Халал өнімдерге талап күшті

Бүгіндері халал өнім­дер­ге деген сұраныс әлем­нің мұсылман емес тұр­ғындары арасында да арта түс­кенін байқауға болады. Өйткені қазір дүкен сөре­ле­­рінде құрамында шошқа еті, жануарлардың қаны мен ГМО бар өнімдер қаптап кеткен. Жалпы, халал белгісі бар өнімдерде канцерогенді, түрлі зиянды консерванттар мен тағамдық қоспаларға тыйым са­лынған. Күнделікті өмірде пайдаланатын тағамдары мен тұтынатын заттарына жіті көңіл бөлетін сатып алушылар сапа­ның бірінші кезекте тұруын талап етеді. Сондықтан халал белгісі сапа мен қауіпсіздіктің синониміне айналған деуге болады.

Дүниежүзінде халал азық-түлік нарығы бүгінде 1,5 млрд доллардан 2,2 млрд дол­ларға дейін бағаланады. Сарап­шы­лар­дың зерттеуі бойынша, бұл көрсеткіш 2028 жылы 4,1 млрд долларға дейін ұлғаяды деп күтіледі. Сонымен қатар әлем­де­гі мұсылман халқының өсу факторына сәйкес, 2025 жылға қарай аталған өнімнің үлесі өндірілетін барлық өнімнің кем дегенде 20%-ын құрауы мүмкін.

Елімізде осы өнім түрін өндіретін 4 мыңнан астам кәсіпорын бар. Адам азғасына қауіпсіз, тексерістен өткен, сертификаты бар өнімге деген сұра­­ныстың артуы отандық халал өнімдердің экспорттық мүм­кіндігін ұлғайтып отыр. Бізде бұл өнімді дамытуға мем­ле­кеттік деңгейде 18 ұлттық стандарт, ТМД елдері үшін мемлекетаралық стандарттың 11 жобасы әзірленген. Онда мал сою, опа-далап, туризм, қызмет көрсету, сертификаттау жөніндегі органдардың жұмыстарына байланысты талаптарды қамтыған. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы жа­нындағы «Халал даму» орта­лығы, «ҚазСтандарт» респуб­ликалық кәсіпорны, «Қазақ­стан халал индустриясы» қауым­дас­тығы мен «Halal Quality Center» ЖШС халал серти­фикатын берумен айналысады. Былтыр бірінші жарты­жыл­дықта халал ет және ет өнімдері 83 млн долларға, ал жан­уарлар мен өсімдіктерден алынатын дайын азық-түлік тауарлары 2,7 млрд доллар шамасында экспортқа шығарылған. Бұл көрсеткіш биыл 122 млн долларға немесе шамамен 5 пайызға өскен. Тех­никалық реттеу және метрология комитетінің мәліметтеріне қара­ғанда, еліміздің тамақ өнім­деріне бірыңғай техникалық регламент бойынша 100-ден астам аккредиттелген зертхана жұмыс істейді. Оның 37-сі компоненттердің, соның ішінде шошқа етінің ДНҚ-сын анықтайды. Сертификаттау ерікті негізде жүргізілетініне қарамастан, аталған ұйымдар соңғы 10 жыл ішінде шұжық, ұн, кондитерлік өнім, сусын, жартылай фабрикат, сүт және бал өндіретін отандық кәсіп­орын­дарға 1 300-ден астам сертификат берген. Сарапшылардың бағалауынша, бүгінде ет өнім­де­рінің 70-75%-ы және тауарлар мен қызметтер негізгі нары­ғының 65%-ы өздерін халал ре­тінде көрсетеді.

Біздің халал өнімдер Еуро­одақ, АҚШ пен Қытай елде­рі арасында жоғары сұра­ныс­қа ие. Сонымен бірге Түркия, Иран, Ресей, Орталық Азия елдеріне экспорттау белсенді жалғасып келеді. Алайда тұты­ну­шылар арасында халал өнімі­не күмәнмен қараушылар да жеткілікті. Серти­фикатты оңды-солды таратушы ком­па­ния­­лардың да, халал белгісін өзді­гінен өнімдерге жабыстыра беретін өндірушілердің де бар екенін жоққа шығаруға болмайды. Денсаулық сақтау ми­нистрлігінің ресми мәлі­ме­­тін­ше, 2015 жылдан 2022 жыл аралығында іріктелген 1 406 өнімнің 3-4%-ынан шошқа етінің компоненттері табылған. Сондықтан сарапшылар жалған халал заттарға ұрынып қалмау үшін өнімге мұқият мән беруге, тек халал өнімдерін сататын маман­дандырылған дүкендерге баруға кеңес береді.