Форум жұмысына қатысқан сарапшылар ұлттық құндылық, патриотизм, бұқаралық спорт, инклюзия, өмірлік маңызды дағдылар, отбасылық білім және демалыс, мектептер жанындағы әкелер кеңестерінің маңызы секілді тақырыптарға жан-жақты тоқталды. Бірқатары өз өміріндегі әкенің орнын, тәрбиесін айтып, тәжірибе, кеңесімен бөлісті.
– Осыдан 50 жыл бұрын «әкең келе жатыр, әкеңе айтамын», деген сөзбен өстік қой енді. Қазіргі уақытта сол кездегі ұстаным жүрмейді. Бүгінде әке баланы бесіктен бастап тәрбиелемесе, ол кішкене өскеннен кейін ие бола алмай қалады. Әлеуметтік сауалдарға қарайтын болсақ 6-7 жасқа дейінгі балаларды әкелердің 1-2 пайызы ғана құшақтап, көтеріп жүреді. Бұл баланың ең қалыптасатын кезі. Біз елімізде әкенің маңызын арттыруға ұмтылуымыз қажет, – деді Сенат депутаты Ләззат Сүлеймен.
Елімізде «Әкелер одағы» қоғамдық бірлестігі құрылып, бірқатар жобаны іске асырып келеді. Оның бірі – «Саналы әке» жобасы. Оның басты міндеті – отбасындағы отағасы, әкенің рөлін арттыру. Сонымен қатар жыл сайын өткізілетін «Әкелер форумының» да маңызы зор. Биылғы іс-шара отбасы құндылықтарына арналды.
– Биылғы форумның «Отбасы – ұлт тірегі» деп аталуының өзіндік мән-маңызы бар. Себебі отбасы – игі дәстүрлер мен тағылым-өнегенің, ұрпақтар сабақтастығы мен тәрбиелік институттардың сақтаушысы. Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев: «Халқымыз қай заманда да отбасы дәстүрін берік ұстанып, қадірлей білген. Әке-шешесінің, ата-әжесінің тәрбиесін көріп, үлкендерден тағылым алып өскен бала есейгенде отаншыл, білімпаз, еңбекқор азаматқа айналады», дегені белгілі. Халқымыздың «Отан отбасынан басталады» деген нақыл сөзінің мәні де осында болса керек. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» дейді. Мен бала күнімде алғашқы өлеңімді әкеме арнағам. Әкеге деген сағыныш мені әдебиетке әкелді. Сондықтан әкенің қадірін жақсы білемін. Әкенің балаға бөлетін уақыты өте маңызды. Қайтара алмайтын нәрсе болса, ол әкенің отбасына бөлетін уақыты. Байқап отырғанымыздай, әкелер негізінен отбасының қаржылық және материалдық жағына жауап береді. Әрине, қаржылық жағдай өте өзекті, алайда әкенің балаға бөлетін уақыты мен пейілі одан да маңыздырақ. Осы ретте әлемнің көптеген елінде арнаулы әкелер күні бар екенін ескерген жөн. Біздің еліміздегі әкелер үшін де сондай атаулы күн қажет деп санаймын. Бұл отбасылық құндылықтарды дамыту мен қарым-қатынасты жақсартуға ықпал етеді. Қазақтың батыр жазушысы Бауыржан Момышұлының «Ешкім іштен батыр, дана болып тумайды: ол да мінез секілді өскен орта, көрген тәрбиеге байланысты қалыптасады», дегені тал бесіктен жұққан тәрбиенің отбасылық институттарымен реттелетінін аңғартса керек. Бүгін, біз, Құнанбайдай әкенің тәрбиесін бере алмасақ, ертең Абайдай ұлдарды өсіре алмаймыз. Осыны ел арасында барынша түсіндіріп, насихат ете білуіміз керек, – деді форумды қорытындылаған Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дархан Қыдырәлі.
Сондай-ақ министр елімізде ата-аналардың, соның ішінде әкелердің рөлін социологияға сүйене отырып зерттелетінін атап өтті. Мәселен, Қазақстан қоғамдық даму институтының деректеріне сүйенсек, бүгінгі қоғамда әкелердің отбасындағы рөлі негізінен қаржылық және материалдық игіліктерге байланысты көрінеді. Әкелердің 50,4%-ы отбасын материалдық жағынан қаматасыз етеді, 21%-ы отбасылық бюджетті басқарумен айналысады, 9,6%-ы балаларын үйірмелер мен спорт секцияларына апарады. Ал 39 пайызы ғана баланың сабағына қарап, үй жұмысын тексереді, 34 пайызы балаларының денсаулығына қарайды, ауырып қалса емдейді, 24,2 пайызы балаларын қосымша үйірмелерге, спорт секцияларына апарады.
Бұл деректер – Қазақстандағы гендерлік теңдіктің көрсеткіші. БҰҰ-ның Халықты қоныстандыру саласындағы қорының Қазақстандағы өкілі (ЮНФПА) Райымбек Сисемалиевтің айтуынша, қазақстандық ерлердің 68 пайызы балалардың қамқорлығына анасы жауапты деп санайды. 4 отбасының 1-інде ғана ер адамдар бала күтіміне бірдей тартылған.
– Біздегі мәлімет бойынша арнайы жүргізілген сауалнамаға қатысқан әрбір төртінші ер респондент әйелдер мен ерлердің құқықтары тең болуы керек деген пікірмен келіспейді. Бұл ретте сауалнамаға қатысқан әйелдердің 83%-ы Қазақстанда гендерлік теңдікті одан әрі ілгерілетуді маңызды деп санайды. Жалпы, қазақ отбасында ерлерге, әкелерге көп жауапкершілік артылған. Қазақстанда ЮНФПА 2019 жылдан бастап ер адамдармен жұмыс жүргізіп келеді. Әкелер одағы және басқа да ұлттық серіктестеріміз, ҮЕҰ, БАҚ және азаматтық қоғаммен бірлесе отырып, біз әке болу және некеге тұру тұжырымдамасын ілгерілетуге бағытталған бірқатар маңызды жобаны – MenEngage-ді бірлесіп жүзеге асырдық. Сонымен қатар оқу пакетін әзірледік, әкелерге арналған нұсқаулықтар шығарып, бірқатар тренинг өткіздік. Қазақстанда біз 150-ден астам ер адамды оқыттық, олардың көпшілігі MenEngage қозғалысының белсенді қатысушылары, – деді Қазақстандағы ЮНФПА қызметіне тоқталған Р.Сисемалиев.
Іс-шараның қорытындысы бойынша әкелер институтын дамыту және осы саладағы қордаланған мәселелерді шешу жөніндегі сарапшылардың ұсынысы мен пікірі іс жүзінде орындалуы үшін мүдделі мемлекеттік органдарға жолданады.
