Ақпараттық қауіпсіздік мәселелері қаралды

Оннан астам заңға өзгеріс енеді

Отырыс барысында депутаттар «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ақпараттық қауіп­сіздік, ақпарат­тандыру және цифр­лық активтер мәселелері бо­йынша өзгерістер мен толықтырулар е­нгізу туралы» заңды қарады. Құжат нор­маларына сәйкес Әкімшілік құқық бұзу­шылық туралы, Кәсіпкерлік, Еңбек, Халық денсаулығы және ден­сау­лық сақтау жүйесі туралы кодекс­­терге, сон­дай-ақ он заңға өзгеріс­тер мен то­лық­­тырулар енгізу көздел­ген. Со­ның аясын­да тиісті салада мем­­лекеттік бақы­­лаудың қосымша функ­циясы Цифр­­лық даму, инновациялар және аэро­ға­рыш өнеркәсібі министрлігіне беріледі.

Иммигранттардың жеке басын куә­ландыратын құжаттардың көшір­мелерін ұсынудың міндетті тетігін енгізу де заң шеңберіндегі жаңашыл­дықтардың бірі екенін атап өткен жөн. Бұл еліміздің ұлттық мүддесін қорғау және ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін маңызды екені анық. Заңда цифрлық майнинг сала­сын­дағы қыз­метті жүзеге асыру­ға қатысты да бір­қатар шара қарас­тырылған.

Талқылау нәтижесінде, сенаторлар заңның тұжырымдамалық нормаларын бірінші оқылымда мақұлдап, бас комитетке құжатты екінші оқылымға әзірлеуді тапсырды.

Зорлық-зомбылыққа қарсы кешенді тәсіл керек

Палата отырысында сенаторлар депутаттық сауалдарын жолдады. Сенатор Жанна Асанова депутаттық сауалында отба­сындағы тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы күрес және алдын алу шаралары туралы айтты. Оның айтуынша, жаңалықтарда күн сайын зорлық-зомбылық пен қорлық көрсету туралы айтылып жатыр, ал уәкілетті тұлғалардың немқұрайды көзқарасы мен сыбайлас жемқорлық бұл мәселені толық шешуге мүмкіндік бермей келеді.

«Бізге әйел мен балаларды саудаға салатын немесе затқа қарағандай көз­қарасты өзгер­ту аса маңызды. Қо­рғансыз қал­ған жандардың бәрі олар­ды мем­ле­кет қорғап қана қоймай, зор­­лық-зомбылыққа жауап бере­тін әрі бірдей әріптестік құқық­тарға баса назар аударылатын барлық әрекет жасалатынын білуі керек. Әрбір азамат зор­лық-зомбылықтың барлық құқық­тық салдарын нақты білуге және жазадан құтылмайтынына күмән­данбауға тиіс. Құқық қорғау органдарының, сот инс­танция­сының қызметкерлеріне ерекше жауапкершілік жүктеледі. Қоғам­да әділеттілік пен заңды­лықтың салтанат құруына бағытталған өз­ге­ріс­тердің алдыңғы қатарында дәл солар болуы керек», деді Ж.Асанова.

Сенатор осыған байланысты мұн­дай зорлық-зомбылыққа қар­сы іс-қи­мыл кешенді тәсілді талап етеді деп санайды. Оның ішін­де жағ­дайды ерте анықтау және оған араласу үшін алдын алу шаралары, сондай-ақ стра­тегия мен амал-тәсілдерді уақы­­тылы түзету үшін мемлекет қа­был­­дайтын шаралардың тиімді­лігін жүйелі бағалау да бар.

«ІІМ-де тұрмыстық зор­лық-зом­бы­лыққа қарсы іс-қи­мыл жөніндегі өңір­лік жеке қыз­метін құру арқылы кеңейту ұсынылып отыр. Жалпыға бірдей қабылданған халықаралық стандарттар мен психологиялық нормаларды ескере отырып, құқық қорғау органдарының алғаш рет шағымданған зорлық-зомбылық құрбандары­на арналған өзара іс-қимыл жасау нұсқаулығын заңнамалық тұрғыдан бекіту керек. Зорлықшыларды міндетті түрде тіркеуге алу, одан кейін мем­лекет­тік және күштік орган­дарға жұ­мыс­қа орналасуды шектей отырып, қару иелену құқықтарына шектеу ен­гізу маңызды», деп атап өтті сенатор.

Сенатордың ұсынысында білім беру, медицина және әлеу­меттік қолдау саласындағы заң­наманың бірқатар норманы өзгер­ту жөніндегі шаралар да қамтылған.

Харассмент конвенциясына қашан қосыламыз?

Сенатор Дархан Қыдырәлі қоғам­дағы әйелдерге қатысты зорлық-зом­былық пен қудалау, яғни харассмент тақырыбын әрі қарай өрбітті. Еңбек және халық­ты әлеуметтік қорғау ми­нистр­лігімен бірлесіп жүргізілген БҰҰ зерттеуінің нәтижелерін жария еткен сенатор харассментке ұшыраған әйелдердің 57,6 пайызы бұл фактілер бірнеше рет болғанын атап өткенін жеткізді. Бұл жағдайда харассмент тек физи­калық қана емес, сонымен бірге адамға менталды немесе эмоциялық қысым жасалғанын ескеру қажет.

Сенатор айтқан тағы бір мәселе – елімізде харассменттің алдын алатын арнайы заңның болмауы. Сондық­тан әйелдердің құқықтарын қорғау жөніндегі заңнаманы күшейту – маңызды қадам.

Дархан Қыдырәлі Халықара­лық еңбек ұйымы №190 «Еңбек са­ла­сындағы зорлық-зомбылық пен харассментті жою туралы» конвенция­ны әзірлегенін атап өтті. 2019 жылғы 21 маусым­да қабылданған құжатты әлемнің 19 елі ратификациялаған. Депутат­тың пікірінше, еліміздің осы құжатқа қосылуы отбасы және гендер­лік саладағы маңызды қадам­дардың бірі болмақ.

Сенатор Дархан Қыдырәлі депутат­тық сауалында: «Қазақ­стан заң­нама­ларында, атап айтқанда, Қылмыс­тық, Еңбек, Әкімшілік кодекстерде жұмыс орнындағы харассмент немесе зорлық ұғымдарын енгізу, мұн­дай заң бұзушылықтарға қарсы тиісті жазаны белгілеу қай деңгейде жүр­гізілуде? Еліміз халықаралық еңбек ұйымының «Еңбек саласындағы зор­лық-зомбылық пен харассментті жою туралы» конвенциясына қашан қосы­лады? Жалпы харассментке немесе зорлық-зомбылыққа қарсы кешенді іс-шаралар жоспары бар ма?», деген нақты әрі өзекті мәселелерді көтерді.

Кеден қызметкерлерінің зейнетақы мәселесі

Сенатор Амангелді Нұғманов еліміздің Премьер-министрі Әлихан Смайыловтың атына жасаған депу­таттық сауалында кеден органдары қызметкерлерін зейнетақымен қам­сыздандыру туралы мәселені көтер­ді. Оның айтуын­ша, қолданыстағы заңнама­да кеден органдары қызмет­кер­лерін зейнетақымен қамсыз­дан­дыруға елеулі әсер ететін олқылықтар бар. Әлеумет­тік кодекстің нормаларына сәйкес, құқық қорғау органдарын­да жұмыс істейтін, арнаулы ата­ғы мен сыныптық шені бар адамдар ең­бек сіңірген жылдары үшін зейне­т­ақы төлемін алуға құқы бар, олардың қатарына кеден орган­дары­ның қызмет­керлері де кіреді.

«Кодекстің 214-бабының негізінде Үкімет 2023 жылғы 29 тамызда №733 қаулыны қабыл­дады, онда «кеден органдарын қоспағанда» деген ескертпесі бар ереже жазылған, бұл Әлеуметтік кодекстің қолданыстағы нормаларына қайшы келеді. Үкімет қаулысы бұл жағдайда барлық құқық қорғау органдарының қызметкерлерін зейнетақымен қамсыздандыру құқы­ғынан айырды. Қалыптасқан жағ­дай кеден органдарының қызмет­керлеріне еңбек сіңірген жылдарын есепке ала отырып, зейнетке шығуға мүмкіндік бермейді», деді сенатор.

Депутат А.Нұғманов осыған байланысты Үкімет басшысы Ә.Сма­йыловтан азаматтардың аталған санат­тарының конституциялық құқықтарын қалпына келтіру жөнінде мәселені шешуді қарастыруды сұрады.