Еліміздің тұрғын үй саясатында жаңа тәсілдердің жүзеге асырылып жатқанына жұрт куә. Соның бірі – тұрғын үй қорындағы баспананы жалға алғандардың ақысын субсидиялау. Мұндағы мақсат – жекелеген санаттағы азаматтардың баспана мәселесін шешу.
Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті тұрғын үй қатынастары басқармасының басшысы Сұлтанғали Жалқұлдың айтуынша, субсидиялау бағдарламасы басталғалы бері тұрғындардан 27 839 өтінім келіп түскен. Бұл – 13 шілдедегі дерек. Соның 6 918-і мақұлданған. 1 159 өтінім тексеріліп жатыр. 1 272 өтініш иесінің табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен асып кеткен. 1 278 өтінім жүйеден жойылса, 2 943 қатысушы өтініштерін қайтарып алған.
– 13 075 өтінім бойынша бас тартылды. Әрине себептері әртүрлі. Олардың көпшілігі тіркеу кезінде SMS арқылы жіберілген кодты енгізбеген. Кейбірінің жеке куәлігінің жарамдылық мерзімі аяқталған, кейбірінің атында жылжымайтын мүлік болған. Мемлекеттік кірістер комитетінде қарызы бар адамдардың өтініштеріне де теріс жауап берілді. Енді біреулер кезекте тұрғандар тізімінде немесе азаматтардың мобильді базасында жоқ болып шықты, – дейді Сұлтанғали Жалқұл.
Басқарма басшысының айтуынша, жалдау ақысын субсидиялау бағдарламасының шарттарына сәйкес келетін қазақстандықтар otbasybank.kz платформасы арқылы өтінім бере алады.
– Төрт санат бойынша тұрғын үй кезегінде тұрған азаматтар жалдау төлемдері бойынша мемлекет қолдауына үміткер бола алады. Төрт санат деп отырғанымыз – 1 және 2 топтағы мүгедектер; мүмкіндігі шектеулі балаларды тәрбиелеп отырған отбасылар; жетім балалар және көпбалалы отбасылар. Соңғы 6 айда жалдау бойынша субсидия алуға үміткер отбасылардың орташа айлық жиынтық табысының мөлшері отбасының әрбір мүшесіне шаққанда ең төменгі күнкөріс деңгейінен аспауға тиіс. 2022 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша ең төменгі күнкөріс деңгейі 36 018 теңгеге тең, – деп нақтылады Сұлтанғали Жалқұл.
Еске сала кетейік, ел азаматтарын қолдау үшін 2022 жылы 50 млрд теңге қарастырылған. Оның 40 млрд теңгесі республикалық бюджеттен, 10 млрд теңгесі жергілікті әкімдіктерден бөлінген. Осылайша, тұрғын үйді жалға алғаны үшін төлейтін ақының 50 пайызын мемлекет өтеп береді. Жоба аясында шамамен 70 мың адамды қамтуға мүмкіндік бар.
– Субсидиялауға арналған өтінімдер электронды цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ) көмегімен қабылданады. Сондықтан азаматтарға оны алдын ала алу немесе қолданыстағы ЭЦҚ-ның өзектілігін тексеру маңызды. Тұрғындар жалға берілетін тұрғын үйді өздері іздейді. Тұрғын үйді жалға алу бойынша субсидияларды Отбасы банк ай сайын жалдау шартының және төлемдер кестесінің қолданылу мерзімі аясында төлейтін болады. Шартты мерзімінен бұрын бұзуға және жаңа жалға берушімен шарт жасасуға болады. Ол үшін otbasybank.kz порталында өтінім беру процесін қайтадан бастау керек, – дейді басқарма басшысы.
Атап өтерлігі, Отбасы банк субсидия алушылардың шарттарға қаншалықты сәйкес келетіндігіне жыл сайын, ал төлем тәртібіне ай сайын мониторинг жүргізеді. Ал жергілікті әкімдіктер тоқсанына кемінде бір рет жалға берілетін тұрғын үйлерді және онда тұратын адамдарды тексеріп отырады. Жақын туыстардан, бұрынғы ерлі-зайыптылардан және ерлі-зайыптылардың туыстарынан тұрғын үйді жалға алуға, сондай-ақ бұл тұрғын үйді қайта беруге тыйым салынады.
Министрліктің дерегіне сүйенсек, биыл республика бойынша 15,1 млн шаршы метр немесе 138 мың тұрғын үй салу жоспарлануда. Оның ішінде көпқабатты үйлерде 90 мыңнан астам пәтер және 47 мың жеке тұрғын үй пайдаланылуға берілмек. Жүргізіліп жатқан тұрғын үй саясаты шеңберінде 7 мыңнан астам азамат сатып алу құқығынсыз жалға берілетін тұрғын үймен қамтамасыз етілетін болады. Дәлірек айтсақ, әлеуметтік осал санаттағы кезекте тұрғандар үшін 4 мың пәтер және жұмыс істейтін жастар үшін 3 мың пәтер қарастырылмақ.
Сонымен қатар өңірлерде кезекте тұрғандар үшін Отбасы банкі арқылы сатылатын кредиттік тұрғын үйдің 9,8 мың пәтері салынуда. Бұдан басқа, «Бақытты отбасы» бағдарламасы бойынша жеңілдетілген қарыздар түріндегі мемлекеттік қолдау шараларымен 5 мыңнан астам кезекте тұрғандарды қамту жоспарланған.
Қазіргі күні әкімдіктерде тұрғын үйге мұқтаж 613 мыңнан астам азамат кезекте тұр. Соның 222 мыңы – жоғарыда көрсетілген 4-санаттағы азаматтар. Оның ішінде 69 535 – табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен отбасылар, 50 593 – көпбалалы отбасылар, 1 933 – жетім балалар, 9 686 – 1 және 2-топтағы мүгедектігі бар адамдар және 6 963 – мүгедек баласы бар отбасылар.
Сондай-ақ Отбасы банкінің базасында «тұрғын үймен қамтамасыз ету орталығын» құру жоспарлануда. Ол санаттарға қарамастан, республика аумағында тұрғын үйі жоқ барлық мұқтаждарды орталықтандырылған түрде есепке алуды жүзеге асырады.
– Ұсынылып отырған жаңа модельде тұрғын үй жағдайларын жақсарту жөніндегі мемлекеттік қолдау шаралары есепке қою күніне, табыстың болуына және берілген өтінімге байланысты жүзеге асырылатын болады. Тұтастай алғанда, бұл жаңашылдықтар халықты тұрғын үймен қамтамасыз етудің тиімділігін арттыруға, азаматтардың тұрғын үй алу рәсімін оңтайландыруға, сондай-ақ азаматтардың барлық санаттары арасында тұрғын үйді әділ бөлудің бірыңғай тетігін енгізуге мүмкіндік береді, – дейді Сұлтанғали Жалқұл.