Білімнің негізі – бастауыш

Жақында елордадағы Б.Май­лин атындағы №52 мектеп-гимназиясында Алаш қайраткері Мағжан Жұмабайұлының 130 жылдығына орай қалалық семи­нар өтті. Профессор Нұрша Ора­захынованың «Сатылай ке­шен­ді оқыту» технологиясы бо­йын­ша ұйымдастырылған іс-ша­ра­­да бастауыш сынып оқушы­ла­ры бірнеше пән бойынша білім дең­гейлерін көрсетті. Жоғарыдағы сұрақтарға да осы семинар кезінде жауап алдық.

«Сатылай кешенді оқыту» – Алаш зиялыларының білім беру саласындағы мұралары негі­зін­де жасалған технология. От­басы мен мектеп арасындағы білім беруді және ұлттық тәрбие­ні ұштастырған технология шең­берінде мектептің 1-4 сыныптары «Қазақ тілі» мен «Қазақ әде­бие­ті», 5-6 сыныптар «Қазақ тілі», «Қазақ әдебиеті», «Орыс тілі», «Ағылшын тілі», «Қазақстан тарихы», «Математика» пәндерінен білік дағдыларын дамытып келеді. Осы технология арқылы оқу ордасында «үштік одақ» жұмысы да жүйелі жолға қойылған.

Семинар кезінде 1-сынып оқу­шылары ақын есіміндегі дыбыс­тарға дыбыстық мінездеме берсе, 2-сынып оқушылары Мағжан­ның «Бесік жырын» мәнерлеп ­оқып, өлең сөздеріндегі дыбыстарға математикалық тәсілмен мінез­деме жасады. Ал 3-сынып оқу­шы­лары Ж.Аймауытұлының «Мағжан – алдымен сыршыл ақын» деген сөзіндегі «сыршыл» сөзін сөзсазындық сатылай ке­шенді талдау технологиясымен талдап берді. Бастауыш сыныпты аяқтағалы отырған 4-сынып оқушылары ақынның «Мен жастарға сенемін» өлеңін жатқа оқып, өлең жолдарындағы «ар-ұят» сөзін сөз құрамына, лекси­ка-грамматикалық мағынасына қарай сатылай кешенді талдады.

Биылғы оқу жылында орта буынға қадам басып, бас­та­уыш сыныптардан бас­тап «Са­ты­лай кешенді оқыту» тех­­ноло­гиясы­мен білім алып, қала­лық, республикалық, халық­аралық жарыстарда ерекше білім­і­мен көзге түсіп жүрген 5-сы­нып оқушылары Мағжан Жұма­бай­ұлының «Туған жер» өле­ңіне тал­дау жасады. Бір айта кетер­лігі, бұл оқушылар талдау­ды қазақ, орыс және ағылшын тіл­дерінде жасап, ақын туынды­сына математикалық есеп те жүргізді. Үш тілді еркін меңгерген оқу­шылар Алаш арысының мұрасын төл технология арқылы осылайша бойларына сіңіріп келеді.

– Оқу-ағарту ісінде елеулі ең­бек еткен Мағжан Жұмабайұлы бір ғана «Сауатты бол!» оқулығы арқылы талай ұрпақтың көкірек көзін ашты. Төрт жылдық бастауыш мектеп міндеттерін жіктеп берген ақын баланың бір нәрсеге ұмтылуы оның ақылы, сезімі, жаны, денесі, қайратының бірдей күш жұмсауы арқылы болатынын айтады. Мағжан бала шақта алынған әсердің өмір бойы естен шықпауының мәнісін ғылыми тұрғыда да ашып берген. «Жас бала – жас бір шыбық, жас күнде қай түрде иіп тастасаң, есейгенде сол иілген күйінде қайтып алмақ», дейді ақын. Сол себепті бастауышта берілген бі­лім – адамның өмір бойы жинайтын білім-білігінің негізі болып қала бермек. Алаш арыстары білімнің негізі бастауышта қаланатынын жақсы білген. Ал төл технологияның өзегі – уақыт та­лабына сай оқу-тәрбие үрдісін ұлттық құндылықтарға негіздеу. Осы технология бойын­ша оқитын бала ана тілін ғана жетік меңге­ріп қоймай, сөздік қорын байытып, өзге пәндер бойын­ша да ойлау қабілетін дамыта алады, – дейді профессор Нұрша Оразахынова.

Ы.Алтынсарин атындағы Ұлт­тық білім академиясы Орта білім беру мазмұны институтының «Қазақ тілі», «Қазақ әдебиеті» зертханасының меңгерушісі Айман Ақтанова бастауыш сынып оқушыларының талдауларын, сауатты сөз саптаулары мен ой жүйріктігін жоғары бағалады. «Жас ұрпақтың бойына ұлттық құндылықтарды сіңіруге ерекше қызмет етіп, мол мұра қалдыр­ған Мағжан Жұмабайұлының еңбек­терін «Сатылай кешенді оқыту» технологиясы арқылы бала бойына сіңірудің ерекшелігі мол», деді ол.

Оқушылардың білім деңге­йін Орта білім беру мазмұны институтының ғылыми қызмет­керлері – Гүлдариға Кенжебаева, Жанбота Есепбай, Қайыркен Адиет, Айнұр Архыматаева және «Астана дарыны» дарынды бала­­лар мен талантты жастар­ды анық­тау және қолдау орталы­ғы­ның бөлім меңгерушісі Сара Бек­та­сова бағалағанын атап өтейік.