ҚАЗАҚ ЕЛІНІҢ АРТЕГІ – «БАЛДӘУРЕН»

Өңірлерден оның бөлімшелерін ашса, өрен жасқа өркенді іс болар еді Жан дүниесі ластанбаған, шын күліп, шын ренжитін, уілінен үміт, кір шалмаған бастау суындай мөлдір жүзінен өз бол­мысың көрініп тұратын, қарақат­тай көзінен ұлттық рух ойнайтын, сен қара табан болып жер бассаң екен деген тілегіңнің тірегі – бала­дан асқан бақыт бар ма? Одан өзге бақыт оның қасында қанша жерден дәлел-дәйек келтірсең де арқан есе алмайды. Атам қазақтың ақыл-ойынан шыққан “Үлкеннің мыңына бергенше, баланың біріне бер жан жылуыңды”, деген аталы сөз тегін айтылмаса керек. Балаға берген сол жан-жылуың – ертеңгі өмір нәрі, жалғастық, басқан ізіңді шаң көміп қалмауына жасаған қадамың. Біз кейде балаға бала деп қарайтынымыз бар. Шын­ды­ғына келсек, бала бәрін біліп, сезіп отырады. Ғалымдардың зерт­теп, зерделеуіне сенсек, ұл мен қыз өзіне қажет тәрбиенің 80 па­йы­зын 7 жасқа дейін бойына сіңі­ре­ді екен. Ол оның өмір бойы есі­нен шықпайтын көрінеді. Содан да болар орыстың халықшыл жазу­шысы Василий Шукшин: “Дүние­дегі ең байқампаз “халық” – ба­лалар”, дейді. Бұл – риясыз айтыл­ған рас сөз. Иә, елдің ертеңі, ұлттың бола­ша­ғы, алдыңғы толқынның ізба­сары – жас ұрпаққа тиянақты білім беріп, тәлімді тәрбие үйреткен ел­дің ертеңі кемел, болашағы бүд­ір­сіз түзу болмақ. Осыны тәуелсіздік алғаннан бері бірінші кезекке шы­ғарып, жас ұрпаққа бар мүмкін­дікті жасап келе жатқан Қазақ елінің Тұңғыш Президенті биылғы халыққа Жолдауында “Үкіметке әкімдер­мен бірлесіп үстіміздегі жылдың бірінші жартысында-ақ балаларды мектеп жасына дейінгі оқытумен және тәрбиемен қамта­масыз етуді арттыруға бағытталған “Балапан” арнайы бағдарламасын әзірлеп, іске асыруға кірісуді тап­сырамын”, деген еді. Осы тап­сыр­ма қазірдің өзінде біраз өңірлерде жүзеге асы­рылып жатыр. Ең бас­ты­сы, жаз айларындағы оқушылар демалы­сын ұйымдастыру барысы жақсы жолға қойылғанына мысал­дар кел­тіруге болады. Соның бір кө­рінісі Қазақ елінің “Артегі” ата­нып отыр­ған “Балдәурен” респуб­ли­калық оқу-сауықтыру орталы­ғын­да жақсы жолға қойылған. Мұнда жыл бойы оқушылар де­малысы ұйымдастырылып оты­ра­ды. Отанымыздың 16 аймағынан бір ауысымда 300 балаға дейін де­малуына мүмкіндік жасалған. Жаз мезгілінде 15 күн, ал сабақ жүріп жатқан уақытта 20 күн оқу мен демалыс қатар жүреді. Бұл оқу-сауықтыру кешені Елбасының тікелей тапсырма­сы­мен, Үкіметтің арнайы қаулысы­мен 2004 жылы құрылған еді. Ор­наласқан жерінің өзі Сарыар­қа­ның інжу-маржаны атанған Бура­байдың бір тамаша өңірі. Үш жа­ғын қалың қарағай көмкеріп жат­са, бір жағы Көкшенің 80 көлінің б­і­ріне иек сүйейді. Кешеннің ғи­ма­раты заман талабына сай жаб­дық­талған. Мұндай балалар де­ма­латын орын ТМД елдердің ішінде, бір замандары КСРО-ның жүзден жүйріктері ғана барып демалатын “Артек” (Қырым, Украина), “Ор­ленок”, “Океан” бүкілресейлік ба­лалар орталығы және “Зубренок” (Беларусь) лагерьлері ғана бар. “Балдәурен” балалар лагері тек оқу-сауықтыру кешені ғана емес, оқу­шыларға қатысты отандық және әлемдік деңгейдегі білім жа­рыстары өтетін орынға айналып отырғанын да айта кеткеніміз жөн. Соның бір дәлелі, таяуда ғана еліміздің абыройын асырып, мәр­тебесін көтеріп, төрткүл дүниедегі мықты мемлекеттердің қатарынан, яғни бесінші орынға қол жеткізген 51-ші Халықаралық математи­ка­лық олимпиаданың сонда өтуі дер едік. Мыңға тарта оқушы, олар­ды бастап келген жетекшілер мен қазылар алқасының сонда 3 күн бойы алаңсыз жұмыс істеуіне жақ­сы жағдайдың жасалуы кешеннің уақыт өлшеміне сай екенін дәйек­теп берді. Жақында осы оқу кешенінде болғанымызда еліміздің барлық өңірлерінен, нақтылай түссек, 11 мен 15 жас аралығындағы оқушы­лардың демалып жатқанына куә болдық. Оларға барлық жағдай жа­салыпты. Бас тәлімгер сана­латын вожатыйлар оқушыларға таңның атысынан күннің баты­сына дейін барлық мүмкіндіктерді ұйымдас­тырып жүргеніне көз жеткіздік. Ой-сананы өсі­ретін әртүрлі бағ­дар­ламалар әзірлеп, отан­шылдық ру­хың­ды оятатын кештер ұйымдас­ты­рып, сапта жүру тәр­ті­бін бойға сіңіріп, денсаулықтың басты кепілі тазалық екенін үйретіп, “Бал­дәу­рен” – балалар арманының аралы дегенге ұйытып келеді екен. – Біздің оқу кешенінде бір жылдың ішінде 5 мыңнан аса ұл мен қыздың жыл бойы демалуына мүмкіндік бар. Тіпті шетелдік оқушылар да келіп жатады. Бұл жастардың бір-бірімен танысуына, достасып кетуіне жол ашады. Жалпы, “Балдәуреннің” әр күні қызықты. Біз соны қатаң қада­ға­лап отырамыз. Фестивальдар мен слеттер өткізумен бірге, табиғатқа саяхат жасау да жан-жақты ой­лас­тырылған. Айталық, слет бағ­­дар­ламалары әр алуан болып келеді. Мәселен, бір жолы отаншылдық рухтағы әндерді айтуға арналса, екінші жолы “Қазақстанның бо­лашағы біздің қолымызда” атты тақырыпқа сай ұйымдастырылады. 15-20 күн ішінде ұжым мү­ше­лері оқушыларға жақсы психо­ло­гиялық жағдайлар жасап, олардың толыққанды адам болып қалып­тасуына мемлекетіміздің жасап отырған қамқорлығына көздерін жеткізе отырып, еліме мен қашан да керекпін деген ұғымды қалып­тастыру басты мақсат екенін ой-санамыздан бір сәт те шығармай­мыз. Әсіресе, балалардың шығар­ма­­шы­лық қабілетін ашу мен да­мыту бой­ынша жасақталған ше­бер­ха­на­ларда жүргізілетін жұмыс­тар ұшан-теңіз. Көп жағдайда ер ба­лаларды отаншылдық рухта тәр­бие­леуге баса назар аударсақ, қыз балалардың өзіне тән нәзіктік пен барлық іске ұйытқы бола алатын қасиетін өрістетуге терең үңілеміз. Оқушылардың өзінің ой-қиялы­нан туындатып жасайтын заттары, жазған шығармалары, салған су­реттері қазір кешеннің мұражайын толықтыра түсуде. Біздің басты мін­детіміз – Отанымыздың бар­лық өңірлерінен келген оқушы­лардың өмір бойы есінде жүретін, мақ­танышпен айтатын “Балдәу­рен” – арман лагері деген ұғымды қа­лып­тастыру, – дейді оқу-сау­ық­тыру орталығының директоры Мұхит­дин Төлепбаев. Жазғы демалыс пен оқу ке­зін­дегі оқушылардың орталықта бо­луының айырмашылығына келер болсақ, сабақ уақытында балалар әрі демалады, әрі оқуларын жал­ғастырады. Яғни, лагерьде дема­лыс кезеңі мен мектеп өмірі бір ар­нада тоғысып жатады. Мектеп­те­гі сабақ беру тәсілі жаңашыл ком­пью­тер­лік және пәндік-модульдік тех­но­логияларға негізделген. Мұнда үйге тапсырма берілмейді, әр бала өз білімін кәсіби біліктілігімен, ұс­таздардың көмегімен жүзеге асыру бірінші кезекке шығарылған. Бұған қажеттің бәрі кешенде жеткілікті. Оқулықтармен қатар, иллюст­ра­тивті-энциклопедиялық жинақ­тар, отандық, орыс және шетелдік әдебиеттердің озық үл­гі­лері, өзге де құндылықтар жинақ­тал­ған кітап­хана жұмысы жақсы жол­ға қойылған. Оқушылар де­малыс ке­зінде медицина кешенін­де, нақ­тылай түссек мини-кли­ни­када ем­делуіне, шынығу процеду­ра­ларын, физиотерапия, оттекті коктейль, тынысалу жаттығу­ларын, емдік денешынықтырулар, тағы басқа алуына болады. Күніне алты рет тамақтанады екен. Сауықтыру орталығына еліміз­дің барлық аймақтарында білім алып жүрген миллиондаған оқу­шылардың арасынан ең үздік оқы­ған, талантты, тәртіпті балалар ғана жіберілетінін айта кеткеніміз жөн. Осы арада төмендегі өз байламымызды естір құлаққа сала кетсек дейміз. Егер Отанымыздың барлық өңірлеріндегі табиғаты әсем, оқушылардың көңілді дема­лысына қолайлы жерлерден “Бал­дәурен” оқу-сауықтыру кешенінің бөлімшелерін ашып, сонда дема­луға келген ұл-қыздың арасынан таңдаулыларын Бурабайға жіберу үрдісін қалыптастырсақ жөн болар еді. Бұл тәуелсіз елдің бас оқу-сау­ықтыру орталығының мәртебесін көтерумен бірге, толқын-толқын оқушылардың “Балдәуренге” ба­рып демалсақ деген ынта-ықыла­сын оятар еді. Келмеске кеткен кеңес дәуірінде Артекке бару әр оқушының арманына айналғаны мәлім. Сондай асқақ арманға жетелейтін отандық балалар лаге­рін қалыптастыруды ойластырсақ ұтылмас едік, ұтар едік. Сүлеймен МӘМЕТ. “ИСКРА” АУЛА КЛУБЫ ҚАШАНДА КӨҢІЛДІ Жазғы демалыс кезінде балдырғандар мен жасөспірімдердің уақыт­тарын тиімді өткізу мақсатында ұйымдастырылған “Искра” аула клубында олар түрлі спорттық ойындар мен сайыстарға қатысып, денсаулықтарын сауықтырумен қатар, білімдерін тереңдетеді. Жанна Жолдасова жетекшілік ететін “Искра” аула клубына ба­лалар мен жасөспірімдер үлкен қызығушылықпен жиналады. Мұнда келетін балалардың жас ерекшеліктері әртүрлі. Дегенмен, олар өздеріне ұнайтын пайдалы әрі тиімді іс табады. Достарымен бірге теннис, дойбы, шахмат ой­нап, ән салып, би билейді. Оқу­шылардың білімі мен ой-өрісін кеңейту мақсатында интеллектуал­дық сайыстармен қатар, ұлттық ойындарды ұйымдастыруға да баса назар аударылған. Қабырғалар мен сөрелерде оқушылардың жеке жұмыстары мен суреттері, әсем өрнектеліп, безендіріліген қолөнер туындылары жинақталған. Қиял­да­рына ерік берген жас суретшілер қағаз бетіне түрлі-түсті бояу ар­қылы қылқаламмен табиғат кө­ріністері мен өз ойларын түсірген. Сондай-ақ, жол үстіне бормен сурет салудан да байқау өткізілген. Жазғы демалысты қызықты өт­кізіп, пайдалы мәліметтермен та­нысқысы келетін оқушылар үшін балалар шығармашылығы үйінде аптаның әр дүйсенбісі күндері түрлі шаралар ұйымдастырылады. – Жуырда аула клубтарының арасында футболдан сайыс өт­кі­зілді. Сондай-ақ іс-шаралар ле­гіндегі “Көңілді отырыс”, “Му­зы­кальный калейдоскоп”, “Көңілді суретші”, “Тайник чудес” және “Стратинейджер” би жарысына балалар үлкен қызығушылықпен қатысты. Ендігі кезекте “Мисс-2010” және “Кольцо веселых го­род­ков”, “Армейские будни”, “Звез­дный небосвод”, “Көңілді старт” спорттық шараларын өткізу көзделіп отыр. Жас ерекшеліктері мен ой-пікірлерінің айырмашы­лық­тарына қарамастан балдыр­ған­дар мен жасөспірімдердің басын тоғыстыратын “Искра” аула клубы жазғы уақытта жаңа достармен танысып, спорттық шараларға қа­тысуға шақырады, – дейді Жанна Жолдасова. Ақбота СЕЙСЕНБАЕВА. Павлодар облысы, Ақсу қаласы.