«Шаршы метрдің» шаттығы

Индустрия және инфра­құрылымдық даму минис­тр­лі­гінің ресми мәліметінше, былтыр Қазақстанда 17,1 млн шаршы метр тұрғын үй пайдалануға бе­рілген. Жал­пы өткен жылы елі­мізде 151 192 тұрғын үй құры­лысы са­лынған. Соның 41 250-і – жеке тұрғын үйлер.

Бұл ретте тұрғын үй құры­лысына 2,4 трлн теңге инвес­тиция тартылған. Көрсеткіш 2020 жылмен салыстырғанда 19,1 пайызға жоғары.

Жыл қорытындысы бо­йын­ша еліміздің 15 өңірінде тұр­­ғын үйді пайдалануға беру көр­сеткіштері ұлғайған. Мә­се­лен, көшбасшы өңірлердің қатар­ында Маңғыстау (119%), Ақ­мола (115,8%), Жамбыл (112,9%), Павлодар (112,3%) об­лыс­тары, Алматы (116,6%) жә­не Шымкент (116,1%) қа­ла­лары бар. Екі өңірдің көр­сет­­кіші төмен – Қарағанды (98,5%) және Қызылорда (93,8%).

Жыл қорытындысы бо­йынша елдің ішкі жалпы өнімін­дегі құрылыс саласы­ның үлесі 6,25%-дан асты. Көрсеткіш 2020 жылдан тәуір.

Бүгінде құрылыс саласы әлеуметтік маңызы бар эко­номикалық дамудың негізгі локомотивіне айналды. Бұл салада 46 476 кәсіпорын жұмыс істейді. Оның 2 420-сы құрылыс материалдарын өндіреді. Салада 641 мыңнан астам адам жұмыспен қам­тыл­ған.

Құрылыс саласындағы белсенділіктің негізі ішкі на­рықтағы сұраныс пен мем­лекет тарапынан баспана алуға жасалған мүмкіндік те жатыр. Мәселен, Бірінші не­сие бюросының ресми мәлі­метінде былтыр тұрғындарға 8,9 трлн теңге берілгені ай­тылған. Соның 3,4 трлн тең­гесі ипотекалық несие. Көр­сеткіш 2020 жылмен салыс­тырғанда 41 пайызға көбейген. Жалпы соңғы жыл­дары ипотекалық несиеге деген сұраныс артып келеді. Бұл халықтың баспанаға деген қажеттілігінің өсуінен туындап отырғаны түсінікті. Сонда былтыр рәсімделген несиелердің үлесіндегі ипо­теканың үлесі 31 пайызды құрап отыр.

Бірінші несие бюросының бас директоры Руслан Ома­ровтың айтуынша, жылжы­майтын мүлікке қатысты әрбір төртінші мәміле несиеге рә­сімделеді. Ипотекаға деген сұраныс зейнетақы рефор­масынан кейін күрт өскен.

Тұрғын үй жағдайын жақ­сарту үшін Бірыңғай жинақ­таушы зейнетақы қорынан 2,5 трлн теңге алынған. Атал­ған соманың 68,5 пайызы баспана алуға, 15,3 пайызы ипотекалық қарызды жабуға жұмсалған.

Зейнетақы реформасының әсері болар, 2021 жылдың қорытындысы бойынша тұр­ғын үй мәмілелерінің саны 606 мыңнан асқан. Ша­мамен 96,8 пайыздық өсім қам­тамасыз етілген. Мұн­дағы ипотеканың үлесі 25,2 па­йызға тең. Мұндай ресми мә­ліметті Статистика бюро­сынан алдық.

Жалпы, 2021 жыл тұр­ғын үй нарығы үшін тың жаңа­лықтарға толы болды. Оның негізгісі – зейнетақы қорындағы шектік сомадан асқан қаржыны тұрғын үй жағдайына жақсарту. Ол туралы жоғарыда айттық.

Әдеттегідей былтыр да құрылыс материалдары мен тұрғын үйдің бағасы өсті. Құрылыс материалдары соңғы екі жыл қатарынан қымбаттап келеді және бұл Қазақстанға ғана тән дүние емес, әлемдік тенденция. 2021 жылы болат арматура, цемент, кірпіш және газбетон 1,5-3 есе қымбаттаған. Материал қымбаттаса үй бағасының да шарықтап шыға келетіні бар. Жыл қорытындысы бойынша бастапқы тұрғын үйдің бағасы 15 пайызға, қайталама нарықтағы баспана бағасы 20 пайызға қымбаттаған.

Былтыр «Алматы жас­тары» тұрғын үй бағдар­ла­масына өзгерістер енді. Бағ­дарлама бойынша баспана алатындар санатына құқық қор­­ғау органдары мен мәде­ниет саласындағы жеке кәсіп­кер­лер енді. Сондай-ақ бері­ле­тін займ сомасы 13 млн тең­геден 18 млн теңгеге дейін өсті.

Сонымен қатар «Әскери баспана» бағдарламасы бо­йынша өтінімдерді онлайн форматта беру тетігі іске қосылды. Бұл ашықтықты қам­та­масыз ету үшін қажет. «Ба­қытты отбасы» бағдар­ламасы бойынша қабыл­да­натын өтінімдер лимиті ұлғайды. «Елорда жастары» жеңілдетілген ипотекалық өнім іске қосылды.

Өткен жылдың мамыр­ында бөлінген қаржы толық игерілгендіктен, «Бас­пана хит» бағдарламасы тоқ­та­тылатыны хабарланды. «7-20-25» бағдарламасына бө­лінген қаражаттың 2022 жылы аяқтала­тыны, тиісінше бағ­дарлама да өз жұмысын доға­ратыны айтылды. Алғаш­қы­сына 600 млрд теңге, соң­ғысына 1 трлн теңге бөлінген.

Тұрғын үй серти­фи­кат­тарын берудің ережесі өзгерді. Енді сертификаттардың кім­ге және қанша көлемде бері­летінін қа­ла­лық және облыстық мәслихаттар анық­­тайтын болды. Мұндай сер­ти­фикат «Ба­қытты отбасы» және «Шаңырақ» бағдар­ла­ма­сының қатысушыларына тұрғын үйдің бастапқы жар­насы ретінде беріледі.

Былтыр «Ұмай» ипотекасы іске қо­сылды. Бірақ көпшілік тарапынан бағ­дарламаға анау айтқандай сұраныс болған жоқ. Тиісінше, жыл соңында бағ­дарламаның тоқталғаны, талаптарының қайта қара­латыны хабарланды.

Өткен жылы жылжы­май­тын мүлікті ресми тіркеу уақыты жеделдеді. Элек­тронды тіркеу үш күннен бір күнге дейін қысқарды.

Былтырғы жаңа­шыл­дықтың бірі – жыл­жымайтын мүлік мәмілелерін әзірлеудегі өңірге қатысты шектеудің алынып тас­талуы. Бұрын мәміле тек тұрғылықты жері бойынша жасалуы тиіс еді. 2021 жыл­дың 1 шілдесінен бастап мәмілені кез кел­ген аудан-қалада жасай беру мүмкіндігі берілді.

Осының бәрі мемлекет тарапынан халықтың бас­па­налы болуына жасалған тың қадамдар екені айтпаса да түсінікті. Қуаныштысы, мұнд­ай бастамалар биыл да жал­ғасады. Демек табал­дырықты атта­ған барыс жылы да тұрғын үймен қам­ту тұр­ғысынан алғанда табыс­ты болады деген сенім бар. Өйткені Индустрия және инфра­құрылымдық даму ми­нистрлігі бұл бағытта біршама жаңашылдықтар қабыл­дамақ.

Мәселен, министрлік құры­лыс нары­ғын монопо­лия­­сыз­дандыруға ниетті. Яғни ведомство тұрғын үй құрылысына үлестік қа­тысу саласындағы талап­тарды қайта қарап, жер учаскелерін конкурстан тыс беру тәжі­рибесін заңнамалық түрде алып тастауды жоспарлап отыр. Мұның бәрі Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмаларынан кейін қолға алына бастады.

Осы орайда саланың осал тұстары пысық­талып, не­гізгі 3 бағыт бойынша шара­лар айқындалды. Олар – үлес­тік құры­лысқа қатысуды рет­теу, жер беру және құ­ры­лыс салуды жоспарлау, мем­ле­кеттік сатып алу рәсімдерін жетілдіру.

Өзгерістер жер учаске­лерін конкурс­тан тыс беруді алып тастауды, заңна­ма­ны айналып өтуге талпынатындар үшін жа­уаптылықты кү­шей­ту және үлес­кер­лердің қара­жатын заңсыз тартуды анық­тау арқылы үлестік құры­лыстағы талаптарды жетілдіруді көздейді.

Бұл біз қамтыған бір ғана бағыт. Ми­нис­трлік мұндай жаңашылыдықтар көп болады деп сендірді және олардың тиім­ділігі де жоғары болмақ. Барыс жылы табыс жылы болады деген үміттеміз.