Ауылдың қазіргі ахуалы туралы аз айтылып жүрген жоқ. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев та халыққа жолдауларында ауыл мәселесіне ерекше тоқталып, әркез көңіл аударып келеді. Кейбір облыстардағы болашағы жоқ делініп, мүлдем тарап кеткен ауылдарды көріп жүрегің сыздайды.
Ауылды қолдау үшін бірнеше қаулы қабылдадық, мемлекеттік бағдарлама жасадық, «Ауыл жылын» жарияладық, қанатқақты жобалар ұсындық, қаржылай қолдау мақсатымен миллиондаған, миллиардтаған теңге субсидия да беріп жатырмыз, Ауыл шаруашылығы министрлігі тынымсыз еңбек етуде және тағысының тағы бар... Жас мамандармен қамтамасыз ету мақсатында «Дипломмен – ауылға!» бағдарламасын енгіздік. Тығыз орналасқан Оңтүстік өңірдің тұрғындарын ел саны аз Солтүстік, Шығыс аймақтарына қоныстандыруды да қолға алдық. Шамамыз жеткенше ауылдарды сақтап қалуға тырысып-ақ бағудамыз. Бірақ осының бәрінен оңды нәтиже көріп отырмағанымызды мойындаймыз.
Туған жерім Қаратаудың төскейінде көсіліп жатқан Көсегенің Көкжонында орналасқан алақандай ғана Үшбас ауылы 1954 жылы тың және тыңайған жерлерді игеру кезінде бірнеше ұжымшардың басын біріктірген «Түркістан» астық кеңшарының бір бөлімшесі еді. Кезінде өңірдегі маңдайалды шаруашылық болды.
Қазір ауылда жастар үшін жұмыс жоқтың қасы. Сондықтан олардың басым көпшілігі қалаға қоныс аударған. Мектепке баратын балалар саны азайып бара жатқанын мектеп директоры Мақсат Мамытов жиі айтады, тіпті осылай кете берсе мектеп жабылып қала ма деген қауіп те жоқ емес. Қазіргі ауылдың тұрмыс-тіршілігін көріп жаның ауырады. Егіндікке бөлінген жерлер мен шабындықтар билік иелерінің, «қалталы азаматтардың» иелігіне кеткен. Ауыл тұрғындарының қолында қажетті ауылшаруашылық техника да жоқ. Содан олар не қылсын, әлгі дөкейлерге жалданып нәпақасын ажыратып жүр.
Ауыл жастарының мәселесі мені ерекше толғандырады. Үшбас ауылында тепсе темір үзетін 30-ға жуық бойдақ жігіт бар екен. Олар әке-шешелерімен бірге тұрады. Шаруашылық жұмыстарды бір азаматтай атқарып жүр. Үйленейін десе әлгілердің тұрғын үйі жоқ, қол қысқа. Егер мемлекет сол ауыл жастарын қолдап, үй тұрғызуға төмен пайызбен қаржы-несие берсе, көп мәселе дер кезінде шешілер еді.
«Егер ауылды көркейтіп, берекелі мекенге айналдырғымыз келсе, жастарды еңбекке баулып, оларға тиісті жағдай туғызып, бағдарлама бойынша үй салып, барынша қолдағанымыз жөн. Әйтпесе, «Ауыл – алтын бесігіміз» деп жүз рет кеңірдегімізді қызартып айтсақ та, бұл істі түзей алмаймыз. Қазақ ауылсыз қалай тіршілік етеді? Осыны ойлап қатты толғанамын», дейді еңбек ардагері Дулат Өтешев.
«Кеңшар кезінде Үшбас өзенін бірнеше жерден буып, тоған салып, су қоймаларын жасап, жүгері, картоп, қызанақ, тіпті қауын мен қарбыз өсіріп, Жаңатас қаласының тұрғындарын қамтамасыз еткеніміз есімде. Ауыл маңындағы алма бақ қандай еді, шіркін! Қазір осының бірі де қалмаған. Көпшіліктің бойын енжарлық, жалқаулық жаулап алды. Жұмыс көзін таба білсек, ауылда берекелі істер аз емес қой. Бірақ осыны жүзеге асырар белсенді жастар ортамыздан табылмай отыр және мемлекеттен қолдау да жетіспей тұр», дейді ауыл қариясы Ілес Айтжанов.
Ауыл ардагерлерінің толғанысы кімге болмасын терең ой тастайды. Көңіліңді құлазытып, жүрегіңді сыздатады. Тіпті бірте-бірте уақыт ауысқан сайын «қазақтың ауылы» деген ұғым жоғалып кетпей ме деген үрей, уайым пайда болады бойыңда.
...Көңілге көп ой түйіп, санамызға салмақ салып ауылымнан аттанып бара жатырмыз. Киелі Қаратаудың биік қыраттарының бірі Аққырқа асуына жетіп, баяғы дәстүр бойынша бір сәт аялдадық. Артымызға бұрылып, көз ұшында көлбеңдеп, сағымға бөгіп, артта қалып бара жатқан тау баурайындағы шөкімдей Үшбас ауылына қимай қараймын. Көктемнің ерке қоңыр самалы бетімізді қытықтап, бейне, аймалап тұрғандай сезімде боласың. Туған жерге деген махаббат, аяулы сезім қанша жыл өтпесін еш ескірмейтін, жүректің бір түкпірінде әрдайым түлеп, ұшқындап жататын ерекше жұмбақ, тылсым, сырлы дүние екен.
Қыр жотасына желге айналатын қырыққа жуық зәулім генераторлар бой көтеріпті, біразы әлі орнату кезеңінде екен. Айтушыларға сенсек, көрші Қытай мамандары Көкжон аймағында желдің қай бағытта, қандай күшпен соғатынын сегіз жыл бойы зерттеп, зерделеп, жел генераторларын орнатуға ең тиімді орын деп осы Ақбиік қыратын таңдапты. Қазір сол жел генераторларын жердің қашықтығына, жол қиындығына қарамай ту сонау Қытайдан бөлшек-бөлшек күйінде тасымалданып, Қаратау жотасына жеткізіліп, оларды орнатып жатқан сәті екен. Келешекте бұл сандаған жел генераторы осы өңірдегі елді мекендерді және кәсіпорындарды арзан «жасыл энергиямен» қамтамасыз етеді деп жоспарланған екен. Лайым соған жетейік!
Дала жұмысы қызу басталып кетіпті, егін алқаптары еңбек симфониясына айналған. Әнеубір тұстан «Еврохим» компаниясының соңғы жылдары бой көтерген кәсіпорындарының жаңа ғимараттары көзге шалынады. Тынымсыз жүйткіп жүрген ауыр «Белаздар», белі майысып тонна-тонна руда тиеген вагондар әр жерден көрінеді. Өңірде тыныс-тіршілік бір сәт үзілмей, қарбалас іс қанат қағып жатқаны көңілге демеу береді.
Сағындық ОРДАБЕКОВ,
профессор, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі
Жамбыл облысы,
Сарысу ауданы