Қолдан арақ-шарап өнімін жасап, сату барлық өңірде кездеседі. Кез келген қалада құқық қорғау органдары жасырын цехтарды әшкерелеп жатады. Әсіресе спирт өнімдерін пластикалық бөтелкелерге құятын осындай алкоделдалдар елдің денсаулығына да, экономикаға да ерекше қауіп төндіруде. Ал талап бойынша сырадан басқа барлық алкогольді пластикалық контейнерлерге құюға тыйым салынған. Себебі пластик пен алкоголь бір-бірімен әрекеттесетіндіктен, адам денсаулығына аса улы қосылыстар түзеді.
«Ең қауіптісі – метил спирті бар контрафакт алкоголь. Ал метанолы бар бір стақан адам өмірін қиюы мүмкін. Метанол бүкіл денеге тез таралады және жасушаларда ең ауыр у – формалин түзіледі. Мұндай ішімдікті ұрттаған адам әлсіреп, басы айналып, ентігіп, көз алдында жарқыл пайда болады, есінен танады. Осы аралықта адам миы қалпына келместей зақымданады. Бұл ахуал кем дегенде соқырлық, ауыр неврологиялық асқынуларға душар етеді. Ең ауыры – ажал құштырады», дейді «Денсаулық» ұлттық қауымдастығының басшысы Бақыт Түменова.
Дерек бойынша Алматы, Шымкент қалалары мен Түркістан облысында жертөле цехтары жиі кездеседі екен. Қаржы мониторингі агенттігі бұл аймақтарда миллиондаған бөтелке контрафактілік алкоголь тәркіленгенін растады. Осы уақытқа дейін дүкен сөрелеріне қаншама заңсыз өнім түскенін нақты анықтау қиын. Полиция таратқан ақпараттарда қазір Петропавл, Семей, Қарағанды, Қостанай, Өскемен, Атырау, Абай, Маңғыстау және Солтүстік Қазақстан облыстарында заңсыз алкогольдік өнімдер әшкереленіп жатқаны жиі айтылады. Тәртіп сақшылары күмәнді бизнес үшін бірнеше миллион теңге көлемінде айыппұл салынатынын ескертіп отыр.
Былтыр республикада заңсыз жұмыс істеген 187 алкоголь өнімін сатушы әшкере болды. Тексеріс кезінде полицейлер 783 мың литрге жуық алкоголь өнімін тәркіледі, ал оған қоса контрабандалық темекі өнімдерінің 2,7 млн қорабы анықталды. Айта кету керек, мемлекеттік органдар шағын және микробизнесті тексеруге мораторий жариялағанына қарамастан, егер субъектінің қызметі халықтың өмірі мен денсаулығына тікелей қауіп төндірер болса, ШОБ-ты тексере алады.
Сарапшылардың пікірінше, әсіресе заңсыз, жалған өнім жасауға әбден әккіленгендер оны түпнұсқа тауардан айнытпай жасауға қол үйреткен. Дегенмен жұрт контрафактіге тап болмауы бірнеше қарапайым ережені есте сақтауы керек. Біріншіден, ешқандай жағдайда алкогольді лицензиясы жоқ адамнан сатып алмаңыз, әлеуметтік желілерде де алкоголь сатып алудан аулақ болыңыз. Әрқашан тауардың құнына назар аударыңыз, өйткені мысалы, көлемі 0,5 л арақ заң бойынша 1000 теңгеден кем емес, ал коньяк 1500 теңгеден төмен бағаға сатылмайды. Айта кетейік, елімізде күшті алкогольге ең төменгі бөлшек сауда бағасы белгіленген. Егер сусындардың құны жоғарыда көрсетілген көрсеткіштерден төмен болса, онда оның жалған өнім болу ықтималдығы 100%-ға тең деген сөз. Алкогольдің сапасын тексерудің тағы бір тиімді әдісі – E-SAPA қосымшасындағы акциздерді бақылау: өнімнің атауы, беріктігі және басқа мәліметтер қосымшаның ақпаратында да, бөтелкенің өзінде де сәйкес келуі керек. Анық сызылмаған штрих-код та тауардың жалған алкоголь өнімі екендігінің бір белгісі.
Сонымен қатар қазіргі таңда Қазақстанда заңды алкоголь өндірісі де артып келеді. Былтыр бұл көрсеткіш екі есе өскен. Алайда тұтыну деңгейі өз орнында. Сарапшылардың пікірінше, бұл үрдіс – арақ бизнесінің көлеңкеден шыға бастағанының белгісі. Акцизделетін өнімнің айналымын бақылаудың нәтижесі көріне бастады деген сөз. 2022 жылы бюджетке түсетін түсімнің өсу қарқыны 1,6 есеге ұлғайды. Мемлекеттік кірістер комитетінің хабарына қарағанда, қазына 757,3 млрд теңгеге толықты, бұл өткен жылмен салыстырғанда 288,8 млрд теңгеге артық.
Жалпы, сарапшылар «элиталық» арзан өнімді сатып алғандағы үнемді емес, оның салдары қандай боларын ойлау маңызды екенін ескертеді.
АЛМАТЫ