Музыка рыцарі

Болашақ композитор 1930 жылы қазіргі Санкт-Петербург қаласында өмірге келген. Әке­сі дәрігер-хирург, анасы су­ретші болған. Кейіпкеріміз бала күнінен кітапты жақсы кө­ріп, Пушкиннің поэзиясы мен Паус­товскийдің романтикалық прозасын сүйіп оқыған. Со­ның әсерімен жазушы болсам деп армандапты. Бірақ бұл ойынан ұлы композитор Иоганн Штраустың өмірбаяны желісімен түсірілген «Үлкен вальс» фильмін көргесін бірден айнып, композитор бо­луға құштарлығы оянады. Сөй­тіп, өнерге ынтық өрен алдымен музыка мектебінде, одан соң музыкалық училищеде тәлім алды. Кейін Ленинград мем­лекеттік консерваториясын тә­мамдап, кәсіби музыкант болды.

Айтулы өнер иесінің шығар­машылығы сан қырлы десек болады. Ол көркем фильм, спектакль және эстрадаға ғана музыка жазып қойған жоқ, сонымен бірге балет, опера, симфония се­кіл­ді күрделі жанрларға қалам тартып, бірегей шығармалар тудырды. Біз мақаламызда Андрей Петровтың көркем фильмдерге жазған музыкасы туралы сөз қозғаймыз.

Композитор көркем фильм­дерге музыканы өткен ғасыр­дың 60-шы жылдарының басынан жаза бастады. Алғашқы жазған музыкасы «Синей птице» атты фильмге арналды. Бұл туындыда басты рөлдерді Элизабет Тей­лор, Маргарита Терехова және балерина Надежда Павлова се­кілді танымал актрисалар ой­наған. Кинодағы жолы сәтті бас­талған композитор одан кейін «Мәскеуді аралап келемін», «Адам – амфибия», «Дос туралы ән» және т.б. фильмдерге музыка жазды. Оны жұртшылық өте жылы қабылдады. Мәселен, көр­некті режиссер Георгий Да­­­нелия түсірген «Мәскеуді ара­лап келемін» атты көркем фильмді әлі күнге көрермен зор ықыласпен тамашалайды. Бір жағынан, осы туындының сәтті шығуына шығармаға өң бе­ріп тұрған му­зыкасының әсері үлкен. Шы­нында да, кино бас­талғаннан адамның сезімін тер­бейтін ой­нақы әсем саз бірден тартып әке­теді. Мұны Андрей Петровтың ше­берлігі деуге болады.

Әсіресе композитордың ре­­­жиссер Эльдар Рязановпен шы­ғармашылық байланысы оған үлкен даңқ әкелді. Екеуінің тан­демінен туған «Қызметтестер хикаясы», «Мұңлы романс», «Вок­­залда кездескен екеу», «Ав­­то­мобильден сақтан» және т.б. туындылары кеңес кино­сының классикасына айналды. Бүгінде екі сериялы «Қыз­мет­тестер хикаясынан» жа­­рық­қа шыққанына 45 жылдан аса уақыт өтсе де оны көрер­мен­ әлі қызығып көреді. Ста­­тистика басқармасының қа­тар­­­дағы қызметкері, жалғыз­басты әке Анатолий Ефремович Новосельцев пен мекеме басшысы, тұрмыс құрмаған Людмила Прокопьевна Калугина арасын­да өрбіген оқиға сол кезең­дегі қоғамның әлеуметтік шын­ды­­ғын нанымды бейнелеген. Фильм жарыққа шыққанда оны 58 миллион адам тамаша­лап, жоғары бағалаған. Бұл туындыда режиссермен бірге композитордың еңбегі ерекше екенін айтамыз. Әсіресе табиғат көріністерімен үндесе жазылған әуезді әуен адам жанын толқы­тып, әсем күйге бөлейді. Сон­дай-ақ «Вокзалда кездескен екеу» атты фильмдегі Петров­тың му­зыкасы буфетші әйел Вера мен мәскеулік пианист Пла­­тон Рябининнің арасындағы махаб­бат сезімін жып-жылы жет­кізіп, оның мазмұнын байы­та түскен.

Сонымен бірге Георгий Да­не­лияның 1979 жылы түсір­ген «Күзгі марафон» филь­мі­нің музы­касы аталған туын­ды­дағы адал, еңбекқор, бі­лімді бас кейіп­кердің жан-дү­ние­сі­мен үйлесіп тұрғанын кө­ре­сіз. Жал­пы, осы кинодағы оқи­ғалар­ды композитор тап ба­сып, ай­шықты өре білген. Да­нелия ол туралы: «Оның талантын жо­ғары бағалаймын. Өте сенімді адам. Сондықтан да оған рухани қа­­жет­тілікті сезінетін бар­лық нәр­­сеге сене алдым» деп айтып­ты.

Талант иесі Георгий Дане­лия, Эльдар Рязанов және тағы басқа белгілі режиссерлердің бірінен бірі өтетін туындыларына жазған музыкасы арқылы қаншама кө­рер­менді рухани ләззатқа бө­леді. Бірде Георгий Данелия оны мерейтойымен құттықтап, оған: «Сіз Эльдар Рязановтың фильм­деріне музыканы маған секілді емес, жаныңызды салмай жазыңыз», деп әзілдеп хат жолдапты. Со­ған қарағанда оның режиссерлер арасында бе­делі жоғары болғандығын бай­­қаймыз. Та­лантты тұлға бас-аяғы 80-нен аса фильмге музыка жазып, кинода қолтаңбасын қалдырды.

Қорыта келгенде, КСРО мем­­лекеттік сыйлығының екі мәрте лауреаты, композитор Ан­дрей Петровтың өнердегі өн­егелі ізі музыка әлемінде сай­­рап жатыр. Сондықтан да оған жақын дос­тары «музыка ры­царі» деп баға беріпті. Осы сөзге оның барл­ық болмысы сыйып тұр.