2013 жылдан бері елімізде Ауруларды басқару бағдарламасы жүзеге асырылып келеді. Аталған бағдарламаға дүниежүзінде белең алған артериялық гипертензия, созылмалы жүрек кемістігі, 2 типті қант диабеті енген.
Қазір жұрттың көзі ашық, денсаулықтың мықты болуы көптеген факторға байланысты екенін жақсы біледі. Десек те, француз жазушысы Жан де Лабрюйер айтқандай, «Адамдар бәрінен бұрын денсаулығын сақтауға тырысады, бірақ оны сақтамайды». Сондықтан осы бағдарламаға тартылған пациенттер дәрігерге өздерін емдеу мен сауықтыруда көмек көрсетуге тиіс.
Бұл бағдарламаға 2019 жылдың желтоқсан айында өкпенің созылмалы обструктивтік ауруы да енгізілді. Себебі әлемде соңы ажал құштыратын дерттердің қатарында бұл ауру төртінші орында тұр.
Денсаулық сақтау министрлігі бағдарламаны енгізуде ұйымдастыру-әдістемелік басшылықты, өңірлерде іс-шараларды жүзеге асыруды, институт әзірлеген индикаторларының электрондық базасында бағдарлама индикаторларына мониторинг жүргізуді Кардиология және ішкі аурулар ғылыми-зерттеу институтына жүктеген-ді.
Осының алдында 2020 жылы жүргізілген мониторинг науқастарды қамту 39,1% құрағанын көрсеткен. АББ электронды тізіліміне сәйкес бағдарламаға қатысушылардың ең көп үлесі Атырау, Қарағанды, Түркістан, Павлодар облыстары мен Нұр-Сұлтан қалаларынан табылды.
АББ-ның ең басты артықшылығы, дәрігер мен пациент серіктес бола алады. Пациенттер өз денсаулығы үшін жауапкершілікті түсініп, дұрыс тамақтанып, дене қимылымен айналыса бастайды, алғашқы көмек көрсету дағдыларын меңгеріп, денсаулығы нашарлаған кезде өзіне-өзі қалай көмек бере алатындығы туралы білім алады.
Бұрын мінез-құлық қауіп-қатеріне қатысты жоғары қан қысымы, қандағы глюкозаның жоғары мөлшері, артық салмақ сияқты мәселелер қазір метаболикалық болып саналады. Айналып келгенде, бұл инфекциялық емес ауруларды өршітіп, жүрек-қантамыр, респираторлық кеселдер мен қант диабетінің асқынуынан болатын әлемдегі барлық өлім-жітім 71%-ға жеткен. Бірақ аталған кеселдердің біразының алдын алу көп жағдайда адамның өзіне байланысты. Бұл – тек саламатты өмір салты, дене қимылы, дұрыс тамақтану ғана емес, сондай-ақ дәрігерге уақытында қаралу, үнемі медициналық тексеруден өту және дәрігердің ұсынымдарын орындау.
Қысқасы, құрамында учаскелік дәрігер, мейіргер, әлеуметтік қызметкер, Саламатты өмір салты орталығының қызметкері мен психолог кіретін емхананың мультитәртіптік тобы пациенттің ауруын асқындырмау үшін өз денсаулығын басқаруға, үйге шақырылатын жедел медициналық көмектің санын азайтуға және тағы басқасына үйретеді. АББ-ға қатысатын пациенттер дәрігерге аурудың жағдайын нашарлататын қауіп факторларын жоя отырып, оларды денсаулығын емдеуге және сауықтыруға көмектеседі. Яғни бағдарламаға қатыса отырып, олар өз денсаулығын өздері басқарады. Пациенттер режімді, дәрі-дәрмекті қабылдау туралы үнемі есеп береді, өз денсаулықтарының жай-күйі туралы күнделіктерін жүргізеді.
Кардиология және ішкі аурулар ғылыми-зерттеу институтының басқарма төрайымы, профессор Роза Қуанышбекованың айтуынша, бүгінгі таңда осы бағдарламадағы пациенттер денсаулықтарын дұрыстауда жақсы нәтижелерге қол жеткізіп отыр. Бұл пациенттердің қан қысымы тұрақтандырылды, холестерин мен глюкоза көрсеткіштері жақсарды, жедел жәрдемге жүгінуді азайтып, ауруханаға сирек жатқызылатын болған.
2022 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша бағдарламаға қатысатын артериялық гипертензия, созылмалы жүрек кемістігі және қант диабеті бар пациенттерді қамту 57,4%-ды құрады. Мұнда әрбір пациенттің АББ-ға ресми түрде тартылуы маңызды.
Мультитәртіптік команданың пациентпен әріптестік қарым-қатынасының, оны өзіне-өзі көмек көрсете білу дағдыларына үйретудің, денсаулыққа әсер ететін факторларды бақылауының арқасында нәтижелерге қол жеткізілді. Жалпы, сырқат жандардың хал-жағдайлары жақсарып, инфаркт пен инсульт оқиғалары, созылмалы жүрек жеткіліксіздігінің декомпенсациясымен ауруханаларға жатқызу азая түскен.
Ең бастысы, мамандарды оқытуға да көп көңіл бөлу қажеттігі көрініп отыр. Кардиология және ішкі аурулар ғылыми-зерттеу институтының кадрлары 2021 жылы аралас форматта 7 өңірдің мультитәртіптік командаларының 665 қызметкерін, олардың ішінде 246 дәрігер, 419 орта медицина қызметкерін оқытты. Даярланған мамандар өз кезегінде жұмыс орындарындағы әріптестерін оқытады.
Емдеуді түзету және артериялық гипертензиямен, созылмалы жүрек жеткіліксіздігімен және қант диабетімен ауыратын науқастарды тұрақты режімде қашықтан бақылауды қамтамасыз ету үшін мобильді қосымшалар әзірленгенін де айта кеткен жөн.
АЛМАТЫ