Тарихтағы Сақ патшасы Томиристі қазақ Тұмарқыз деп те, Темір қыз деп те атайды. Ол – сақтарға соғыс ашқан парсының Кир патшасын жеңіп, елін қорғап қалған батырлығымен әйгілі билеуші қыз.
Әрине, Томирис – қаһарлы патша, ержүрек ел билеуші болғанымен, ең алдымен ол да нәзік әйел, сұлулыққа сұқтанған бойжеткен болғаны анық. Суретші Табиғат Қожанбаев көрермен назарын осы ақиқатқа аударғысы келген. «Томиристің тұмары» деп аталатын композицияда Тұмарқыздың ұзатылар алдындағы жеке әшекейлері – алқасы, өңіржиегі, бірнеше тұмарқабы және қос сырғасы бейнеленген.
Қазақ ғұрпында ұзатылар қыз жасауын, әшекейін өзі таңдайды. Сәукелесін өзі тігеді. Яғни қалыңдықтың әшекейінен оның талғамы, мінезі көрініп тұрады. «Томиристің тұмары» атты композицияға қарасақ, бұл әшекейдің иесі – сұлулыққа құмар болғанымен, жауынгер мінезді, әсіресе күмістүсті, үшбұрышты және төртбұрышты қарапайым геометриялық денелерден құрылған жиынтықты жақын көретін жан екенін байқаймыз. Бұл топтама – қыз жасауы, қалыңдық әшекейі дегеннің өзінде жауынгерлік, әскери сипатын көрсетіп тұр. Соның ішінде қазақ қызын тіл-көзден, қауіп-қатерден қорғайтын тұмарға ерекше мән берілген. Композицияда бір емес, үш тұмардың орын тапқаны осының дәлелі. Шын мәнінде Томирис сияқты жауынгер қызға, қолынан қылышы, аузынан ұраны түспеген батыр билеушіге қымбат, бағалы, қызыл-жасыл, нәзік бұйым емес, дәл осындай – сауыттай суық әрі айбарлы әшекей жарасып-ақ тұр. Томиристің таңдауы дәл осындай болғаны көрген жанды сендіреді.
Бұл жұмыстың авторы, Суретшілер одағының мүшесі Табиғат Қожанбаев – көпқырлы, ерекше талантты шебер. Ол өз жұмыстарында тас, металл, ағаш, тері, т.б. секілді сан түрлі материалды пайдалана береді. Әдетте біріне бірі «үш қайнаса сорпасы қосылмайтын» осындай стильдер Табиғаттың шығармашылығында мидай араласып, әдемі үйлесім тауып жатады. Бұл жолы да солай болған: табиғи тастар мен металл араласқан композицияда темір шеңбердің ортасына керілген тері жарғақ көз тартады. Бажайлап қарасаңыз, тері жарғақтан Тұмарқыз – Томирис ханшайымның жүзін көресіз. Әлдеқашан әлемдік тұлғаға айналған ол ғасырлар бұлтының арасынан келіп, әлдебір ғарыш кемесінің иллюминаторынан бізге – бүгінгі ұрпағына көз салып тұрғандай. Өнердегі космо-этностиль дегеніміз осы.
Айтпақшы, Табиғат Қожанбаевтың бұл шығармасы жақында Астанада Forte Kulanshi Art Space залында өткен «Қазына аралы» көрмесінде қойылған.
Батыс Қазақстан облысы