Да Винчи және тартылыс заңы

Леонардо да Винчидің ұшақ тұжы­рымдамасын жасап шыққанын көбі біле бермейді. Тіпті оның қызы­ғу­шылығы тек инженерлік саламен шектелмеген. Ол физика сияқты іргелі ғылыммен де айналысқан. Тек ХV-ХVІ ғасырда өмір сүргендіктен, ғылыми жаңалық ашуы­на технологиялық мүм­кіндіктердің жетіспеуі қолбайлау болған.

Жақында ғалымдар Да Винчидің ғылым, өнер және басқа тақырыптарды қамтыған Арундель кодексіндегі ерекше бір жазбасын зерттейді. Онда Да Винчи ол ауыр­лық күші – үдеудің бір түрі екенін дәлелдейтін эксперименттер жасаған деген қорытындыға келді. Оның болжамы 97 пайыз дәлдікпен жасалған.

Леонардо да Винчидің экспери­мент­терін Арундель кодексінен Аэро­ғарыш және медициналық инженерия профессоры Мори Гариб байқаған. «Менің назарымды аударған нәрсе – ол өзі салған үшбұрыштардың бірінің гипотенузасына «Equation di Moti» деп жазып қойған. Мен бұл сөз тіркесі нені білдіретінін білгім келді. Зерттеу барысында Да Винчидің теңдеуі қате деп ойлаған едік. Алайда ол дұрыс болып шықты. Да Винчи атап өткендей, егер құмыраның қозғалысы ауырлық күші құлаған материалды жылдамдататындай жылдамдықпен қозғалса, онда тең бүйірлі үшбұрыш алынады. Дәл осы құбылысты ол «Equatione di Moti» немесе «қозғалыстарды теңестіру» деп көрсеткен», дейді ол.

Атақты суретші ауырлық күшінің бар екенін және оның әсерінен құлаған заттардың үдейтінін білген. Бірақ ол зат­тардың құлау уақытын дәл өл­шей алмаған. Өйткені қолындағы құ­­рал­дары жеткіліксіз болған. Тек 1604 жылы Галилео Галилей құлаған нысанның жүріп өткен қашықтығы уақыттың квадратына пропорционал деген теорияны алға тартқан еді. XVII ғасырдың аяғында Исаак Ньютон оны кеңейтіп, нысандардың бір-біріне қа­лай тартылатынын сипаттайтын бүкіл­әлемдік тартылыс заңын ашты.

«Да Винчи қосымша эксперименттер жүргізді ме, әрі қарай тереңірек зерт­теді ме, білмейміз. Бірақ оның бұл мә­селені зерттеуі 1 500 жылдардың өзінде оның ғылыми ойлай алуының қаншалықты дамығанын көрсетеді», дей­ді зерттеудің жетекші авторы Мори Гариб.