Таңдай тұнық ел

Аңызда Корея атауы «таңдай тұнық ел» деген мағына береді. Айтса айтқандай-ақ екен. Экологиясы таза. Табиғаты көркем. Аумағы біздің бір облыс көлеміндей болса да, 51 миллионға жуық халық тұрады. Бірақ тауға, орманға, өзен-көлге бай өлке. Біздің бұл жолғы сапарымызға Кореяның Туризмді дамыту жөніндегі мекемесі демеуші болды. Бұл ұйымның Алматыдағы фи­лиалын Ким Суджин басқарады. Оның айтуынша, аталған мекеме Оңтүстік Кореяның Туризм, спорт және мәдениет министрлігінің қолдауымен жұмыс істейді. Қазір бұл ұйымның шет мемлекеттерде 33 кеңсесі бар, соның бірі Алматыда орналасқан. Іссапар мақсаты – Кореяға баратын туристер санын мектеп оқушыларына арналған бағдарлама­лар арқылы көбейту. Қысқасы, демалыста оқушыларға Оңтүстік Кореяның жоғары оқу орындарын танысты­рып, сол жақта білім алуға шақырады. Сапарластарымыздың дені – еліміздегі «Riviera International», «School Astana», «Garden School», «Quantum Stem School», «BINOM», «Spectrum International School», «Shoqan school» секілді Астана мен Алматыдағы бірнеше жекеменшік білім беру ұйымының өкілдері. Бәрі де білім саласының кәсіби мамандары. Шетінен ағылшынша ағып тұр. Шет жұртқа шыққанда ағылшынша білмесеңіз, тұсаулы аттай кібіртіктеп қалады екенсіз.

Обалы нешік, аталған туризм ұйымы аяғымызды жерге тигіз­беді. Қазақша айтқанда, құдадай күтті. Алматыдан түнгі 00.15-те ұшсақ та, Сеулге келгенде күн төбемізді тесердей шақырайып тұрды. Оңтүстік Кореяның халықаралық әуежайы ат шаптырым екен. Бірақ қызмет көрсетуі өте жылдам. Көп аялдаған жоқпыз. Ел астанасы – Сеул әлемдегі үлкен мегаполистің бірі. Қалада ескі мен жаңа стиль ұнамды үйлесім тапқан. Бірақ сапырылысқан көлікті байқамадық. Әр көлік өз жолымен жүйткіп барады. Бір-бірімен иін тірескен адамдар да жоқ. Көшеде көлденең жатқан кесе шөп кездеспейді. Бәрі де мұнтаздай таза. Айнадай жарқырап тұр. Жергілікті халық тазалық пен ұқыптылыққа айрықша мән береді. Тәртіпке мойынсұнған ел екені көзге бірден көрінді.

Кореяда сегіз күн болдық. Осы ара­лықта жергілікті жұрттың тарихымен, мәде­ниетімен, салт-дәстүрімен, таби­ға­тымен жақын танысуға мүмкіндік туды. Олар да өздерінің бар жақсысын көрсетуге тырысты. Халқы өте мәдениетті. Сыпайы. Қонақжай. Көргеннен басын иіп, сәлемдеседі. Қауіпсіздік мәселесіне алаңдамайсыз. Ұрлық-қарлық деген жоқ. Байқағанымыз, бұл елде логистика керемет дамыған. Бір ғана мысал. Бізді әрі-бері алып жүрген автобустар бір минут кешіккен емес. Дәл уақытымен жүреді. Жолдары тегіс. Автобуста өзіңізді қайықта келе жатқандай сезінесіз. Өзен-көлдердің үстінен салынған ғажайып көпірлерді көріп, қызыға қарадық. Сеулді бірнеше көпір орап жатыр. Соған қарап, көлік жолы керемет дамыған деп ой түйдік. Елді мекендердің арасы бір-бірімен жалғасып жатқандықтан қайсы қала, қайсы ауыл екенін аң­ғармайсыз. Негізі, Корея тау­лы өлке болғанына қарамастан 40-50 қабатты үйлер көп. Мәселен, Сеул­дің орталығындағы ең биік «Lotte World Tower» ғимаратының 123-қаба­тына көтерілгенде қала көз алды­мыз­да алақандағыдай көрін­ді. Сонда олар­дың жердің әрбір шаршы метрін қалай бағалайтынын байқадық. Са­пар барысында Оңтүстік Корея мен Сол­түстік Корея шекарасындағы де­ми­­литаризацияланған аймаққа да жо­лы­­мыз түсті. Бұл аймақ Сеулден небәрі 40 шақырым жерде орналасқан. Оған кірудің өз ережесі бар. Тәртіп қатал. Бірақ табиғаты керемет. Турис­тер­ге арнайы орын жасап қойған. Темір сатымен биікке көтеріліп, өзен­­нің арғы бетіндегі Солтүстік Корея­ның шекараға таяу тұрған елді ме­­кендерін дүрбімен көре аласыз. Ел астанасының орталығындағы азат­тық күрескерлеріне арналған ме­мо­р­иалдық кешенге де ат басын тіре­дік. Қолөнер шеберлерінің ше­бер­­лік сағатына қатысып, жас­тар­дың заманауи ойын-сауық орта­лы­ғын тамашаладық. Сондай-ақ Сувон қала­сындағы әйгілі «Samsung» ком­па­ния­сының инновациялық му­зейіне ба­рып, әлемдік брендке ай­нал­ған ком­па­нияның бай тарихымен та­ныс­тық.

Айтпақшы, корейлердің ұлт­тық­ тағам­дарының өзі – бөлек әңгі­ме. Олар түрлі көкөніс, жеміс-жидек және теңіз өнімдерін көп тұ­ты­нады. Тағам­дарының дені ащы. Бай­қа­ма­са­ңыз, тіліңді қуырады. Ет пен шайды жақсы көретін бізге алғашында оған үйрену қиынға соқты. Нанды аз жей­ді. Негізгі асы – күріш. Нанды да күріш­тен пісіреді. Сосын шай орнына суды көп ішеді. Бізге олар дәстүрлі пибимпаб тағамын қалай әзірлеуді үйретті.

Жалпы, жергілікті халық салт-дәс­тү­ріне мығым. Бәрі ана тілінде сөйлейді. Тұрғындар үй жануарларын қатты жақсы көреді екен. Әсіресе қанден иттерді бала секілді әлпештеп арбаға салып, сүйретіп жүреді. Қысқасы, Оңтүстік Кореядан алған әсеріміз ұшан-теңіз. Сонда бұл елдің даму құпиясына негіз болған «уақыт, тәртіп, тазалық» деген ойға тірелдік. Халық осы үш қағиданы берік ұстанатын секілді. Дегенмен сапарымыздың басты мақсаты – осындағы жоғары оқу орындарымен танысу. Енді соған көшейік.

Ғаламмадин Асқар KAIST-тің 4-курс студенті 

Бізге алғашында Гулия есімді қазақ келіншек аудармашы болды. Өзбекстанда туған. Біраз жылдан бері осында тұрады. Корей тілінде жетік сөйлейді. Сол бізге осындағы білім жүйесі туралы аз-маз мағлұмат берді. Оның айтуынша, Кореяда балаларды балабақшаға 1 жас­тан қабылдаса, мектепке 7 жастан барады екен.

«Бізде оқушылар бес күн оқиды. Сенбі күні қосымшаға барады. Сабақ корей тілінде өтеді. Бастауыш сынып оқушылары түске дейін оқиды. Олардың сабағы таңғы 9.00-да басталады. Мемлекеттік білім ұйымдарында балаларға түскі ас тегін беріледі. Мұғалімдер оқушыларға үйге көп тапсырма бермейді. Сондай-ақ бізде оқушылардың демалысын мектеп белгілейді. Үш ай каникул деген жоқ. Мәселен, жазғы ылғал мен қыстағы суық күндері оқушылар екі апта немесе 20 күн демалады. Мысалы, менің қызым жоғары сыныпта оқиды. Қыс мезгілінде 20 күн демалды. Сабағы осы наурызда басталды. Сондай-ақ мұнда жоғары оқу орнына түсуге жас шектеуі жоқ. Қазір менің жасым елуде. Биыл бір университетке түсуді жос­парлап отырмын», деді ол.

Мұнда әрбір жоғары оқу орны – жеке қалашық. Оған сапар барысында бес университетті аралап көр­ге­німізде көзіміз жетті. Оқу ғима­рат­тары соңғы үлгідегі заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталған. Кітап­ханалары оқулықтарға бай. Про­фес­сор-оқытушылар құрамының сапасы өте жоғары. Студенттерге барлық жағдай жасалған. Қазір мұнда соңғы деректерге сәйкес 500-ге жуық еліміздің жас­тары білім алып жатыр. Солардың бірқатары – Тэджон қаласындағы Korea Advanced Institute of Science & Technology (KAIST) оқиды. Бұл жоғары оқу орны 1971 жылы ашылған. Содан бері Кореяның жоғары технология­лар саласындағы әлемдік көшбасшыға айналуына зор үлес қосқан. Оның академиялық құрылымында халықаралық ғалым­дар тобы жұмыс істейді. Қазір KAIST Оңтүстік Кореяның ең беделді және инновациялық оқу орны саналады. Университетте негізінен инженерия және технология саласына басымдық берілген. Әлемдік білім беру аренасында жоғары беделге ие, оны халықаралық рейтингтер растайды. Айталық, бүгінде бұл оқу орны дүниежүзіндегі үздік 40 университеттің қатарына кіреді. KAIST-тің 4 кампусы бар. Бастысы, Тэджондағы оқу орнының ғылыми қалашығындағы кампус. Ғылыми жобалар мен дәрістердің дені осында өтеді. Сонымен бірге мұнда іргелі ғылыми зерттеу орталықтары орна­лас­қан. Біз KAIST-ке келгенде «құлпынай кезеңі» деген іс-шара өтіп жатты. Сту­дент­тердің бәрі университет алаңында құлпы­най жеп отыр-ды. Себебі осы кезде құлпынай пісіп, бағасы арзандайды. Біз автобус­тан түскенімізде қасымызға басына қазақы тақия киген бір бозбала жүгіріп келіп, амандасты. Жүзінен елді сағынғаны байқалады. Есімі – Ғаламмадин Асқар. Осындағы IT мамандығының 4-курсында оқиды. Ақтаудағы Назарбаев зияткерлік мектебін бітірген.

«Осы университетке 2020 жылы грантқа түстім. Амандық болса, биыл бітіремін. Әрине, оқу оңай емес. Сабақ ағылшын тілінде өтеді. Үйге көп тапсырма аламыз. Көбінесе кітапханада боламын. Бізге дәріс оқитын профессорлар өте мықты. Мұнда ғылыми зерттеулер жүргізуге мүмкіндік мол. Оңтүстік Кореяда қауіпсіздік деңгейі өте жоғары. Бұл жағынан әлемдегі бірегей елдің бірі деп айтуға болады. Оқу орнында бізге жергілікті студенттермен бірдей жағдай жасалған. Жатақханамыз үй секілді. Бір бөлмеде екі бала тұрамыз. KAIST-те Қазақстаннан 50-ге тарта студент оқиды. Бәріміз бір-бірімізбен жақын араласамыз. Өткен жолы 8 наурызда жиналып, қыздарды құттықтадық. Енді нау­рыз мерекесін атап өтеміз. Өзім оқуымды аяқтағаннан кейін осында бір-екі жыл жұмыс істеп, тәжірибе жинасам деймін», деді ол.

KAIST кампусы өте үлкен. Мұнда студенттерге қолайлы барлық жағдай бар. Кітапхана дейсіз бе, спортзал дейсіз бе, мәдени іс-шара өтетін алаң дейсіз бе – бәрі де қолжетімді. Студенттер сабақтан кешікпеу үшін кампус ішінде велосипедпен жүреді. Сондай-ақ оларға осында қосымша жұмыс істеп, табыс табуға да болады. Ғ.Асқар профессорға көмекші болып істеп, біздің теңгемізбен 100 мың көлемінде айлық алатынын айтты. Көктемгі каникулда аталған туризм мекемесінің ұйымдастыруымен аймақтардағы Назарбаев зияткерлік мектептерінің оқушылары да Кореяға келіпті. Солармен осы оқу орнында басы­мыз қосылды. KAIST мамандары бізге университетті жан-жақты таныстырды. Осында оқитын отандық студенттермен кездесіп, олардың әңгімелерін тыңдадық. Реті келгенде, Өскемендегі Назарбаев зияткерлік мектебінің кәсіби кеңес беру бағдаршысы Төлеген Мұратұлын сөзге тарттық. «Біздің мектептен Кореяның жоғары оқу орындарымен танысуға 9-11 сыныпта оқитын 10 оқушы келді. Бұл елдің білім деңгейі жоғары екені белгілі. Бірақ мұнда түсуге конкурс үлкен. Грант­қа қол жеткізу қиын. Ақылы оқудың шы­ғыны көп. Бір топтан 1 немесе 2 оқушы түссе соны жетістік деп санаймын. Осында 2021 жылы түскен бір түлегіміз оқиды. Біздің Кореямен байланысымыз бар. Күзгі демалыста да оқушылар келген еді. Енді екінші топты алып келіп отырмыз. Осында оқуға балалардың қызығушылығы жақсы», деді ол сыпайы күлімсіреп. 

Одан кейін «Ulsan National Institute of Science & Techno­logy»-ға (UNIST) бардық. Бұл оқу орны 2009 жылы ашылған. Ульсан – әлемге әйгілі автомобиль, кеме жасау және мұнай-химия өнеркәсібі дамыған қала. Сондықтан университет технология­лар саласында үлкен әлеуетке ие. Оқу орнының ашылғанына көп жыл болмаса да, қазірдің өзінде әлемдік рейтингтер бойынша оң нәтижеге қол жеткізген. Мұнда да оқу ағылшын тілінде өтеді. Шамамен 3000 студент білім алады. Университет кампусы шағын таулардың ортасында орналасқан. Қаладан біраз жер. Ульсанға бару үшін бір жарым сағат уақыт кетеді екен. Бірақ профессорлар мен студенттерге барлық жағдай жасалған. Бәрі де қолжетімді. Табиғаты тамаша. Жоғары оқу орнында 70-80-ге жуық қазақ жастары оқиды. Соның бірі – Хадиша Сәлемова. Көкшетаудағы Назарбаев зияткерлік мектебін бітірген.

«Қазір 1-курстың 2-семестрінде оқимын. Біздің университет KAIST секілді оқу орнымен салыстырғанда шағындау. Олардан бір ерекшелігі – мұнда 1-курс­та ешқандай бағытты таң­да­майсыз. Оны 2-курстан таңдаймыз. Бірақ мен екінші семестрден бастап, биомединженерияны таңдадым. Біздің елімізде осы бағыт енді дамып келе жатыр. Соған өз үлесімді қосқым келеді. Мұнда биомединженерия – өте үлкен бағыттың бірі. Осы сала бойынша тәжірибе жасайтын үлкен зертханалар бар», деді Хадиша.

Кореяның жоғары оқу орындары қазақ жастарына жаңа мүмкіндіктерге жол ашып берген. Оны студенттердің өздері де айтты. Бұл елде біліміңді, ой-өрісіңді, қабілетіңді, талантыңды да­мытуға мүм­кін­дік мол. Алайда жо­ға­ры оқу орындарында сабақ ағыл­­­шын тілінде өткенімен корей тілін білу маңызды. Сондықтан осы тілді де толық меңгергендер бар. Олар түрлі танымдық семинарға қатысып, жетекші про­фессорлар­мен еркін сөйлесе алады. Бір жа­ғы­нан, Кореядағы бакалавриаттан кейін АҚШ-та магистратураға түсу әлдеқайда жеңіл. Сондай-ақ бе­делді жұмысқа да орналаса аласыз. UNIST магистратурасында оқитын Қа­сым­жомарт Айтбек Кореяның қоғам ре­тінде жақсы дамығанын тілге тиек етті.

«Осы оқу орнына 2022 жылы түс­тім. Қазір электрлік инженер бағы­тын­­­­да оқып жатырмын. Бұған дейін На­­зар­­­баев университетінде білім алдым. Ма­гистратурада оқу қиын деп айта алмаймын. Көбі­несе зертханада жұ­мыс істеймін. Бұған про­фессорлар түсі­ніс­тікпен қарайды. Бұл жақта корей тілін білген дұрыс. Сондықтан осы тілді үй­ре­ніп жатырмын. Болашақта елге орала­мын деген мақсатым бар. Бірақ оған дейін мық­ты маман болып қа­лыптасуым керек. Біз­дің елімізде де про­б­лема жетеді. Қазір әлемде жасанды интел­лект трендке айналып келеді. Біздің елі­мізде бұл сала банк жүйесінде жақсы дамыған. Бірақ оны дамыту үшін көп қаржы, білікті мамандар қажет. Бұл – өзекті мәселе. Кореяда уақытты қатты бағалайды. Бәрі де сонымен есептеледі. Бір затқа тапсырыс берсе, уақытында жеткізіп береді. Ұшақтар, пойыздар, автобустар кешігіп көрген емес. Олар бір-екі минут кешіксе, халық талап етеді. Заң жұмыс істейді», деп өз ойы­мен бөлісті.

Жасанды интеллект демекші, оның осы елде айтарлықтай дамығанын байқадық. Бір ғана мысал. Сауда орталығына бар­ған­да кофені бізге робот дайындап берді. Оның қасында ешқандай адам жоқ. 

Бізбен сапарлас болған еліміздегі «Kangnam Education» білім беру орталығының негізін қалаушы, директоры Ақерке Бағдатқызының айтуынша, Оңтүстік Кореяның жоғары оқу орындарындағы білім сапасы әлемдегі ең озық университеттермен бәсекелесе алады. Мұндағы тағы бір ерекшелік – шетелдік студенттерге өте көп грант және жеңілдік беріледі. Бұған біздің «Pusan National University», «Seoul National University», «Yonsei University» барып аралағанда көзіміз жетті. Бұл елде білім бәсекесі өте қатал. Ал басты бәсекелес – корейлердің өздері. Олар жас кезінен білімге көңіл бөледі. Балаларын бос уақытында қосымша сабақтарға береді. Мысалы, Сеул ұлттық университетінің аумағы 4000 шаршы метрден асады. Бұл әлемдегі ең инновациялық 30 оқу орнының қатарына кіреді. Оқу орны 1946 жылы ­22 тамызда Сеулдегі 10-нан аса кішігірім оқу орындарының бірігуімен құрылған. Мұнда 30 мыңға жуық студент білім алады. Олардың үш мыңнан астамы – шетелдіктер.

«Қазақ ұлттық университетінің 3-кур­сын­да «тәжірибе алмасу» (exchange prog­ram) арқылы Кангнам университетінде (Kang­nam University) оқыдым. Маған өте ұна­ғаны – оқытушылардың студент­пен қарым-қатынасы, сабақ өту үдерісі. Соны­­мен қоса университет студенттерге өте қызықты іс-шаралар өткізіп, оның ара­сында арнайы шетелдік жастарға Корея­ның мәдениетімен, тарихымен та­ныс­­­тыратын тегін туристік бағ­дарлама ұйым­дастырады. Сондай-ақ үздік оқы­ған­дарға берілетін жеңілдіктер, ақшалай сый­а­қы­лар, бұның барлығы кез келген сту­ден­т­ті ынталандырады», деді А.Бағ­дат­қызы.

Ақерке соңғы жылдары Оңтүстік Корея­­­ның жоғары оқу орындарына түсу­ге елі­мізде қызығушылық танытқан талап­­керлер саны көбейгенін айтты. Оның бас­ты себебі – Кореяның ең қауіпсіз мем­лекет екені ғана емес, мұнда сапалы білім алу мүмкіндігі жоғары. Сон­дай-ақ басқа мемлекеттердегі жоғары оқу орындарымен салыстырғанда осы елдегі университеттердің оқу ақысы да қолжетімді.

«Арнайы конкурстар жоқ. Бірақ мек­тептегі 9-10-11 сынып бағаларына мән бе­ріледі. ҰБТ қажет емес. Соны­мен бірге міндетті түрде корей немесе ағыл­шын тілдерінен сертификат бо­луы керек (IELTS/TOEFL/TOPIK). Алайда оқушы 11-сыныпты бітіргенде ат­­тестат бағалары жақсы болып, бірақ тіл біл­месе, алдымен университеттің тіл­дік­ курс бағдарламасына түсуіне болады. Грант алу үшін қосымша олимпиада дип­­ломы, халықаралық сертификат­ бол­са мүм­кіндік жоғарылайды», деді ол.

Бір сөзбен айтқанда, Оңтүстік Кореяға барған сапарымызға көңіліміз толды. Әсіресе білім жүйесіндегі жаңа­шыл бағдарламалар, игілікті істер бәрімізге көп ой салды. Енді осын­да оқып жатқан қазақ жастары оқу­ларын тәмамдағаннан кейін елге ора­лып, осында алған білімі мен тәжірибелерін ел дамуына жұмсаса дейміз. Солай болады деп сенеміз. Айтпақшы, сапар аясында Корея­ның атақты «Hyundai» автомобиль зауытына да жолымыз түсті. Жә, оны келесі мақаламызда сөз етейік.