Киберқылмыспен күрес күн тәртібінен түспейді

«Касперский зертханасы» маман­да­рының деректеріне сәйкес біздің еліміз кибершабуылдар саны бойынша әлемде жетінші орында тұр. Интернет пайдаланушының іс-әрекетін бақылауға, жеке деректерді қолды қылуға мүмкіндігі бар шпиондық бағдарламалардың, фи­шин­г­­тік және бизнеске жасалған шабуыл­д­ар­дың саны артқан. Сондықтан цифр­лық­ технологияларды пайдалану – құқық бұзу­шылықтардың алдын алудың ең тиім­ді тетіктерінің бірі, сондай-ақ қыл­мыс­тарды жедел ашудың маңызды құралы.

Жуырда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен Ішкі істер министрлігі алқасының кеңей­­тілген отырысы өтті. Осы іс-шара­да министр М.Ахметжанов салада атқарылып жатқан оң істерді тізбе­лей­ келе, киберқылмыстармен күресу үшін «Киберпол» полиция­сы­ның әр аймақта 11 қыз­мет­ке­­рінен тұратын маман­дан­дырылған топ құрылғанын айтты. Сонымен қатар Қасым-Жомарт Тоқаевқа полиция қыз­ме­тінде қолданылатын цифрлық жоба­лар­ таныстырылды. Атап айтқанда, оған киберқылмыспен және есірткі қыл­мысымен күрес сияқ­ты­ маңызды мін­деттерді шешуді оңтай­­­лан­дыруға арналған цифрлық техно­ло­гияларды енгізу туралы баян­дал­ды. Мемлекет бас­шысы цифрланды­ру­ бағытындағы жұмыс­тарды жал­ғас­тыру туралы тапсырма беріп, мемле­кеттік басқару жүйесінде Ішкі істер министрлігіне ерекше міндет жүктелетінін еске салды.

Кейінгі жылдары киберқылмыс, интернет-алаяқтық тек Қазақстанды ғана емес, бүкіл әлемді алаңдатып отырғаны баршаға мәлім. Осы қылмыс­тық әрекеттерге тиімді қарсы тұру қажеттілігін ескере отырып, жаңа білім беру бағдарламаларын ашу туралы шешім қабылданды. Киберқылмыстарға қарсы күрестің негізгі проблемала­ры­ мен қауіптері «Қазақстанның кибер­қал­қаны» тұжырымдамасында шешімін тапты. Осы тұжырымдамаға сәйкес 2019 жылы ІІМ М.Есболатов атындағы Алматы академиясының базасында Киберқылмысқа қарсы іс-қимыл жөніндегі мамандарды даярлау орталығы ашылды. Оқу орталығының басты мақсаттарының бірі – полицейлердің кәсіби біліктілігін арттыру. Орталық құрылған сәттен бас­тап қазіргі уақытқа дейін орта басшы құрамның 730 қызметкері біліктілігін көтерді. Бұл орталықтың негізгі міндеті – ақпа­раттық базаны толықтыру мақса­­­тында киберқылмысқа қарсы іс-қимыл­­ға­ тартылған ұйымдармен және ведомст­волармен белгіленген тәртіппен ынтымақ­тастықты ұйымдастыру, сондай-ақ орталықта оқу үдерісін жетілдіруде осы ұйымдардың мүмкіндіктерін пайдалану.

Күнделікті полиция қызметінде заманауи технологиялық мүмкіндіктерді кеңінен қолдану, цифрландыру әлеуетін барынша пайдалану – ІІО алдында тұрған басты міндеттердің бірі. Криминалист мамандардың қызметіне цифрлық технологиялар, компьютерлік зерттеу түрлері белсенді енгізілуде. IT бағытында білім беру бағдарламалары негізінде криминалист мамандарды даярлау – жедел-криминалистикалық қыз­метті тиімді кадрлық қамтамасыз ету үшін өзекті міндет. Осыған орай, бакалавр­ларға арналған жаңа білім беру бағдар­ламаларын ашу туралы шешім қабыл­дан­ды. Олар – «Киберқауіпсіздікті қам­та­масыз ету»; «ІІО қызметін ІТ-крими­налистикалық қамтамасыз ету»; «Ақпа­раттық жүйелер» бағдарламалары. Бұл жерде оқытылған мамандар кибер­қыл­мыс­ты ашумен және тергеумен айналысатын жаңадан құрылған «Киберпол» бөлімшелерін толтыруы керек.

Сонымен қатар академияда 2021 жылдан бастап интернет-алаяқтықтарды және киберқылмыстардың басқа да түрлерін ашуды үйрететін киберзертхана жұмыс істейді. Ол заманауи компьютерлік техникамен және ақпараттық жүйелермен жабдықталған. Бұдан бөлек, Ішкі істер министрі, полиция генерал-полковнигі М.Ахметжановтың тапсырмасымен өткен жылы академияда киберқылмыс пен интернет-алаяқтыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі киберполигон ашылды. Мұнда жедел іздестіру шараларын жүргізу мен биллингті талдау, кибералаяқтардың ІР-мекенжайларын анықтау, криптовалютаны қолдану арқылы жасалған қылмыстық құқық бұзушылықтарды ашу мен тергеу үшін оқыту бағдарламалары қолданылады. Ғылыми-педагогикалық магистратура мен бейіндік магистра­тура­ның, PhD докторантураның білім беру бағдарламалары бойынша білім алу­шыларға осы тақырып негізінде дис­сер­та­циялық зерттеулер бекітіледі.

Шетелдердің озық технологиялары­мен және тәжірибесімен танысу мақ­са­тында Алматы академиясының қыз­мет­кер­лері ЕҚЫҰ және басқа да ғаламтор кеңіс­тігіндегі қылмысқа қарсы күрес мәселе­лерімен айналысатын халықаралық ұйымдар базасында тұрақты негізде біліктілігін арттыру курстарынан өтіп тұрады. Сонымен қатар Өзбекстан, Оңтүс­тік Корея, Ресей, Беларусь мемле­­кет­терінің киберқауіпсіздікті қамта­ма­сыз ететін ұйымдарымен өзара ынты­мақ­тастық және тәжірибе алмасу туралы мемо­ран­думдарға қол қойылды. Одан басқа, Алматы академиясы мен Корея Респуб­ликасы Шинхан университеті арасында курсанттармен алмасу бойынша келісім жүргізілуде. Бұл келісім негізінде акаде­мияға әлемдік деңгейдегі жетекші ғалым­дар мен практиктер дәріс оқуға шақы­рылады.

Айдар САЙТБЕКОВ,

ІІМ М.Есболатов атындағы Алматы академиясының басшысы