Елбасының Жер кодексінің кейбір нормаларына мораторий жариялауын дер кезінде қабылданған шешім деп санаймын. Олай деуіме себеп те жоқ емес.
Тәуелсіздігіміздің алғашқы жылдарында Қазақстан азаматтарына бұрынғы кеңшар, ұжымшар иелігіндегі жерлерді жекешелендіруге рұқсат берілгені мәлім. Бұл қадамның басты мақсаты жердің нағыз иесін белгілеу, оған жанашырлықпен қарау болатын. Өкінішке қарай, мүмкіндікті пайдаланғандар қатарында жер туралы түсінігі шамалы, оны пайда табудың көзі ретінде қабылдағандар болды. Мұның өрескел салдары болғандығын көріп те отырмыз. Қазіргі таңда қараусыз қалған миллиондаған гектар құнарлы жер бар. Ақмола облысында дәл осындай жағдайдағы жерлер жеткілікті.
Егіншілік мәдениетіне ерекше көңіл бөлетін біздің облысымыздың өзінде антропогендік әсердің салдарынан, ұқыпсыз қожайындардың білместігінен құнары төмендеген алқаптардың көлемі 0,5 миллион гектарға жеткенін айтуға тура келеді. Оның үстіне, жер құнарлылығы жыл санап азайып барады. Басты себеп – жерге қатынастардың әлсіреуінде.
Ғылыми тілде айтқанда, егер дәнді дақылдар гектарынан 5 центнерден кем өнім берсе, тиімсіз саналады. Ал шағын жер (2000 гектарға дейін) жер үлесіндегі қожалықтар өңдеу кешенін толық қамтамасыз ете алмайтындықтан, үнемі шығынмен жұмыс істейді. Демек, біршама жер ауқымы қараусыз қалады.
Қазіргі қадам ғылымға байланысты болмақ. Бұл ретте, қолданыстағы қарапайым қағидаларды санап шығу артық шығар.
Жерге деген жанашырлық мемлекеттік аграрлық кешен нысандарының егіншілік мәдениетін көтеру, экологиялық және экономикалық ерекшеліктерге бейімдеу болып табылады. Бұл жер ресурстарын жаңа агротехнологияларды тиімді әрі ғылыми тұрғыда игеруге байланысты екендігі ақиқат. Осынау факторларға байланысты жерді Қазақстан азаматтарының иелігіне беру тиімді деп ойлаймын. Ата-бабаларымыздың қол күшімен қорғап қалған жерді ешкім қорлатуға бермейтінін сөз етуге де болмайды. Бірақ, асыраушымызды айналысқа қосу біздің міндетіміз. Болашақ осыны көксейді.
Жермен жердің лүпілімен жарастықтағы азаматтар, яғни шынайы қожайындар айналысуы керек. Біздің жер шаруашылығымыздан ғылыми жүйе алда жүр. Сондықтан, әріптестерімді ортақ өзек табуға шақырар едім.
Кенже АБДУЛЛАЕВ,
Көкшетау агроэкономикалық институтының директоры,
ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор
Ақмола облысы