Ұлтаралық татулықтың алтын діңгегі

Ата-бабаларымыз «бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып» өскелең ұрпаққа бірлікті, жұдырықтай жұмылуды өсиет еткен. Сондықтан қазақтың «Ырыс, қайда барасың? Ынтымаққа барамын», деп даналық айтуы бекер емес. Ал ұлт ұстазы, хакім Абайдың: «Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп», деген нақыл сөзі келешекке қалдырған аманаты іспеттес. Міне, бұл орайда Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың бұрынғы өткен даналар сөзіне тәуелсіздік жылдар белесінде әрдайым жүгініп келе жатқанына куә болып отырмыз. Соның тағы бір нақты айғағы ретінде Елбасының «Нұр Отан» партиясы саяси кеңесінің отырысында «Нұрлы Жол – болашаққа бас­тар жол» атты халыққа арнаған Жолдауын ерекше атап өтуге болады. Еліміз үшін маңызды болып табылатын Жаңа Экономикалық Саясатта кемел келешегімізді айқындайтын басым бағыттармен бірге, тұрақтылықтың негізі – еліміздің әлеуметтік, мәдени-рухани мәселелерін де атап, «Мәңгілік Ел» идеясының қазақстандықтар үшін маңызын толығымен түсіндіріп өтті. Сонымен қатар, биыл Конституцияның 20 жылдығы атап өтілуде.  Бұл шаралар Мемлекет басшысының алысты болжай алатын көрегендігін тағы бір айқын танытқан елеулі қадам болғанын айтқан ләзім. Күллі әлемдегі кез келген егемен мемлекеттің сан ғасырлар белесінде өз маңызы мен құнын жоғалтпай, бабадан балаға асыл мұра болып келе жатқан заңдар жинағы болады. Осындай Ата Заң, яғни еліміздің әлемдік өркениетке қарай қарышты қадам басуының алғышарттарын жасап берген жасампаз құжат егемендіктің елең-алаң шағында қабылданған болатын. Бұл қазақ жерін мекендеген байырғы жұрттың сан ғасырлық арманы болса, демократиялық даму жолын таңдаған жас республиканың басқа елдермен терезесі тең болып, қанатын кеңінен жаюына мүмкіндік береді. Әлемдік дағдарыс сынақтары кезеңінде ел экономикасын тұрақтандырып, алдын алудың барлық шараларын қабылдау қажеттілігі туындады. Иә, мемлекетіміздің қысқа уақыт аралығында өз Конституциясын жазып, қабылдағаны талайларды таңғалдырғаны рас. Десе де, біз құптай қарағандарға да, сынай үңілгендерге де сый ретінде өлшеулі уақыт, табанды талап, шығармашылық іс-әрекеттің арқасында алға қойған мақсатымызға жеттік. Ата Заң – ата-бабалар армандаған азаттықты айқындайтын, тәуелсіз елдікті танытатын, әрі бүгінде дербес мемлекет екендігімізді көрсететін қастерлі құжат. Ата Заң – елдігіміздің тірегі, азаматтың арқасүйер алтын арқауы. Біздің күллі тыныс-тіршілігіміз, өмір салтымыз, қоғамның тамыр бүлкілі – барлығы Ата Заңнан бастау алатындығы рас. Ата Заң – ел азаматының конституциялық құқын танытатын, әр отандасымыз бұлжытпай орындайтын заңдардың алтын темірқазығы. Ата Заң – бабалар аманаты. Ке­ше­гі Қасым ханның «қасқа жолы», Есімханның «ескі жолы», Тәуке ханның «Жеті Жарғысының» жалғасы, заңды мұрагері – Қазақ елінің бүгінгі Конституциясы. Тарихтың терең қойнауына үңілер болсақ, алғашқы қазақ хандығы құрылғанда ата-бабалар дәстүрімен қатар, 1511 жылы 19-баптан тұратын негізгі заң қабылданған. Оған қазақ «Қасым ханның қасқа жолы» деп ат қойып, айдар таққан болатын. Әлі де солай аталады. 1690 жылы Тәуке хан «Жеті Жарғыны» қабылдады. Бұл Заң – жеті әдеттік-құқықтық жүйеден тұратын қоғамдық қатынастарды реттейтін салалардың жиынтығы. «Жеті Жарғыны» жасауға данагөй билер белсене атсалысыпты. Аты аңызға айналған атақты Төле би қайтыс болар алдында үш жүздің игі жақсыларын жинап алып: «Аттың құнын, ердің құнын, әйелдің құнын өз ақылымызша шешкен жөн» деп кеңес берген екен. «Малға салсаң баспайтын, ұрсаң шаппайтын жабы бар да, қусаң жететін, қашсаң құтқаратын желден жүйрік тұлпар бар, екі адамның басы қосылса өсек айтатын әйел бар да, бір елге ана, пана болатын әйел бар. Шешім айтқанда осылардың ара-жігін ашып, екшеп барып, құн кесулеріңді өтінем», деп аманаттапты артта қалып бара жатқан ел ағаларына. Бүкіл халықтың игілігін көздейтін Конституция қоғам мен биліктің тұрақтылығын қамтамасыз етіп қана қоймай, Қазақстанның әлем таныған мемлекетке айналуына оң ықпал етті. Еліміз – зайырлы мемлекет. Айқара ашылған құшағына, кең қолтығына сан тағдырлы көп ұлтты біріктіріп жатыр. «Береке бастауы – бірлік, ел іші – тату тірлік» демекші, ел басына күн туып, ер етігімен су кешкен қиын-қыстау замандарда киіз туырлықты қазақ ұлтын ұлт ретінде сақтап қалған бірлігі мен ынтымағы десек, артық айтқанымыз емес. Достық пен ынтымақ бар жерде береке мен ырыс болары айдан анық. «Бірлік бар жерде – тірлік бар» дейді біздің халық. Дана жұрт мұны тегіннен-тегін айтпайды. Ауызбірлік пен түсіністік, қарапайым сыйластық үстемдік құрған жерлерге қашанда нәтижелі істердің үйір болатыны белгілі. Біздің елімізде қалыптасқан ұлттар тұтастығы мен халықтар достығының арқасында бүгінде мемлекетіміз өркендеп, ілгері басып келеді. Қазақстанның көп ұлтты халқының татулығы, ынтымақтастығы, бейбітшілігі – біздің еліміздің ең басты байлығы. Оны көздің қарашығындай сақтауға тырысуымыз керек. Біздің мемлекетіміздің бас­ты жетістігі – еліміздің халықтарының ұлтаралық және конфессияаралық келісімі, өзара түсіністігі мен сыйластығы болып табылады. Статистикалық деректер бойынша елде 140 этнос пен 46 діни қауымдастық бар екендігі белгілі. Осылардың арасында ешқандай да келіспеушілік, дүрдараздық жоқ. Олар Қазақстанды ортақ Отаны санайды. Елімізде ынты­мақ пен бірліктің қаймағы бұ­зыл­май сақталуында бірегей қоғамдық институт – Қазақстан халқы Ассамблеясының алатын орны ерекше. Қазақстан халқы Ассамблеясы халқымыз­дың адамгершілігі мен толерант­тылығының таңғажайып үлгісі. Мұндай қасиет тұтас ұлттың басына бір күнде орнай салмайтыны бесенеден белгілі. Бұл – халықтың сана-сезімінің, салт-дәстүрінің, рухани байлығының кемелденгенінің айқын нышаны. Осы тұрғыдан алып қарасақ, Қазақстандағы қоғамдық қарым-қатынастардың белгілі бір дәрежеге көтерілгенін анық аңғарамыз. Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылғаннан бері республикадағы ұлтаралық қарым-қатынастар экономикалық және саяси реформалар өткізу барысында жаңаланды. Қоғамда еркін ойлау мен толеранттылық нығайып, этномәдени бірлестіктер табыс­ты даму үстінде. Азаматтардың, әсіресе, жастардың арасында мемлекеттік тілді үйренудің табиғи процесі жүріп жатыр. Қазақстанның тілдік байлығы жалпықазақстандық мәдениетті байытып, көп ұлтты Қазақстанның бірлігін нығайтатын фактор болып табылады. Мемлекеттің қолдауымен 11 тіл­дегі газет-журналдар шыға­рылуда, 44 телестудия 12 тілде, 18 радиостудия 7 тілде хабар таратады, ғаламторда ұсынылған контент саны өсіп келеді. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясы жылының ресми басталуына орай арнаған сөзінде: «Бұл жыл – ортақ тарих пен тағдыр мәңгілікке біріктірген халқымыздың бірлігін паш ететін жыл. Қазақстан – бұл біртұтас жер, біртұтас халық, ортақ болашақ! Сондықтан, Ассамблея жылының басты идеясы – «Менің Елім – Мәңгілік Ел!» деп бұл шешімінің мән-маңызына тоқталып өткен болатын. Шындығында да, «Алтау ала болса ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса төбедегі келеді», деп бабаларымыз ел бірлігі жөнінде өте орынды айтқан. Біз қазіргі күні экономикалық жетістіктерді, әлеуметтік игілік­терді, саяси тұрақтылық пен мәдени өркендеуді бастан кешіріп отырмыз. Елдің қол жеткен табыстарына, біздегі орын алған татулық пен түсіністік жағдайларына әлемдік өркениет қызығушылық танытуда. Осының өзі көңілді марқайтып, туған елге, Отанға деген сүйіспеншілік сезіміңді арттыра түседі. Әрине, дос сүйсініп, дұшпан қызғана қарайтын жетістіктер оңайлықпен келіп жатқан жоқ. Бұл – ең алдымен, қазақ халқының өз ішіндегі ауызбіршіліктің, жалпы, қазақстандықтардың ынтымақтастығы мен бірлігі арқасында жетіп отырған игілікті нәтижелер. Біздің мақсатымыз – қазақ жерін мекен еткен көп ұлтты халықтың бірлігін бұзбай, мемлекеттің құдыреттілігін арттырып, әлемдік көштен кенже қалмай, дамыған 30 ел қатарынан көріну. Дария ҚОЖАМЖАРОВА, Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры, тарих ғылымдарының докторы, профессор. Жамбыл облысы.