Украина сыртқы істер ми­нистрі Ресей тарапы Сирия­дағы әрекетіне ұқсас тактиканы қолданып жатқанын жеткізді. Дмит­рий Кулеба Кремль билі­гі Чернобыль маңында логисти­калық база жасауға бар күшін жұмсағанын хабарлады. Оның айтуынша, Ресей мен Украина тарап­тары өзара сөйлесіп, келіс­сөздер жүргізуге дайын екенін көр­сет­кен. Бірақ Ресей әлі де ақыл­ға қонбайтын талаптарды алға тартып отыр.

«Украина келіссөздерге да­йын, бірақ берілмейді», деді ол. Д.Кулеба Украинаға ықтимал әскери қылмыстарды тергеу және қудалауға көмек қажет екеніне екпін берді. Оның пайымда­уынша, Украинаға көбірек ұшақ берілсе, бейбіт тұрғындардың өмірін сақтауға мол мүмкіндік туатын еді. Бірақ Батыс елдері тікелей қақтығысқа әсер ететін көмек беруге асығар емес. Оның орнына санкциялық қадам­ды дұрыс көріп отыр. Алдағы бірнеше күнде Еуропалық одақ Ресейге қатысты жаңа шектеу құжатын әзірлемек. Осы орайда, Италия билігі Еуропалық одақтың санкциялары аясында ресейлік кәсіпкер Андрей Мельниченконың құны 530 миллион еуро құрайтын суперяхтасын тәркіледі. Миллиардер яхтасын басқа біреудің атына тіркемек болған. Алайда оның негізгі иесі кім екені анықталғаннан кейін Италия билігі оны кәмпескелеуге шешім қабылдады.

АҚШ президенті Джо Байден ресейлік гауһар тастарды, арақ пен теңіз өнімдерін әкелуге ты­йым салатынын мәлімдеді. Ақ үй басшысының айтуынша, Ресей де америкалық сәнді тауарларды импорттауды тоқтатпақ. Сондай-ақ Ресейдің Халықаралық валюта қоры және Дүниежүзілік банкпен байланысы үзілмек. Бұның тек энергетикаға ғана емес, экономиканың басқа салаларына да қатысы бар.

Жыл сайын ресейліктер АҚШ-тан жылына құны жарты мил­лиард долларға сағаттар, зергер­лік бұйымдар, алкоголь, авто­көліктер және сәнді электроника секілді өнімдер сатып алып келген. Енді оның бәріне тыйым салынады. «Біз Украина халқымен біргеміз. Біз империялық амбициясы бар автократтардың бүкіл әлемге дегенін істетуге жол бермейміз», деді Д.Байден.

Джо Байден Украинаға қару-жарақ пен басқа да көмек ретінде 200 миллион доллар беруді мақұлдады. Ақ үйдің хабарла­уынша, бұл қаражат «Шетелдік көмек туралы» Заңы арқылы бө­лі­неді және Украинаның қорға­ны­сы­на бағытталады. Осыған бай­­ла­нысты АҚШ мемлекеттік хат­­шысы Энтони Блинкенге тап­­­сыр­­ма берілген. Жаңа қара­жат қару-жараққа, қорғаныс істері жө­нін­­дегі департамент қорын­дағы қор­­ғаныс заттарына және әскери білім мен оқуға жұмсалуы мүмкін. Естеріңізде болса, бұған дейін АҚШ конгресі Украинаға тө­тен­ше көмек ретінде 13,6 миллиард доллар бөлуді мақұлда­ған еді.

Тағы бір жанама шектеу Роман Абрамовичке қатысты. Ағыл­шын премьер-лигасы миллиар­дер­ді «Челсидің» директоры қызметінен шеттетті. Мұндай шешімге келуге өткен бейсенбіде Ұлыбритания үкіметінің Абра­мовичке санкция салуы әсер еткен. Сондай-ақ «Челсиге» қа­таң операциялық шектеулер ен­гізілді. «Ұлыбритания үкіметі сан­кция салған соң премьер-ли­га­ның басқармасы Роман Аб­рамовичті «Челси» футбол клубы­ның директоры қызметінен айырды. Басқарманың шешімі 2022 жылдың 31 мамырында аяқталатын үкімет берген лицензия шарттарына сәйкес клубтың жаттықтыру және ойын өткізу қабілетіне әсер етпей­ді», делінген премьер-лиганың мәлімдемесінде.

Бірқатар мемлекет басшысы Кремльге телефон шалып, Украинадағы атысты тоқта­туға шақырған. Мәселен, Фран­ция президенті Эммануэль Мак­рон мен Германия канцлері Олаф Шольц Ресей президенті Владимир Путинмен телефон арқылы сөйлесті. Рейтер агенттігінің мәліметіне сүйенсек, әңгіменің өзегі Украинадағы атыс­ты дереу тоқтатуға арналған. Дегенмен екі елдің басшысы да В.Путиннің райынан қайтпай отырғанын жеткізген.

Украинадағы жағдай қалай өрбігеніне қарамастан, қақтығыс В.Путиннің күткеніндей болып жатқанын аңғару қиын емес. Мәселен, ресейлік сарбаздар соғыс тәсілін өзгертіп, енді үлкен қалаларды ауыр артиллериямен атқылай бастауы соны айғақтайды. Оған қоса, Владимир Путин Таяу Шығыстан Украинаға 16 мың ерікті әкелуге тапсырма берді. Ресей қауіпсіздік кеңесінің отырысында аталған елдің қорғаныс министрі Сергей Шойгу осындай ұсыныс барын атап өткен.

BBC арнасына сұхбат берген Conflict Intelligence Team зерттеу тобының негізін қалаушы Руслан Левиев Ресей тарапы үл­кен қалалардың мэрлеріне шаһар­ды ұрыссыз беруге ұсыныс жасаған. «Бірақ әзірге бұл такти­ка да сәтті жүзеге асқан жоқ. Салыс­тырмалы түрде бірде-бір қала­ның мэрі мұндай қадамға барма­ды. Мұның себебі түсінікті. Мэр­лер мұндай қадамға барса да, қала тұрғындары мұнымен келіс­пейтіні анық», дейді Р.Левиев.