Таным • Кеше

Алаш һәм Жапон

Күншығыс елдерінің құлдық бұғауын бұзып, азаттықа ұмтылуындағы қадам­дарын жіті зерделеп, қазақ қоғамының жағдайымен байланыста саралап отырған санаткерлерімізді жатқа тізгін бермеген Жапон мемлекетінің әлемдік дамуға құлаш ұрған саяси-әлеуметтік серпілісі, ұлттық сілкінісі айрықша қызықтырды.

Таным • 18 Қаңтар, 2021

Енді ешкім дауласа алмайды

Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаевтың жыл басында жариялаған мемлекетіміз үшін аса маңызды мақаласы біздің көкейімізде жүрген көп түйткіліміздің орынын толтырғандай болды. Бірнеше тараудан тұратын толымды мақалада Тәуелсіздігіміздің отыз жылдығымен байланысты біраз белесіміз дәйекті баяндалған. Сондай-ақ еліміздің тұтастығына, тарихына күмәнмен қарайтын кейбір сыңаржақ пікірлерге де сауатты жауап қайтарылған.

Таным • 14 Қаңтар, 2021

Дүниетаным айнасы

Хакім Абай мұрасының басым бағыттары: ұлт мұраты мен елдік мүддеге келіп сая­ды. Ол, әсіресе, поэтикалық өнері мен «Қарасөздер» мұрасынан кең көлемде көрініс береді. Хакім Абай бастапқы тұстан-ақ «...өз сөзім – өзімдікі» дегенді анық айтып, келесі кезекте мақсат-мұраттарын айқындап, осы бағыттағы ұстаным-көзқарастарына мықтап табан тірейді. Көрген-білгенін ақыл көрігінде қорытып, таразыға салады. Жан-жүрек үнін айқын, көңіл толқынын ашық, дүниетаным айнасын кең түсіреді. Анығында, өмірін, уақытын босқа өткізу, еңбегін-кәсібін бағаламау, білім-ғылым, дәстүр, дін, тарих пен таным, тәлім-тәрбие ісіне мән бермеу, т.с.с. ақиқатын айтып, маңызын ашады. Қысқа ғұмырдың алдамшы, өткіншілігін тамыршыдай тап басады. Баянсыз, тұрлаусыз сиқына бас шайқап, іштен тынады. Мұның өзі «Жақсы болсаң, жарықты кім көрмейді» деген өмір философия­сынан алынған толғам-толғаныстарымен табиғи үндесіп, сабақтасып-ақ тұр.

Таным • 14 Қаңтар, 2021

Хасантудағы қырғын (өлі анадан тірі туған бала)

Өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдары еді. Бір топ адам облыс орталығындағы «Өскемен» қонақ-үйіне келіп түстік. Мақсатымыз –халықаралық көші-қон шаруасына байланысты ұйымдастыру жұмыстарына көмектесу. Арада екі-үш күн өткен соң, біз жатқан қонақүй кәдімгідей дүрлігіп қалды. Себебін сұрасақ, «Түркиядан құрметті қонақ келіпті» дейді. Сөйтсек, жұртты дүрліктіріп жүрген Халифа Алтай атамыз екен. Ол кезде түркиялық қазақ тұрмақ жергілікті елді бір-бірінен айыра алмайтын өскемендік орыстарға сын да жоқ.

Таным • 13 Қаңтар, 2021

Заманының заңғар заңгері

«Ең алыс нәрсе – өткен күн, оны ешкім қайтармас, Ең жа­қын нәрсе – келер, күн ол келмей қоймас» деген тәмсіл­дің растығына көзімізді тағы бір жеткізгендей, отан­дық заң ғылымның атасы, Қазақстан Республикасының Мемле­кеттік, Президенттің бейбітшілік және рухани келісім сый­лық­тарының иегері С.Зимановтың бұл фәнидің есігін ашқа­нына биыл ақпан айын­да жүз жыл толады.

Таным • 12 Қаңтар, 2021

«Ұлы Гэтсбидің» құпиясы ашыла ма?

АҚШ-та америкалық жазушы Майкл Фаррис Смиттің «Ұлы Гэтсби» (авторы Фрэнсис Скотт Фицджеральд) шығармасына кіріспе (приквел) ретінде жазған «Ник» романы жарияланды. Кітап 25 ақпаннан бастап Ұлыбританияда сатылымға шықпақ.

Таным • 12 Қаңтар, 2021

Күйші Дәулеткерей туралы жаңа деректер

Дәулеткерей – Бөкей ханның інісі Шығай сұлтанның кенже ұлы. 1815 жылы Бөкей хан дүние салған кезде тақ мұрагері Жәңгір жас қалады. Сондықтан Ішкі Қазақ ордасын басқаруға Шығай сұлтан тағайындалған. 1823 жылы Жәңгір хан сайланып, 1824 жылы Шығай сұлтан биліктен босатылады. 1820 жылдары Теңіз жағалауында (Орынбор губернаторы салуға рұқсат бермесе де) өзі салдырған ағаш үйіне көшкенімен, рахат өмір сүру бұйырмаған екен. 1925 жылдың көктемінде Орынбор генерал губернаторы Эссен графиня Безбородконың жеріне салынған деп, Жәңгірге Шығайды көшір деген бұйрық береді. Сол кездері қызылқұрт руының басшылығына тағайындалған Шығайдың ұлы Өтебәлі әкесінің қарттығы мен денсаулығын себеп қылып кешіктірсе де, күздің қара суық күнінде амалсыздан киіз үйге көшеді. Оның үстіне қалың жұтта малы қырылған бұл отбасына мына жағдай тіптен ауыр тиіп, Шығай сұлтан сол жылдың 14 қарашасында дүниеден өтеді.

Таным • 12 Қаңтар, 2021

Қаратөбеде қайта жаңғырған тарих

Өткен ғасыр басында қазақты ел болдырудың қамына кіріскен алашшыл азаматтар қол­да­рынан келген істің бәрін атқарды. Айталық, 1917 жылдың аяғында Орынборда өткен жал­пы­қазақ сиезінен кейін Алашорда үкіметі негізгі іс-қимыл атқару орталығы ретінде Семейді таңдаса, күнбатыс алашордашылар 1918 жылдың ақпан айында Жымпиты уезіне қарасты Қаратөбе кентінде кезекті жиын ашып, батыс өңірде атқарылуы тиіс істерді талқылады. Бұл жиын тарихқа «Қаратөбе сиезі» деген атпен қатталды.

Таным • 12 Қаңтар, 2021

Пабло полотносынан қарасақ...

«Шар үстіндегі қыз» – әлемге әйгілі кескіндемеші Пикассоның ең танымал картиналарының бірі. Суретші өзінің осынау шедеврін 1905 жылы жазғанын білеміз. Ерекше айта кететін жайт, «Шар үстіндегі қыз» Пабло шығармашылығындағы жаңа кезеңді белгілейді. Оны зерттеушілер суретші зертханасындағы «қызғылт кезеңнің» өнімі деп атапты. Шынымен де атақты кескіндемешінің бізге белгілі басқа еңбектерінен мұндай ашық және анық контексті бірден аңғару қиын.