Генетика және физиология институтының ғалымдары беделді «Genes» ғылыми журналына Алматы облысында өсірілген бес гибридті түйенің жалпы геномдық реттілігі (WGS) туралы зерттеу жариялады. Мұндай ғылыми деректер алғаш рет ұсынылып отыр.
Қазақстан ғалымдарының зерттеуі түйенің қазіргі генетикалық құрылымын түсінуге елеулі үлес қосады. Ғылыми әдебиеттерде бір өркешті және екі өркешті түйелердің генетикасы туралы егжей-тегжейлі зерттеліп жазылған. Алайда будандастырылу арқылы өсірілген түйелердің генетикасы әлі зерттеле қойған жоқ. Отандық зерттеушілердің жұмысы осы олқылықтың орнын толтырады.
Түйе – ауыл шаруашылығының ет, сүт, жүн өндірісін ғана емес, туризм, спорттық жарыстар мен логистика саласында да пайдалануға болатын ерекше жануар. Түйе өсіру экономикамыздың ең тиімді салаларының бірі, өйткені ол халықтың жүнге, сүтке және етке деген қажеттілігін толық қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Жалпы, түйелер біздің эрамызға дейінгі XV ғасырдан бастап көлік құралы ретінде қолданылған және 3000-6000 жылдар аралығында қолға үйретіле бастаған. Бір өркешті және екі өркешті түйелер сауда керуендерінде жүк тасымалдауға және әскери мақсатта пайдаланылған. Бүгінгі таңда түйелер көбіне Түркия мен Қазақстанда будандастырылып өсіріледі.
Бес гибридті түйенің генетикасы туралы тың зерттеуді бірлескен ғалымдар тобы жүргізді. Олардың қатарында Мақпал Амандықова (жануарлар генетикасы және цитогенетикасы зертханасының ғылыми қызметкері), Қайрат Досыбаев (биология ғылымдарының кандидаты, жануарлар генетикасы және цитогенетикасы зертханасының жетекші ғылыми қызметкері), Айжан Мұсаева (биология ғылымдарының кандидаты, жануарлар генетикасы және цитогенетикасы зертханасының меңгерушісі), Сайтоу Наруя (ұлттық генетика институтының профессоры, Мишима, Жапония), Жазира Жүнісбаева (биология ғылымдарының кандидаты, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің молекулалық биология және генетика кафедрасының меңгерушісі), Бақытжан Бекманов (биология ғылымдарының кандидаты, молекулалық генетика зертханасының жетекші ғылыми қызметкері) бар.
Отандық ғалымдар алғаш рет Алматы облысында өсірілген бес гибридті түйенің жалпы геномдық реттілігі (WGS) деректерін бір өркешті, екі өркешті және жабайы түйелердің (WGS) деректерімен салыстыра отырып жаңа деректер ұсынды. Зерттеу топтарында барлығы 43 552 164 бір нуклеотидті полиморфизм табылған. Соның ішінде гибридті түйелер (3,271,083), жабайы түйелер (2,515,591), бактериялар (1,244,694) және дромедариялар (531,224) бар.
Зерттеу нәтижесінде, будандар генетикалық тұрғыдан бір өркешті түйелерге жақын екендігі анықталды. Жаңа деректер сүтқоректілердің генетикалық ресурстарын әрі қарай зерттеуге ықпал етеді. Ғалымдар бұл зерттеулер нәтижелерін жақсырақ түсіну үшін қосымша тексеру жұмыстары қажет ететінін атап өтті. Ол үшін зерттелетін жануарлардың санын көбейту қажет. Сонымен қатар зерттеушілер осы жұмыстың артықшылығы ретінде жобаның жаңа ізденістер үшін салыстырмалы дерек бола алатындығын алға тартты.