Құқық қорғау институттарын күшейту – саяси реформалардың жалпы Қазақстанның жүйелі трансформациясына ықпал ететін 10 басым бағытының бірі. Бұл мемлекеттің ұзақ мерзімді дамуының жаңа парадигмасын айқындайды.
Түзетулерді пысықтау үшін Президенттің өкімімен көрнекті құқықтанушы ғалымдардан, адам құқықтары жөніндегі уәкілден, Парламент пен мемлекеттік органдардың өкілдерінен тұратын жұмыс тобы құрылды. Омбудсменнің тәуелсіздігі және оның мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғаларға есеп бермеуі, сондай-ақ оған қол сұғылмауына кепілдік береді.
Ашық деректерге сүйенсек, Қазақстан тәуелсіздігін жариялаған сәттен бастап 536 өлім жазасы орындалған. Еліміде 2004 жылғы 1 қаңтардан бастап 2020 жылғы 24 қыркүйекке дейін өлім жазасына мораторий жарияланған еді. Қазір өлім жазасы өмір бойы бас бостандығынан айырумен ауыстырылды. Бұрын өлім жазасына кесілген немесе өмір бойы сотталған 100-ден астам адам екі колонияда жазасын өтеп жатыр.
Сарапшылардың пікірінше, кейде қылмыскерлерді ұзақ және өмір бойы оқшаулау қатыгездік пен қылмыстың себебіне әсер етпейді. Өлім жазасының күшін жою мәселесін талқылау барысында әр сотталған адамнан келетін тәуекелді жеке бағалауды қажет етеді. Әр адамның үміті бар. Үмітсіз шайтан ғана.
Бұл әсіресе, өмір бойы немесе ұзақ мерзімге бас бостандығынан айырылған, сондай-ақ түрмеден шығып, еркін өмірге бейімделуге тырысатын адамдар үшін өте маңызды. Осылайша, ұсынылып отырған түзетулерде тергеушілер мен тұтқындарға қарауды ізгілендіру қағидатына басымдық берілді. Құқық қорғау институттарын күшейту мақсатында 3 бапқа түзетулер енгізіліп, Ата Заңымызға жаңа бір бап енгізілмек.
Ләззат НҰРҚАТОВА,
әлеуметтану ғылымдарының докторы, профессор