Заңды тұлғаларға қарыз беру азайды

Бұл, негізінен, бизнес­ке­ қарыздардың өмірлік цик­лі­нің қысқа сипатына байла­ныс­ты, бұл оларды беру үшін тезірек өтеуге әкеледі. Жұ­мыс­ істемейтін несиелерді есеп­тен шығару және қайта құры­лым­дау портфельге жағым­сыз­ әсер етуі мүмкін.

Қауымдастық сарап­шы­ла­­­ры­ның айтуынша, қызмет көр­сетілмейтін несиелерді төмен­дету бойынша жүргізілген жұ­мыс туралы есепті мерзімі өт­кен берешектің, әсіресе ауыл шаруа­шылығы мен құрылыстың қатты төмендеуімен бағалауға болады.

«Экономика салалары бөлі­ні­сінде жаңа қарыздар беру құры­лымындағы үлес сау­да­ға (2018-2022 жылдар қорытынды беру­дің орта есеппен 60 пайызы), сон­дай-ақ өнеркәсіпке (26 па­­йыз)­ қарыздар басым. Алайда порт­фель­дегі олардың үлестері әртүрлі бағытта өзгереді (сауда екі ­есеге жуық төмендейді – 32 пайыз, өнеркәсіп 13 пайыздық тар­­маққа – 39 пайызға дейін), бұл саудадағы «қысқа» қарыз­дар­дың шоғырлануына байла­нысты болуы мүмкін (айналым қаражатын толықтыру үшін). Мемлекеттің бизнесті несиелендіруге қатысуы айтар­лық­тай деп бағаланады. Екінші деңгейлі банктер портфеліндегі жеңіл­дікті қарыздарды есепке алмағанда, бизнеске кеңей­тіл­ген анықтамадағы барлық несие­нің үштен бірі ҚДБ мен «Бәйтерек» ҰБХ еншілес ұйым­дарына тиесілі», деп мә­лім­­дейді қауымдастық.

2022 жылы байқалған өсімге қара­мастан, экономиканың көптеген саласы бойынша өндірістің рентабельділігі несие­леу мөлшерлемелерінен жоғары болып қалады.­ Бұл ретте шығынды компа­ниялардың үлесі 2021 жыл­ғы­ 26,4 пайызбен және 2020 жылғы 25,8 пайызбен салыс­тыр­ғанда 2022 жылы 31,9 пайызға дейін өсті. Осы орайда бизнес тарапынан несиелерге өтінімдер бойынша мақұлдау коэффициенті осы жылдың бірінші тоқсанында барлық өтінімнің 50 пайызынан төмен түсті.

«Экономиканың көптеген сала­сы үшін еңбек өнімді­лі­гінің өсу қарқыны тұрақты. Ос­ы­ған байланысты олардың ІЖӨ құрылымындағы үлесі де өзгерген жоқ (2018 жылы — 64,9 пайыз, 2022 жылы — 64,8 пайыз). Салықтық төлемдер ірі және орта кәсіпорындарда, ал салалар бойынша – өнеркәсіп пен саудада айтарлықтай шо­ғыр­ланған. Олардың көр­се­тіл­ген кезеңдегі орташа жыл­дық­­ өсу қарқыны 14,8 пайызға өскен кезде 22,6 пайыз және көр­сетілген кезеңдегі инфляция 9,4 пайызды құрады», деп түсін­діреді сарапшылар.

Мамандардың айтуынша, кор­поративтік несиелеудің қазір­гі құрылымы, ең алдымен, экономиканың құры­лы­мы мен сапасына байланыс­ты. Соған қарамастан сала­лар­дың экономикалық көр­сет­кіш­те­рі­нің серпінін бағалай отырып, несиелеу озық қарқынмен жү­ріп жатқанын атап өту қажет. Атаулы мәнде берілген кор­по­ра­тивтік қарыздың көлемі 2018 жылғы 9,1 трлн теңгеден 2022 жылдың қорытындысы бо­йынша 11,7 трлн теңгеге дейін өсті (орташа жылдық өсу қар­қыны – 9,9 пайыз). Алайда есеп­ті кезеңде заңды тұлғаларға кредиттер портфелін берумен салыстырғанда қарыздарды тезірек өтеуге байланысты 2018 жылғы 8,2 трлн теңгеден 2022 жылдың қорытындысы бойы пайызға 8,7 трлн теңгеге дейін 6,0 пайызға орташа өсім байқалды.

«Бизнестің жаңа несие­ле­ріне деген сұраныс саудада айта­р­лықтай шоғырланған, бұл есепті кезеңдегі барлық ауда­рымның 60 пайызын құрай­ды. Бұл ретте есепті кезеңде ІЖӨ-дегі сауда үлесі өзгерген жоқ және 16,8 пайызды құрады. ІЖӨ-дегі неғұрлым елеулі үлесті өнеркәсіп алады – 29,3 пайыз, ал оның банк­терден жаңа корпоративтік қарыздар берудегі үлесі шамамен тең және 26,0 пайызды құрайды. Жалпы, жоғарыда аталған салалардың ІЖӨ-дегі үлесі соңғы 5 жылда өзгерген жоқ (64,8 пайыз), бұл еңбек өнімділігін жақсарту қажеттігін көрсетеді, бұл – республиканың экономикалық дамуының жаңа кезеңінің негізгі міндеттерінің бірі. Сонымен қатар мемле­кет­тің бизнесті несиелуге қаты­суы маңызды болып қала бере­ді, бұл мөлшерлемелердің елеулі арбитражын жасайды, бағаны бұрмалайды, жекелеген қарыз алушыларға нарықтық емес бәсекелестік артықшылық береді, осылайша, экономиканың жекелеген салаларының мемлекеттік қолдауға тәуелділігін барған сайын қайтымсыз етеді», деп хабарлайды.